DRZEWA UPRAWNE

Orzech włoski – Juglans regia L.

Rodzina: Juglandaceae – orzechowate

Stanowisko:	słoneczne
Gleba:	wapienna
Termin kwitnienia:	V
Długość kwitnienia:	~ 2 tyg.
Rozmnażanie:	siew nasion
Wydajność miodowa:	brak produkcji nektaru
Wydajność pyłkowa:	brak danych
Kolor obnóży:	żółtawy

Orzech włoski
Juglans regia L.
[DE] Die Echte Walnuss
[EN] English walnut, walnut, Black Sea walnut

Roślina dorasta do 30 m wysokości. Wykształca gęstą, rozłożystą koronę oraz potężne konary i pień. Nie należy jej ciąć wiosną, gdyż „płacze” – przez uszkodzone pędy wycieka woda, która w tym okresie jest pobierana i transportowana dzięki aktywności metabolicznej korzeni tzw. parciu korzeniowemu.

Orzech włoski ma duże, nieparzystopierzaste liście oraz rozdzielnopłciowe kwiaty osadzone na tym samym osobniku. Kwiaty męskie formują kwiatostany typu kotki, kwiaty żeńskie osadzone są pojedynczo lub po 2-3 na końcach młodych pędów.

Z kwiatostanów męskich orzecha pszczoły mogą zbierać pyłek, formując z niego żółtawe obnóża. Ziarna pyłku zawierają 25% białka i 2% tłuszczy.

Gatunek jest wrażliwy na niską temperaturę, dlatego należy wybierać dla niego wystawę południową. Może rosnąć na różnych typach gleb, jednak najlepsze pod jego uprawę są podłoża wapienne.

Rozmnażanie jest możliwe wyłącznie z nasion, które należy stratyfikować przez zimę a wiosną wysiewać. Jesienią pierwszego roku młode rośliny można przesadzić na miejsce stałe.

Jabłoń domowa – Malus domestica Borkh.

Rodzina: Rosaceae – różowate

Stanowisko:	słoneczne
Gleba:	cięższe, wilgotniejsze
Termin kwitnienia:	V
Długość kwitnienia:	2-3 tyg.
Rozmnażanie:	szczepienie
Wydajność miodowa:	10-30 kg/ha
Wydajność pyłkowa:	4-8 kg/ha
Kolor obnóży:	oliwkowożółty

Jabłoń domowa
Malus domestica Borkh.
[DE] Der Kulturapfel, Apfelbaum
[EN] Apple, apple-tree

W klimacie umiarkowanym i chłodnym jabłoń zaliczana jest do najważniejszych drzew owocowych uprawianych od 5 tys. lat. Gatunek powstał w wyniku krzyżowania się dziko rosnących jabłoni oraz prawdopodobnie prac hodowlanych prowadzonych przez człowieka.

Drzewa różnych odmian (w literaturze pomologicznej wymienianych jest ich ponad 10 tys.) mogą osiągać wysokość od 6 do 15 m. Wytwarzają jajowatolancetowate lub jajowate, nieco owłosione liście. W V zakwitają duże, białe lub różowe kwiaty zebrane w małe baldaszki.

Jabłoń domowa. Fot. Aneta Sulborska

Kwiaty jabłoni dostarczają pszczołom nektaru i pyłku. W zależności od odmiany jeden kwiat wydziela od 2,2 do 18,5 mg nektaru zawierającego 16-65 % cukrów. Dominującym cukrem w nektarze jest sacharoza.

Jabłoń najlepiej rośnie na glebach cięższych, wilgotniejszych, ze znacznym dodatkiem próchnicy. Można ją rozmnażać przez szczepienie na siewkach jabłoni dzikiej lub odmian.

Grusza pospolita – Pyrus communis L.

Rodzina: Rosaceae – różowate

Stanowisko:	słoneczne
Gleba:	żyzna, przepuszczalna, ciepła
Termin kwitnienia:	V
Długość kwitnienia:	> 1 tyg.
Rozmnażanie:	szczepienie, okulizacja
Wydajność miodowa:	3-10 kg/ha
Wydajność pyłkowa:	3-5 kg/ha
Kolor obnóży:	zielonkawoszary, jasnozielonkawy

Grusza domowa
Pyrus domestica L.
[DE] Die Kultur-Birne
[EN] European pear, common pear

Grusza pospolita powstała w wyniku wielokrotnego krzyżowania dziko rosnących gatunków grusz. Została udomowiona już w starożytności. Jest drzewem o stożkowatej koronie, dorastającym do 20 m wysokości.

Wykształca okrągłe lub jajowate, z wierzchu połyskujące liście. Kwitnie w V kilka dni wcześniej niż jabłonie. Białe lub lekko różowe kwiaty o średnicy około 3 cm mają 5 działek kielicha i 5 płatków korony oraz około 20 pręcików o fioletowych pylnikach i jeden słupek z pięcioma wolnymi szyjkami słupka.

