Porady pasieczne Przemysława Grobelnego ebook

Przemysław Grobelny Porady pasieczne Przemysława Grobelnego

Copyright © 2017 Wydawnictwo BEE & HONEY Sp. z o.o.

BEE & HONEY Sp. z o.o. Klecza Dolna 148 34-124 Klecza Dolna tel.: 33 845-10-11, tel./fax 33 873 51 40 www.pasieka24.pl, [email protected]

Wszelkie prawa zastrzeżone.

Niniejsza publikacja ani w całości, ani w części nie może być w żaden sposób powielana i rozpowszechniana bez pisemnej zgody wydawcy.

Nazwy handlowe towarów występujące w tej pracy są znakami towarowymi zastrzeżonymi lub nazwami zastrzeżonymi odpowiednich firm.

Wydawnictwo BEE & HONEY Sp. z o.o. nie ponosi odpowiedzialności za jakąkolwiek szkodę, będącą następstwem korzystania z informacji i metod zawartych w niniejszej publikacji.

Korekta, przygotowanie do składu: Teresa Kobiałka

Skład, opracowanie graficzne, projekt okładki: Roman Dudzik

Fotografie: Roman Dudzik, Przemysław Grobelny, Krzysztof Kasperek, Teresa Kobiałka, Renata Łacek, Milan Motyka, Monika Pudełko, Maria i Eugeniusz Sapiołko

Wydanie I

ISBN ISBN 978-83-940543-8-0

Działania przedwiosenne, przygotowanie do sezonu.

Każdy z nas pszczelarzy w okresie zimy ma mnóstwo pracy związanej z zabiegami, jakie należy wykonać przed nastaniem wiosny.

W styczniu takie działania przedwiosenne to: zbicie i zadrutowanie ramek na luźno - bez naciągania drutu, przygotowanie węzy (jeśli ktoś robi ją samodzielnie), wyklarowanie wosku, jeśli ktoś zamierza przekazać go do wykonania lub wymiany na węzę. Do czynności wykonywanych w styczniu należy też zaliczyć przygotowanie uli/korpusów, dennic, powałek. Czynności, jakie są z tym związane to opalanie wnętrza uli/korpusów, dezynfekcja i przygotowanie dennic, byśmy mieli możliwość ich podmiany na te, na których obecnie pszczoły zimują. Wszystkie te czynności są dla pszczelarzy bardzo oczywiste i konieczne do wykonania przed nadchodzącym sezonem.

Analiza zasiewów i nasadzeń pożytkowych na obecny sezon

Pomiędzy pracami związanymi z przygotowaniami do sezonu powinniśmy jako pszczelarze przeanalizować również co i na jakich glebach zasiać (jeśli takowe posiadamy w użytkowaniu rolnym). Warto przemyśleć, jakie nasadzenia bylin, krzewinek, krzewów i drzew możemy wykonać wokół naszego pasieczyska, by zwiększyć bazę pożytkową dla pszczół.

Jest wiele roślin, które należy sadzić jesienią, jak np. pierwiosnki, krokusy, karpy konwalii, sadzonki krzewinek miododajnych. Powyższe rośliny sadzi się jesienią, gdyż są one już w spoczynku powegetacyjnym, a od wiosny rozpoczynają już swój ponowy wzrost i rozwój na właściwych stanowiskach.

Jest też spora grupa roślin, które można z powodzeniem sadzić wiosną. Należą do nich wszelkie drzewka owocowe, sadzonki lip, rośliny miododajne wysiewane z nasion wprost do gruntu, m.in.: ogórecznik lekarski, nostrzyk, rzepak jary (ozimy siejemy późnym latem), facelię, a w trakcie sezonu również grykę.

Dla każdej z zasiewanych roślin należy właściwie przygotować podłoże i na to mamy czas wczesną wiosną przed samym wysiewem nasion określonych roślin pożytkowych.

