Z artykułu dowiesz się m.in.:

• czym jest znak towarowy i jak go zarejestrować;
• jakie są konsekwencje naruszania znaku towarowego oraz zamieszczenia oznaczenia sugerującego taką ochronę bez jej uzyskania;
• poznasz przykłady, jakie znaki towarowe z dziedziny pszczelarstwa można chronić, a jakie z pewnością otrzymają odpowiedź odmowną podczas rejestracji.

Znaki towarowe a pasieka: czy można chronić w Polsce swoje produkty w ramach przepisów o znakach towarowych?

Wprowadzając swoje produkty na rynek zwykle chcemy, aby wyróżniały się spośród innych. Jest to działanie naturalne, ponieważ bardzo często konsumenci przywiązują się do danej marki, przez co przy kolejnych zakupach mogą zdecydować się na zakup znanego sobie produktu albo innego produktu, ale od znanego im producenta. Tak właśnie działa lojalność wobec marki¹. W jaki sposób budować tę markę i czy można ją chronić także w działalności pszczelarskiej?

Za jeden z instrumentów wyróżnienia się na rynku należy uznać znaki towarowe. W niniejszym opracowaniu postaram się w przystępny sposób wyjaśnić, czym jest znak towarowy, jakie korzyści przynosi i jak go zarejestrować oraz czy w branży pszczelarskiej także można korzystać z przepisów o znakach towarowych². Co warte odnotowania, już obecnie niektórzy korzystają z takiej ochrony, o czym świadczą zarejestrowane znaki towarowe jak m.in. „Pszczelarium” (Z.481495) czy „apis 1932 SPÓŁDZIELNIA PSZCZELARSKA apis” (Z.211830).

Znak towarowy – czym jest?

Znak towarowy jest jednym z pojęć należącym do szeroko rozumianej gałęzi prawa własności intelektualnej. Definicję tego pojęcia ustawodawca wprowadził do art. 120 ustawy z dnia 30 czerwca 2000 r. – Prawo własności przemysłowej³ (dalej: p.w.p.). Oto jak brzmi wskazany przepis:

Warto dodać w tym miejscu, że chociaż art. 120 ust. 1 p.w.p. wskazuje, że oznaczenia te dotyczą towarów, to już art. 120 ust. 3 pkt 2 p.w.p. wzbogaca przedstawioną definicję. Mianowicie jako towary przepisy w tym przypadku traktują w zasadzie każdą rzecz (towar) czy usługę, ponieważ przez „towary” rozumie się „w szczególności wyroby przemysłowe, rzemieślnicze, płody rolne oraz produkty naturalne, zwłaszcza wody, minerały, surowce, a także, z zastrzeżeniem art. 174 ust. 3, usługi”. W konsekwencji ilekroć przepisy ustawy odnoszą się do znaków towarowych, to objęte tymi przepisami są także znaki usługowe (art. 120 ust. 3 pkt 1 p.w.p.).

Wracając do definicji, zgodnie z przytoczonym wcześniej przepisem znak towarowy to po prostu oznaczenie, które umożliwia odróżnienie towarów danego przedsiębiorstwa⁵ od innych. To oznaczenie musi być możliwe do odbioru (jak to ujmują fachowo prawnicy: „zmysłowo dostrzegalne”, czyli postrzegane za pomocą któregoś ze zmysłów, np. możliwe do zobaczenia, usłyszenia itp.). Ponadto takie oznaczenie musi spełniać wymóg tzw. przedstawialności, przez co należy rozumieć zdatność takiego odwzorowania czy opisania owego oznaczenia, aby wykonalne było jego ujęcie w rejestrze znaków towarowych i to w sposób, by przedmiot ochrony był jednoznaczny i dokładny.

Przepisy jedynie przykładowo wymieniają, że znakiem towarowym może być:

• wyraz, włącznie z nazwiskiem,
• rysunek,
• litera,
• cyfra,
• kolor,
• forma przestrzenna, w tym kształt towaru lub opakowania,
• a także dźwięk.

Na marginesie warto wspomnieć, że ustawa p.w.p. wspomina także o międzynarodowym znaku towarowym (art. 3 ust. 1 pkt 8 p.w.p.), który w niniejszym opracowaniu pomijamy.

Rodzaje znaków towarowych

Z uwagi na charakter oznaczenia mogącego być znakiem towarowym wyodrębniono następujące rodzaje znaków towarowych:

1. znak słowny,

2. znak słowno-graficzny,

3. znak graficzny,

4. znak przestrzenny,

5. znak pozycyjny,

6. deseń,

7. kolor/kombinacja kolorów,

8. znak dźwiękowy,

9. znak ruchomy,

10. znak multimedialny,

11. znak holograficzny,

12. znak inny (np. znak zapachowy, znak smakowy, znak dotykowy)⁶.

Dla lepszego zrozumienia posłużę się kilkoma przykładami:

Co daje znak towarowy (zarejestrowanie znaku towarowego)?

Zarejestrowanie znaku towarowego, o czym jest mowa w dalszej części opracowania, powoduje uzyskanie prawa ochronnego na znak towarowy (art. 121 p.w.p.). Zgodnie z art. 153 p.w.p. uzyskanie prawa ochronnego nabywa się prawo wyłącznego używania znaku towarowego w sposób zarobkowy lub zawodowy na całym obszarze Rzeczypospolitej Polskiej, a czas trwania prawa ochronnego na znak towarowy wynosi 10 lat od daty zgłoszenia znaku towarowego w Urzędzie Patentowym RP i może być przedłużany. Udzielenie takiego prawa podlega wpisowi do rejestru znaków towarowych, a ponadto jest dokumentowane poprzez wydanie świadectwa ochronnego na znak towarowy.