Przynoszony jest do ula w postaci zielonkawoszarych lub jasnozielonkawych obnóży. Para obnóży waży średnio 16,6-19,8 mg. Wydajność pyłkową z 1 ha oszacowano na 3-5 kg. Do dobrego zapylenia 1 ha sadu gruszowego potrzebne są 2-3 rodziny pszczele.

Pod uprawę gruszy najlepiej przeznaczyć ciepłą, przepuszczalną, łatwo nagrzewającą się, żyzną i zasobną w składniki pokarmowe glebę. Rośliny rozmnaża się przez wysiew nasion (poddanych wcześniejszej stratyfikacji), a następnie siewki okulizuje się oczkami pochodzącymi z drzew owocujących.

Grusza domowa. Fot. Aneta Sulborska

Szlachetne odmiany gruszy można także szczepić na siewkach gruszy dzikiej, pigwy lub głogu.

Wiśnia pospolita – Cerasus vulgaris Mill.

Rodzina: Rosaceae – różowate

Stanowisko:	słoneczne
Gleba:	lekka, gliniasta, średnio wilgotna
Termin kwitnienia:	V
Długość kwitnienia:	~ 2 tyg.
Rozmnażanie:	odrosty korzeniowe, siew nasion, okulizacja
Wydajność miodowa:	20-50 kg/ha
Wydajność pyłkowa:	5-15 kg/ha
Kolor obnóży:	żółtobrunatny

Wiśnia pospolita
Cerasus vulgaris Mill.
[DE] Die Sauerkirsche, die Weichselkirsche
[EN] sour cherry, tart cherry, dwarf cherry

Nazwa Cerasus prawdopodobnie wywodzi się od portu Kerasund (dzisiejszy Giresun; Turcja), skąd wiśnia przedostała się do Europy południowej i zachodniej. W dawnej Polsce należała do najpopularniejszych drzew owocowych.

Roślina dorasta do 10 m wysokości dając liczne odrośla korzeniowe. Korona wiśni jest okrągła, o wielu cienkich, na ogół zwisających pędach. Liście mają jajowaty kształt, są zaostrzone, brzegiem piłkowano-karbowane.

Wiśnia jest bardzo wytrzymała na niską temperaturę oraz znosi dużą wilgotność i suszę. Preferuje stanowiska słoneczne. Może rosnąć na jałowych piaskach i ciężkich glinach, jednak najlepiej czuje się na ziemiach gliniastych, lekkich, średnio wilgotnych.

Rozmnażanie polega na wykopywaniu odrostów korzeniowych. Można też wiosną wysiewać nasiona (uprzednio poddane stratyfikacji) a w VIII okulizować siewki oczkami z pędów, które już owocowały.

Wiśnia pospolita. Fot. Aneta Sulborska

Śliwa domowa – Prunus domestica L.

Rodzina: Rosaceae – różowate

Stanowisko:	słoneczne
Gleba:	żyzna, urodzajna, piaszczysto-gliniasta
Termin kwitnienia:	IV - V
Długość kwitnienia:	~ 2 tyg.
Rozmnażanie:	szczepienie, okulizacja
Wydajność miodowa:	10-75 kg/ha
Wydajność pyłkowa:	0,5-30 kg/ha
Kolor obnóży:	żółtobrunatny

Śliwa domowa
Prunus domestica L.
[DE] Die Pflaume, Kultur-Pflaume
[EN] plum, European plum

Śliwa domowa prawdopodobnie pochodzi z rejonu Kaukazu. Osiąga wysokość do 10 m. Wykształca jajowate, owalne lub lancetowatoowalne liście o ciemnozielonej barwie. W IV-V rozwijają się białe kwiaty o delikatnym, przyjemnym zapachu, zebrane w pęczki po 2-3.

Swoją budową bardzo przypominają kwiaty wiśni. Owocem jest fioletowy pestkowiec z podłużną bruzdą i nalotem woskowym na powierzchni. Dawne podręczniki sztuki sadowniczej zalecały zbiór owoców bez dotykania ich skórki, tak by nie zniszczyć wspomnianej warstewki wosku, który miał chronić owoce przed utratą wody w czasie przechowywania (mówimy o czasach, gdy nie było chłodni i przechowalni).

Śliwa preferuje ciepło i wilgoć, nie lubi niskiej temperatury i suszy. Najlepiej rośnie na żyznych i urodzajnych glebach, a także na wilgotnych piaskach i ziemiach piaszczysto-gliniastych. Rozmnaża się przez szczepienie i okulizację.

Morela pospolita (= morela zwyczajna) – Prunus armeniaca L.

Rodzina: Rosaceae – różowate

Stanowisko:	słoneczne
Gleba:	lessowa
Termin kwitnienia:	IV
Długość kwitnienia:	1-1,5 tyg.
Rozmnażanie:	siew nasion, okulizacja
Wydajność miodowa:	1,5-25,5 kg/ha
Wydajność pyłkowa:	brak danych
Kolor obnóży:	żółtobrązowy

Morela pospolita
Prunus armeniaca L.
[DE] Die Aprikose, Marille
[EN] Armenian plum, apricot

Jest niewielkim drzewem dorastającym do 3-8 m wysokości, udomowionym przez Chińczyków prawdopodobnie w III w. p.n.e. Do Europy przywędrowała z Armenii, co upamiętnia łacińska nazwa gatunkowa armeniaca. Roślina wytwarza okrągłojajowate liście o gładkiej blaszce i długich ogonkach.