Są też i rośliny, które siejemy końcem lata jako zasiew tzw. poplonowy dla gleby, ale dający jednocześnie pożytek pyłkowy, a często i w niewielkiej ilości nektarowy dla pszczół. Do takich roślin zalicza się np. gorczycę czy późno sianą facelię.

Bardzo istotne z punktu widzenia rozwoju rodzin pszczelich jest wprowadzenie w obrębie pasieczyska znacznych ilości leszczyny i wierzby. Są to bowiem rośliny, które po wczesnowiosennych nowalijkach (krokus, pierwiosnek, konwalia) dają naszym rodzinom duże zasoby cennego dla nich o tej porze pyłku (leszczyna) oraz zarówno pyłku, jak i nektaru

(wierzba). Mając w pasieczniku takowe nasadzenia zapewniamy swoim rodzinom bogatą bazę ładunku białkowego i węglowodanowego potrzebnego do rozwoju czerwiu. Ułatwiamy tym samym start wiosenny naszym podopiecznym, zwłaszcza, że bardzo często w gniazdach pyłku jesienią przetworzonego przez pszczoły na pierzgę zaczyna bardzo szybko brakować.

Można oczywiście dać pszczołom ramkę pierzgi, którą podebraliśmy im w poprzednim sezonie, tyle że nie jest już to taka sama bomba rozwojowa jak świeży pyłek naniesiony z leszczyn i wierzb. Poprawa bazy pożytkowej jest naszym obowiązkiem jako pszczelarzy i opiekunów tych owadów, tym bardziej, że zabieramy im owoce ich ciężkiej pracy – miód.

Przemysław Grobelny

Wybrane rośliny miododajne warte posiania/posadzenia w obrębie pasieki.

Esparceta (sparceta)

Wydziela nektar obficie, a przy sprzyjającej pogodzie dzienny przybytek ula na wadze dochodzi do 4 kg. Sparcetę uprawia się zwykle na glebach wapiennych, kamienistych, które są dla koniczyny za suche, a dla lucerny za płytkie.

Na ha wysiewa się 60-70 kg nasion. Uprawiana jest formą ozimą i zakwita w drugim roku po wysiewie. W rejonach, gdzie uprawia się sparcetę, uzyskuje się duże zbiory jasnego miodu jednogatunkowego o bardzo przyjemnym aromacie.

Roślina ta zasługuje więc na rozpowszechnienie. W okresie pożytku ze sparcety świeże plastry woskowe, a także beleczki ramek i ściany ula mają barwę żółtą. Przyczyną są liczne kropelki tłuszczu występujące na ziarnach pyłku sparcety i przylegające do ciała pszczół.

Facelia błękitna

Zwana królową roślin miododajnych. Nadaje się do powiększenia pożytku głównego i wypełnienia okresów bezwziątkowych w ciągu całego lata (można ją siać w różnych terminach, obliczając je tak, aby zakwitła w pożądanym czasie), a siana jako poplon zakwita we wrześniu i daje cenny pożytek jesienny.

Należy jednak pamiętać, że rośliny wysiane późno mają coraz to mniejszą wydajność miodową, a wysiane w sierpniu już może nie zdążyć zakwitnąć. Do celów wyłącznie pszczelarskich wystarczy 2-3 kg dobrze kiełkujących nasion na ha.

Na pozostałych plantacjach wysiewa się 5-16 kg na ha, w zależności od jakości gleby.

Gorczyca biała

Kwiaty gorczycy są zbudowane podobnie jak rzepaku. Wydzielają one wiele nektaru i są chętnie odwiedzane przez pszczoły, co przyczynia się do uzyskania dużych plonów nasion. W dni ciepłe obficie wydziela nektar.

Najlepiej rośnie na glebach piaszczysto-gliniastych, bogatych w wapń, o odczynie obojętnym lub podobnym do obojętnego. Norma wysiewu: 15-20 kg/ha w czystym zasiewie, gorczyca z facelią 10 + 5 kg/ha.

