„Pasiecznik Wzorowy” - organ prasowy Polskiego Towarzystwa Pszczelarskiego we Lwowie, cz. 2.

O wyjątkowej wartości „Pasiecznika Wzorowego” przesądził celny dobór artykułów, a także żywe zainteresowanie czasopisma sprawami strat, poniesionych przez czytelników-pszczelarzy w czasie działań wojennych. Obecnie czasopismo to stanowi cenne źródło historyczne oraz skarbnicę tekstów z dziedziny antropologii kulturowej, opowiadających o zamierzchłych wiekach, w których rozkwitało bartnictwo.

Współpracownicy

Wizerunek „Pasiecznika Wzorowego” był kształtowany nie tylko przez jego redaktora, ale przede wszystkim autorów artykułów, wśród których znalazło się wielu działaczy PTP. Zabiegi, czynione przez doświadczonego w prowadzeniu periodyków L. Pierzchałę, zaowocowały pozyskaniem dla czasopisma wielu wybitnych współpracowników:

Z prawdziwą radością zawiadamiamy Czytelników naszych, że na współpracowników pisma pozyskaliśmy kilku znakomitych autorów, jako to PP: Jana Marcinkowa, znanego pisarza z czasów redakcji ś. p. Dra Ciesielskiego, mającego, jeśli wolno się tak wyrazić markę europejską w dziedzinie znajomości spraw pszczelarskich; dra Jana Leciejewskiego, wiceprezesa dawnego Tow. i gorliwego propagatora idei pszczelarskiej w Galicji; dra Henryka Ruebenbauera, chemika kr. St. m. Lwowa, wybitnego uczonego i literata; dra Józefa Tomkiewicza, znakomitego profesora-przyrodnika, prawą rękę ś. p. Ciesielskiego, Hermana Malinowskiego, doświadczonego praktyka – pszczelarza; Ludwika Haupta, inspektora szkolnego; pszczelarza z dziada pradziada; Jana Soleckiego, prawdziwego apostoła pszczelarstwa i… kilku innych. Dzięki temu, teka redaktorska wygląda jak plaster, wypełniony najwonniejszym miodem lipowym. To też redakcja żywi uzasadnioną nadzieję, że organ nasz stanie się najpoczytniejszem pismem pszczelarskiem w Galicji.

Portret Ludwika Pierzchały, dyrektora Polskiego Towarzystwa Pszczelarskiego we Lwowie i redaktora naczelnego „Pasiecznika Wzorowego”.
fot.© Leszek Kośny

Zagadnienia pszczelarskie

Tematy związane z hodowlą pszczół, poruszane na łamach „Pasiecznika Wzorowego”, podzielono na kilka kategorii: Pożytek pszczół (H. Malinowski – Rośliny miododajne; Franciszek Nowak – O miodzeniu roślin), Narzędzia pszczelnicze i ich użytek (Józef Stenzel – Wyrób węzy; H. Malinowski – Waga w pasiece; L. Pierzchała – Wytapianie wosku); Przyroda pszczół (J. Leciejewski - Trutnie); Prace w pasiece: a.) pouczenia ogólne (J. Stenzel – O przewozie pszczół w ulach; K. Batsch – Kalendarzyk pszczelarski; dr. J. Tomkiewicz – Kalendarzyk pszczelarski, J. Leciejewski – Pierwsza ramka), b.) Roje naturalne i sztuczne (J. Leciejewski – Przynęty), c.) Pouczenia co do matek (J. Leciejewski – Cechowanie matek); zagadnienie Wyroby pszczele i ich przeroby a.) miód (H. Malinowski – Napoje miodowe), b.) wosk (dr. Henryk Ruebenbauer).

Nieoceniona pomoc

Czasopismo „Pasiecznik Wzorowy” spełniało wyjątkową misję, którą była pomoc poszkodowanym przez wojnę pszczelarzom. Regularnie zamieszczano w nim tabele p.t.: Rejestracja szkód wojennych w pasiekach galicyjskich, zestawiane przez Stanisławę Jadowską – nauczycielkę ze Lwowa, a następnie Władysławę Łazicową (również mieszkankę Lwowa).

Publikowano listy od rozżalonych czytelników przedstawiające sprawy prywatnych nieszczęść wojennych, zniszczeń poczynionych w ich gospodarstwach, głównie przez wojska rosyjskie, oraz skargi na obojętność władz wobec składanych podań o pomoc.

W sprawach postępowania o odszkodowania czasopismo oddało czytelnikom nieocenione usługi. Informowało o bieżących i oficjalnych interwencjach: Centrala krajowa dla gospodarczej odbudowy Galicyi (Sekcya rolnicza) ułożyła szczegółowy program odbudowy kraju i rozesłała go – istniejącym w Galicyi – Towarzystwom rolniczym do wykonania.

W ust. 5-tym rzeczonego programu, który w istocie swojej jest ustawą krajową, wydaną przez c. k. Namiestnictwo, znachodzą się postanowienia, odnoszące się do odbudowy – zniszczonego wypadkami wojennymi – pszczelnictwa galicyjskiego.