W ciągu doby jeden kwiat wydziela 1,19 mg nektaru o koncentracji cukrów 27%. Wydajność miodowa wynosi 1,5-25,5 kg/ha. Miód cechuje się lekko różowawym kolorem oraz wyczuwalnym aromatem i przyjemnym smakiem. Do dobrego zapylenia 1 ha sadu morelowego potrzeba 3-4 rodzin pszczelich.

Morela wymaga stanowiska słonecznego, osłoniętego od wiatru. Najlepiej udaje się na lessach, źle rośnie na glebach piaszczystych oraz zbyt ciężkich, jak również zakwaszonych. Rozmnaża się przez wysiew nasion, odmiany szlachetne okulizuje się.

Brzoskwinia zwyczajna (= brzoskwinia właściwa)
– Prunus persica (L.) Batsch

Rodzina: Rosaceae – różowate

Stanowisko:	słoneczne
Gleba:	żyzna, zasobna w składniki pokarmowe
Termin kwitnienia:	IV-V
Długość kwitnienia:	do 2 tyg.
Rozmnażanie:	okulizacja na własnych siewkach
Wydajność miodowa:	3,5-15 kg/ha
Wydajność pyłkowa:	7-28 kg/ha
Kolor obnóży:	żółtawobrązowy

Brzoskwinia zwyczajna, brzoskwinia właściwa
Prunus persica (L.) Batsch
[DE] Der Pfirsich
[EN] Peach

Jest krzewem lub drzewem dorastającym do 3-6 m wysokości. Jego ojczyzną są Chiny. Wytwarza długie, wąskie liście o drobno piłkowanym brzegu. Ciemnoróżowe, rzadziej białe kwiaty, wyrastają na bardzo krótkich szypułkach. Zakwitają przed rozwojem liści pod koniec IV lub na początku V.

Kwiaty cechują się pięciokrotnym okwiatem, mają liczne pręciki i jeden słupek. Owocem jest kulisty pestkowiec, który w zależności od odmiany może być gładki (nektarynka) lub silnie omszony. Zaliczany jest do grona najwykwintniejszych owoców deserowych, wykorzystywanych także na przetwory (galaretki, soki, wina, dżemy).

Brzoskwinia wymaga słonecznego, osłoniętego od wiatru i mrozu (należy unikać wystawy zachodniej) stanowiska. Podczas mroźnych zim może przemarzać, często też wiosenne przymrozki uszkadzają kwiaty. Gatunek najlepiej rośnie na glebach urodzajnych i żyznych, zasobnych w składniki pokarmowe.

Można go rozmnażać z nasion wysiewanych wiosną po wcześniejszej stratyfikacji. W VIII tego samego roku młode rośliny okulizuje się oczkami pochodzącymi z owocujących drzew.

Brzoskwinia zwyczajna. Fot. Aneta Sulborska

Czereśnia ptasia (= czereśnia dzika, trześnia) – Prunus avium L.

Rodzina: Rosaceae – różowate

Stanowisko:	słoneczne
Gleba:	żyzna, przepuszczalna
Termin kwitnienia:	IV-V
Długość kwitnienia:	~2 tyg.
Rozmnażanie:	okulizacja na własnych siewkach
Wydajność miodowa:	20-40 kg/ha
Wydajność pyłkowa:	4,5-15 kg/ha
Kolor obnóży:	brązowoczerwony

Czereśnia ptasia, czereśnia dzika, trześnia)
Prunus avium L.
[DE] Die Vogel-Kirsche
[EN] wild cherry, sweet cherry

Gatunek rośnie dziko na terenie całej Polski, a odmiany od niego pochodzące są uprawiane jako rośliny sadownicze.

Drzewo osiąga wysokość 25-30 m i może żyć do 400 lat. Wytwarza rozłożystą koronę, masywny pień i konary z czerwonobrązową, błyszczącą korą oraz dużymi przetchlinkami. Liście czereśni są odwrotnie jajowate, z wierzchu ciemnobłyszczące, brzegiem karbowano-piłkowane.

Wydajność miodową szacuje się na 20-40 kg/ha. Pręciki pylą przez 2-3 dni z największą intensywnością w godz. 8:00-13:00. Pojedynczy kwiat produkuje średnio 0,8 mg pyłku zawierającego około 35% białka. Robotnice formują z niego czerwonobrązowe obnóża. Wydajność pyłkowa kształtuje się na poziomie 4,5-15 kg/ha.

Chcąc rozmnożyć czereśnię, nasiona należy poddać stratyfikacji i wysiać je wiosną. Najsilniejsze siewki, gdy osiągną średnicę około 0,5 cm, okulizuje się oczkami pobranymi z owocujących drzew.

Zamów prenumeratę czasopisma "Pasieka"