Gryka

Jedna z lepszych roślin miododajnych. Z agrotechnicznego punktu widzenia uprawa gryki ma wiele zalet. Roślina ta posiada dużą zdolność pobierania składników pokarmowych z form trudno dostępnych, co umożliwia obniżenie kosztów nawożenia mineralnego.

Dzięki wytwarzaniu obfitej masy nadziemnej ceniona jest w zmianowaniu jako roślina głusząca chwasty i w ten sposób oczyszczająca pole.

W niewielkim stopniu jest porażana przez szkodniki i choroby. Jest rośliną fitosanitarną, przeciwdziała rozwojowi nicieni w glebie, przez co może stanowić przerywnik w zmianowaniach z dużym udziałem zbóż. Udaje się na glebach słabszych nawet piaszczystych.

Kwiaty nektarują w godzinach przedpołudniowych, w dni pochmurne nieco dłużej. Na 1 ha wysiewa się 50-75 kg nasion.

Koniczyna biała

Jedna z głównych roślin pożytkowych. Miód z koniczyny jest łagodny w smaku i aromatyczny. Zawiera mniej wody niż inne gatunki miodów. Uprawa koniczyny białej udaje się na terenie całego kraju, zimę znosi znacznie lepiej niż koniczyna czerwona.

Koniczyna czerwona

Zaliczana jest do bardzo dobrych roślin miododajnych, jednak dotychczas nie miała znaczenia jako roślina pożytkowa, ponieważ nasza krajowa pszczoła mogła dosięgnąć do nektaru tylko w sprzyjających warunkach i obfitym nektarowaniu.

Obecnie chodowane pszczoły długojęzyczkowe mogą uzyskać z koniczyny czerwonej obfite zbiory miodu. Roślina ta uprawiana na dużych obszarach daje niekiedy w drugiej połowie lata jedyny główny i niezawodny pożytek. Na ha wysiewa się 10-12 kg nasion.

Koniczyna szwedzka

Wytwarza kwiaty początkowo białe, później białoróżowe. Ma mniejsze wymagania glebowe od koniczyny czerwonej, może rosnąć na glebach wilgotnych i torfowych. Świetnie nektaruje, nawet mimo znacznego zacienienia.

Nektar wytwarzany przez koniczynę szwedzką dostępny jest dla wszystkich gatunków pszczół. Miód uzyskany z koniczyny białoróżowej jest jasnożółtego koloru, o aromatycznym zapachu. Koniczynę białoróżową można siać wiosną w zboża jare, które pełnią funkcję rośliny ochronnej.

Siew czysty wykonuje się w III dekadzie sierpnia, ponieważ koniczyna szwedzka jest mrozoodporna i nie ginie w trakcie mroźnych zim. W przypadku zasiewów czystych należy wysiewać 8-12 kg/ha nasion koniczyny szwedzkiej, a w mieszankach połowę tej ilości.

Lucerna siewna

Należy do dobrych roślin miododajnych, lecz wydajność plantacji przeznaczonej na paszę jest bardzo mała, ponieważ kosi się rośliny przed kwitnieniem. Ocenia się, że pszczoły mogą zebrać z lucerny ok 70% produkowanego przez nią nektaru.

Wysiewa się 10-20 kg/ha.

Nostrzyk biały

Należy do najlepszych roślin miododajnych rosnących w naszym klimacie, nie przestaje nektarować nawet w czasie suszy. Miód z nostrzyka białego zaliczany jest to jednego z najlepszych, odznacza się aromatem przypominającym wanilię.

Jego niewielka domieszka do innych miodów poprawiłaby znacznie ich smak i aromat. Wprowadzenie nostrzyka do płodozmianu rolnego poprawiłoby znacznie nasze ubogie pastwiska pszczele. Przed siewem nasiona należy zaprawić Nitraginą. Do celów pszczelarskich można wysiewać nostrzyk razem z facelią.