Pszczelarstwo w kulturze i historii

Podsumowując pierwszy rocznik wydawnictwa, redaktor L. Pierzchała pisał: zadanie nasze, redakcyjne, spełniliśmy sumiennie, że poruszyliśmy w organie naszym cały szereg doniosłych dla rozwoju pszczelarstwa kwestyi i zagadnień, że rozwiązaliśmy niejedną sprawę wątpliwą ku pożytkowi pasiecznictwa, słowem, że rocznik 1918 posiada trwałą wartość naukową – mimo okropnych warunków, w jakich praca nasza się odbywała. Z perspektywy lat do szczególnie cennych materiałów możemy zaliczyć zamieszczane w czasopiśmie artykuły o dziejach, prawie, zwyczajach i przesądach bartników oraz pszczelarzy w dawnej Polsce.

Dział Historya pszczelnictwa, funkcjonujący przez cały okres istnienia „Pasiecznika Wzorowego”, opierał się głównie na artykułach J. Leciejewskiego i Przemysława Dąbkowskiego. Jan Leciejewski (ur. 20 marca 1854, zm. 18 stycznia 1929) był nie tylko autorytetem dla współczesnych mu pszczelarzy, ale także cenionym naukowcem, badającym języki słowiańskie oraz literaturę i folklor narodów słowiańskich.

Wykładał na uniwersytetach we Lwowie, Sofii i w Wiedniu. Wśród zamieszczonych na łamach „Pasiecznika Wzorowego” publikacji pozostawił: Św. Ambroży, patron pszczelarzy; Sądy bartne w Polsce; Ze starej literatury pszczelniczej; Znamiona bartnicze.

Doktor Przemysław Dąbkowski (ur. 23 lutego 1877, zm. 18 grudnia 1950) był historykiem prawa, profesorem Uniwersytetu Lwowskiego. Jego dorobek naukowy to ok. 80 dzieł i rozpraw naukowych z dziedziny prawa polskiego, a wśród nich wydane we Lwowie w 1923 roku Bartnictwo w dawnej Polsce: szkice gospodarczo-prawne.

Dąbkowski był redaktorem periodyków „Pamiętnik Historyczno-Prawny” (Lwów 1925-1939) i „Przewodnik Historyczno-Prawny” (Lwów 1930-1936). Na łamach „Pasiecznika Wzorowego” opublikował znakomite artykuły: Prawo bartne w dawnej Polsce; Najstarsza ordynacya bartnicza polska z roku 1478; Nauka pszczelnictwa w szkołach Komisyi Edukacyjnej (1773-1794); Przyczynek do historyi gospodarstwa bartnego w dobrach królewskich w Polsce w XVI w.; Przepisy „Prawdy Ruskiej” o barciach; Gospodarstwo bartne w dobrach biskupstwa włocławskiego w pierwszej połowie XVI w.; Notatka gospodarska o pasiekach Andrzeja Rohozińskiego z końca XVIII w.; Gospodarstwo bartne na Rusi halickiej w XV wieku.

Inne materiały zamieszczane w „Pasieczniku Wzorowym” dokumentujące pszczelarską spuściznę kulturową to: Przesądy pszczelarskie autorstwa Jana Trojnara z Rakszawy oraz Przysłowia pszczelarskie, które zebrał Józef Schmidt ze Lwowa.

Zamieszczony na łamach „Pasiecznika Wzorowego” wzór podania do Centrali Krajowej dla Gospodarczej Odbudowy Galicji, z prośbą o udzielenie subwencji na odbudowę pasiek zniszczonych w czasie działań wojennych.
fot.© Lewszek Kośny

Zbyt wiele przeciwności

„Pasiecznik Wzorowy” był świadkiem wielu dziejowych wydarzeń. Powołany do życia jeszcze pod zaborami, w czasie trwającej I wojny światowej, wraz z zakończeniem konfliktu przeżywał rozpad Monarchii Austro-Węgierskiej. Jak pisał L. Pierzchała Stowarzyszenie rozwijało się a jego zarząd był przeświadczony że „Polskie Towarzystwo Pszczelarskie” odegra w najbliższej przyszłości ważną rolę w ekonomicznem odrodzeniu kraju.

Jednak jak grom z jasnego nieba spadł dnia 1 listopada 1918 roku ukraiński zamach stanu. Krwawe walki o Lwów spowodowały wstrzymanie druku organu Towarzystwa przez pół roku.

Historia „Pasiecznika Wzorowego” wykazała podobieństwo do dziejów „Gazety Pszczelniczej”. Podobnie jak tamten periodyk pszczelarski, organ PTP również zakończył swoją działalność, aby nie rozpraszać sił potrzebnych na obszarze Galicji Wschodniej. Po dwóch latach istnienia ustąpił on pola „Bartnikowi Postępowemu”.

Leszek Kośny
Starszy kustosz Muzeum Przyrodnicze w Jeleniej Górze
Ten adres pocztowy jest chroniony przed spamowaniem. Aby go zobaczyć, konieczne jest włączenie w przeglądarce obsługi JavaScript.

Zamów prenumeratę czasopisma "Pasieka"