1. Po co ludziom pszczoły

Każdemu mieszkańcowi naszego globu pszczoły kojarzą się z miodem. To najbardziej znany pszczeli produkt. Miód jest doskonałym wytworem natury i jedynym, który w formie nieprzetworzonej posiada tak wysokie walory dietetyczne.

Pszczoły są niezbędnym składnikiem naturalnych ekosystemów. Fot.© Milan Motyka

Pszczoły gromadzą wytwarzany przez siebie miód, by mieć się czym odżywiać przez cały rok, bowiem jako nieliczne ze zwierząt bezkręgowych utrzymują w swojej gromadzie stałą temperaturę przekraczającą 30°C, nawet w czasie zimy.

Jest wielu amatorów tego smacznego i mającego wysokie walory odżywcze produktu. Zasmakowali w nim też ludzie i od tysięcy lat pozyskują gromadzoną przez te boskie owady słodycz.

Fot.© Maria i Eugeniusz Sapiołko

Pszczoły są też przydatne w gospodarce człowieka. Wiele gatunków roślin uprawnych do wydania plonu nasion lub owoców wymaga zapylenia przez owady. Na skutek oddziaływania naszej cywilizacji zniszczone zostały siedliska stwarzające warunki do życia dla owadów zapylających.

Tylko dzięki pracy pszczół istnieją naturalne siedliska przyrodnicze. Fot.© Milan Motyka

W Polsce, oprócz pszczół miodnych i trzmieli, występowało niegdyś około 500 gatunków pszczół samotnic i półspołecznych. Obecnie jedynymi liczącymi się zapylaczami roślin są pszczoły utrzymywane w pasiekach. Współczesny świat stwarza tyle zagrożeń, że pszczoły pozbawione opieki człowieka nie przeżyłyby.

Według aktualnie prowadzonych obliczeń efektem zapylania przez pszczoły upraw rolniczych, ogrodniczych i sadowniczych w Polsce jest zwiększenie wartości plonów o 5 miliardów złotych rocznie. Do tego dochodzi niedająca się przeliczyć na złotówki praca pszczół w naturalnych zbiorowiskach roślinnych, dzięki której nie dochodzi do bezpowrotnego ginięcia zapylanych przez pszczoły gatunków roślin i degradacji w tych ekosystemach.

Właściwe zapylenie kwitnących roślin sadowniczych powoduje wzrost plonowania o 60%. Fot.© Jerzy Jóźwik

Nasze pasieki

W Polsce jest około 1,3 mln rodzin pszczelich, utrzymywanych przez ok. 57 tys. pszczelarzy. Przeciętna pasieka liczy więc 20-25 pni. Głównym produktem jest miód, którego pozyskuje się od kilku do kilkunastu kg od rodziny w sezonie.

Produkcja miodu jest uzależniona od pogody oraz zaangażowania pszczelarza. W intensywnie prowadzonych pasiekach korzystających z obfitych pożytków może wynosić 30 i więcej kg z ula. Inne produkty uzyskiwane od pszczół to wosk, od 0,3 do 1 kg z rodziny, znacznie rzadziej pyłek kwiatowy w formie obnóży i pierzgi, kit pszczeli oraz mleczko pszczele.

Większość pasiek w Polsce jest prowadzona przez hobbystów. Fot.© Milan Motyka

Zależnie od intensywności pozyskiwania z jednej rodziny można uzyskać od 1 do 5 kg pyłku. Niewiele pasiek świadczy usługi zapylania, najczęściej plantacje roślin owadopylnych zapylane są przez pasieki stacjonujące w okolicy lub przywożone przez pszczelarzy w celu zwiększenia produkcji miodu.

Ważnym kierunkiem produkcji pasiecznej jest wychów matek pszczelich oraz produkcja nowych rodzin. Zajmują się tym pasieki hodowlane, w których hoduje się i utrzymuje czyste linie pszczół oraz linie krzyżówkowe, a także masowo wychowuje się matki hodowlane i użytkowe.

Na rynku działa wiele firm oferujących sprzęt pasieczny. Fot.© Roman Dudzik

Od jakości pracy hodowlanej i poziomu dystrybucji materiału hodowlanego zależy jakość populacji pszczół w Polsce. Zakładanie i powiększanie pasiek oraz odbudowa strat zimowych i innych, na przykład z powodu wytruć czy chorób jest możliwe dzięki produkcji odkładów i pakietów w zajmujących się tym pasiekach.

Najwięcej pasiek prowadzą hobbyści znajdujący przyjemność w bezpośrednim obcowaniu z przyrodą. Traktują oni pasiekę jako dodatkowe źródło dochodu i zaopatrzenia swojej rodziny w produkty pszczele. Amatorsko pszczołami zajmują się ludzie wielu zawodów, często również emeryci i renciści.

Fot.© Maria i Eugeniusz Sapiołko

Zagrożenie dla pszczelarstwa stanowią choroby pszczół, zanieczyszczenie środowiska i stosowanie środków ochrony roślin oraz mała opłacalność chowu pszczół.