Nostrzyk żółty

Może tworzyć formy mieszańcowe z nostrzykiem białym. Podobnie jak nostrzyk biały, również nektaruje w czasie suszy ze względu na długi korzeń palowy. Roślina wydziela przyjemny zapach świeżego siana. Wydajność miodowa nostrzyka żółtego jest taka sama jak białego.

Ogórecznik lekarski

Ogórecznik odznacza się dużą miododajnością: jeden kwiat wydziela do 12 mg nektaru. Nektarowanie trwa od świtu do nocy i nie ustaje nawet w dni chłodne. Na 1 ha potrzeba ok. 10 kg nasion. Przycinając lun podkaszając rośliny można przedłużyć kwitnienie aż do jesieni.

Seradela

Kwiaty seradeli wydzielają sporo nektaru, lecz jest ich na roślinie niewiele, a więc i wydajność miodowa z ha jest mniejsza niż w porównaniu z innymi roślinami miododajnymi. W rejonach o glebach lżejszych, gdzie uprawia się ją na dużych obszarach, może dostarczyć nieraz miodu towarowego w drugiej połowie lata lub dać poważny wziątek uzupełniający zapasy zimowe.

Słonecznik

Określany przez niektórych pszczelarzy jako „fabryka pyłku”, gdyż jest doskonałym jego źródłem. Dawniej uprawiano w Polsce słonecznik głównie w ogrodach, jednak coraz częściej można spotkać plantacje towarowe, które zwiększają wydatnie zasoby pożytkowe na polach uprawnych w drugiej połowie lipca, gdzie w tym okresie często występuje pożytkowa pustka.

Przegorzan pospolity

Dorasta do 150-180 cm. Preferuje stanowiska w pełni nasłonecznione i przepuszczalną glebę, ale dobrze znosi również ubogą glebę i suszę. Mocno się rozrasta, tworząc okazałe kępy, jednak nie jest rośliną ekspansywną.

Chaber wielkogłówkowy

(Macrocephala, wielkokwiatowy, żółty) - Wymaga stanowiska słonecznego i ciepłego. Rośnie na glebie suchej do lekko suchej, gdyż dobrze znosi suszę. Po kwitnieniu należy przyciąć pędy, inaczej będą usychać i brązowieć.

\Najlepiej komponuje się na suchych, nasłonecznionych rabatach oraz w większych grupach do dużych ogrodów. Może też rosnąć pojedynczo. Ładnie wygląda również po przekwitnięciu. Rozmnaża się przede wszystkim z nasion wysiewanych wiosną wprost do gruntu. Roślina dorasta do 100-150 cm.

Dzwonek ogrodowy

roślina pochodząca z Europy południowej. Wyrasta do wysokości 50-90 cm. Spotyka się kwiaty fioletowe, różowe i białe z koroną na brzegu zawiniętą. Dzwonki ozdobne wydzielają nektar bardzo obficie. W lasach, na łąkach i w zaroślach spotyka się liczne dziko rosnące gatunki dzwonków, które są również miododajne.

Odmiana ogrodowa jest rośliną dwuletnią.

Hyzop

Zawsze licznie odwiedzany przez pszczoły. Należy do roślin mało wymagających. Dobrze udaje się na glebach lekkich, zasobnych w wapń. Na jednym stanowisku może rosnąć ok 10 lat. Miód z hyzopu jest aromatyczny i należy do najlepszych.

Żmijowiec

W pierwszym roku wykształca rozetę liści przykorzeniowych, w drugim wyrasta szeroko owłosiona łodyga zakończona kwiatostanem. Wydziela nektar bardzo obficie. Pszczoły odwiedzają go od świtu do późnego zmierzchu.

Jest mało wrażliwy na suszę.

Szałwia lekarska

Należy do roślin wybitnie miododajnych, jednak na plantacjach zielarskich nektar nie może być przez pszczoły wykorzystany z uwagi na zbiór ziela w terminie zakwitnięcia pierwszych kwiatów. Warto więc samodzielnie nasadzać szałwię w pobliżu pasiek.

Lebiodka (oregano)

Może być uprawiana specjalnie dla pszczół. Nektaruje bardzo obficie i jest masowo oblatywana przez pszczoły (na 1 m² może być nawet 80 pszczół!). Cała roślina odznacza się aromatycznym zapachem, podobnym do macierzanki.

Macierzanka piaskowa

Jest licznie odwiedzana przez pszczoły. W miejscach nasłonecznionych pokrywa teren zwartym kobiercem. Często spotyka się do 20 pszczół na 1 m².

Melisa lekarska

Kwiaty są atrakcyjne dla pszczół. Informuje o tym łacińska nazwa rośliny nawiązująca do greckiego słowa mélissa lub méllita czyli pszczoła miodna, co wskazuje na ścisły związek rośliny z tymi owadami. W starożytności nowe ule nacierano melisą, aby zachęcić pszczoły do ich zasiedlania, a współcześnie zaleca się pszczelarzom nacieranie rąk liśćmi melisy, gdyż jej zapach działa uspokajająco na pszczoły.

Kocimiętka

Kocimiętka jest bardzo chętnie odwiedzana przez pszczoły – na jednej roślinie pracuje zawsze kilkanaście robotnic. Cała roślina pokryta jest srebrnoszarymi, gęstymi włoskami oraz odznacza się silnym, charakterystycznym zapachem, szczególnie lubianym przez koty – do czego nawiązuje polska nazwa rodzajowa rośliny.

Kwiaty kocimiętki zebrane są w gęste nibyokółki, kwitną w maju-czerwcu a po jedno- lub dwukrotnym przycięciu kwitnienie przedłuża się do września.

Czyściec wełnisty

Czyściec nie jest wymagającym gatunkiem, daje sobie radę zarówno na stanowisku słonecznym, jak i półcienistym. Gatunek jest mrozoodporny a liście utrzymują się również zimą. Jest bardzo chętnie odwiedzany przez pszczoły.

Cząber ogrodowy

Roślina jednoroczna. Bardzo dobrze znosi suszę. Warto siać cząber w pobliżu innych roślin, np. warzyw, gdyż odstrasza mszyce. Jest bardzo chętnie oblatywany przez pszczoły i długo kwitnie (od czerwca aż do października).

Jeżówka purpurowa

Jeżówka znosi suszę, silne wiatry i mróz. Dobrze rośnie na glebach piaszczysto-gliniastych lub gliniastych, dość żyznych, wapiennych lub lekko kwaśnych, umiarkowanie wilgotnych. Preferuje stanowiska słoneczne, choć będzie rosła także w półcieniu.

Zaleca się przycinanie roślin jesienią lub wczesną wiosną. Rozmnaża się przez podział albo przez sadzonki wiosną lub jesienią. Należy do bylin niezbyt długowiecznych, ale dość łatwo ją rozmnożyć – można wysiać nasiona wiosną (w kwietniu) do inspektu a po paru tygodniach sadzonki wysadzić na miejsca stałe.

Wabi pszczoły i motyle.

Odętka wirginijska

Tworzy kępy nierozgałęzionych pędów ze znajdującymi się na ich szczycie kłosami kwiatów. Lubi stanowiska słoneczne lub lekko zacienione. Może rosnąć np. pośród drzew. Preferuje gleby przepuszczalne piaszczysto-gliniaste, ale rośnie i na innych glebach.

Lubczyk lekarski

Nasiona siejemy na rozsady jesienią, a wczesną wiosną możemy wsadzać już do ziemi. Lubi stanowiska słoneczne. Należy go regularnie podlewać.

Tymianek właściwy (tymianek pospolity, macierzanka zwyczajna)

Wykorzystywany jako roślina lecznicza i przyprawa kuchenna. Plantacje zielarskie dostarczają pszczołom niewiele pożytku z uwagi na termin ścinania roślin, dlatego warto nasadzać go w pobliżu pasiek. Jest bardzo licznie odwiedzany przez pszczoły. Dostarcza głównie nektaru.

Ruta zwyczajna

najlepiej rośnie w pełnym słońcu, ale jest bardzo tolerancyjna co do stanowiska. Dostarcza pszczołom zarówno nektaru, jak i pyłku. Kwiaty dobrze nektarują przy słonecznej, ciepłej pogodzie. Ruta przystosowała się do naszego klimatu i jest mrozoodporna, ale podczas bardzo mroźnych zim może przemarzać i warto okryć ją więc przed nadejściem zimy.

Chaber bławatek

należy do gatunków mało wymagających i ich uprawa jest stosunkowo prosta. Najlepiej czuje się na stanowiskach słonecznych oraz na lekkich, przepuszczalnych, żyznych i umiarkowanie wilgotnych glebach, chociaż w lekkim półcieniu oraz na słabszym i bardziej piaszczystym podłożu również sobie poradzi.

Dostarcza pszczołom nektaru i dużej ilości pyłku, z którego pszczoły formują białawe obnóża. Nektar jest bardzo łatwo dostępny dla pszczół i całkowicie wypełnia rurkę korony. Miód z bławatka jest jednym z lepszych naszych miodów, charakteryzuje się przyjemnym, nieco migdałowym aromatem i lekką goryczką.

Oprac.Teresa Kobiałka

Pierwsze nowalijki wiosenne wśród roślin pyłkodajnych

Śnieżyczka przebiśnieg

Najwcześniejsza z roślin zakwitających wiosną, gdyż jej kwitnienie często w cieplejszych rejonach Polski można zaobserwować już w lutym. Najczęściej jednak kwitnie i daje spore ilości cennego pyłku dla pszczół na przełomie końca lutego – połowy marca i gdy pogoda sprzyja pszczoły są już po oblocie zimowym, po którym przystępują do oblatywania owej rośliny.

Występuje i rośnie w formie dzikiej w wielu rejonach kraju, gdzie naturalnym jej stanowiskiem są lasy bukowe, grabowe lub dębowe. Sadząc przebiśniegi należy pamiętać, że najdogodniejszym stanowiskiem dla nich byłyby stanowiska lekko półcieniste, osłonięte od słońca.

Bulwy sadzimy końcem sierpnia, początkiem września i w miarę jak najszybciej po zakupie, gdyż niewsadzone tracą zdolność do dalszego rozwoju, zasychając w jądrze bulwy. Najkorzystniejszym podłożem jest wilgotna, próchniczna, dodatkowo użyźniona kompostem ziemia o odczynie obojętnym do lekko zasadowego.

Kwiaty śnieżyczki tworzą zwisający w dół kielich składający się z dwóch okółków płatkowych. Trzy wewnętrzne są śnieżnobiałe i szeroko rozchylają się na boki a trzy wewnętrzne, lekko zielone przylegają ściśle do siebie stanowiąc jakby króciutką rurkę.

Kwitnie około dziesięciu dni, gdy przedwiośnie jest cieplejsze, w chłodniejszych podrygach wiosny kwitnienie przebiśniegów, a tym samym ich pyłkodajność może wydłużyć się nawet do 16 dni. Pszczoły oblatując śnieżyczkę formują obnóża z pyłku koloru intensywnie pomarańczowego.

Zdecydowanie jedna z cenniejszych roślin pyłkodajnych sprzyjających rozwojowi wiosennemu rodzin pszczelich. W Polsce podlega ochronie gatunkowej.

Krokus wiosenny

Jest rośliną wczesnowiosenną jak sugeruje sama nazwa, wieloletnią, mrozoodporną i bardzo łatwą do rozmnażania z powstających bulw przybyszowych, a tym samym do zwiększania naszym podopiecznym bazy pokarmowej bardzo wczesną wiosną.