Wspomniany art. 153 p.w.p. traktuje o uzyskaniu prawa do wyłącznego używania znaku towarowego. Zakres tego uprawnienia jest konkretyzowany w art. 154 p.p.w., w świetle którego używanie znaku towarowego polega w szczególności na:

• umieszczaniu tego znaku na towarach objętych prawem ochronnym lub ich opakowaniach, oferowaniu i wprowadzaniu tych towarów do obrotu, ich imporcie lub eksporcie oraz składowaniu w celu oferowania i wprowadzania do obrotu, a także oferowaniu lub świadczeniu usług pod tym znakiem;
• umieszczaniu znaku na dokumentach związanych z wprowadzaniem towarów do obrotu lub związanych ze świadczeniem usług;
• posługiwaniu się nim w celu reklamy.

W związku z tym, nawiązując do wykorzystanych w opracowaniu przykładów znaków towarowych, takie prawo ochronne na przedstawione tam znaki towarowe skutkowałoby tym, że:

• w razie udzielenia prawa ochronnego na znak towarowy dotyczący kształtu słoika na miód, wyłącznie ten pszczelarz mógłby oferować miód w takim opakowaniu;
• w razie udzielenia prawa ochronnego na logo czy wyrażenie „Miody Niedźwiadka Tadka” tylko ten konkretny pszczelarz mógłby np. reklamować swoje produkty z opisanym logo i wyrażeniem.

Trzeba zwrócić uwagę, że nie każde oznaczenie może uzyskać prawo ochronne. W świetle art. 1291 p.w.p. w pewnych przypadkach nie można udzielić prawa ochronnego na znak towarowych, jeżeli oznaczenie przykładowo:

Dla lepszego wyjaśnienia, posłużę się kilkoma przykładami:

Zgłoszenie (rejestracja) znaku towarowego

Aby uzyskać prawo ochronne na znak towarowy, należy dokonać zgłoszenia w Urzędzie Patentowym RP⁸, a zgłoszenie można wnieść zarówno w formie tradycyjnej, jak i drogą elektroniczną. Co ważne, prawo ochronne na znak towarowy dotyczy konkretnych towarów lub usług, a zatem w takim zgłoszeniu należy określić znak towarowy oraz wskazać towary, dla których znak ten jest przeznaczony (art. 138 p.w.p.). Według informacji udostępnionej przez Urząd Patentowy RP „przy sporządzaniu wykazu towarów, należy wskazać klasy grupujące określone towary i usługi, zgodnie z aktualną klasyfikacją przyjętą na podstawie Porozumienia nicejskiego (Międzynarodowa Klasyfikacja Towarów i Usług). Wykaz towarów i usług powinien być uporządkowany według klas towarowych w porządku wzrastającym. Przy przygotowywaniu wykazu towarów i usług Urząd Patentowy zdecydowanie zaleca korzystanie z narzędzia TMclass⁹. Zawiera ono kilkadziesiąt tysięcy nazw towarów i usług, co do których poprawności urzędy własności przemysłowej, w tym urząd polski, wydały swoją pozytywną opinię. Sporządzenie wykazu towarów, przy użyciu wskazanego narzędzia, znacznie przyspieszy rozpatrywanie zgłoszenia i zapewni, iż zgłoszony wykaz zostanie zaakceptowany przez Urząd Patentowy”¹⁰.

Zgłoszenie podlega opłacie skarbowej:

• przy zgłoszeniu w formie tradycyjnej: 450 zł za objęcie ochroną znaku towarowego w jednej klasie towarowej oraz po 120 zł za każdą dodatkową klasę (dany znak towarowy może dotyczyć wielu klas);
• przy zgłoszeniu w formie elektronicznej: 400 zł za objęcie ochroną znaku towarowego w jednej klasie towarowej oraz po 120 zł za każdą dodatkową klasę (dany znak towarowy może dotyczyć wielu klas).

Odnośnie do kosztów związanych z uzyskaniem prawa ochronnego na znak towarowy, warto zweryfikować, czy aktualnie możliwe jest uzyskanie dofinansowania takiego przedsięwzięcia¹³.

Konsekwencje naruszenia znaku towarowego

Przepisy przewidują także odpowiedzialność cywilną za naruszenie znaku towarowego. Na podstawie art. 296 ust. 1 p.w.p. osoba, której prawo ochronne na znak towarowy zostało naruszone, lub osoba, której ustawa na to zezwala, może żądać od osoby, która naruszyła to prawo przede wszystkim:

• zaniechania naruszania;
• wydania bezpodstawnie uzyskanych korzyści;
• a w razie zawinionego naruszenia również naprawienia wyrządzonej szkody na zasadach ogólnych albo poprzez zapłatę sumy pieniężnej w wysokości odpowiadającej opłacie licencyjnej albo innego stosownego wynagrodzenia, które w chwili ich dochodzenia byłyby należne tytułem udzielenia przez uprawnionego zgody na korzystanie ze znaku towarowego.

Co ważne, z tymi roszczeniami można wystąpić również przeciwko osobie, która tylko wprowadza do obrotu oznaczone już znakiem towarowym towary, jeżeli nie pochodzą one od uprawnionego albo osoby, która miała jego zezwolenie na używanie znaku towarowego, jak również przeciwko osobie, z usług której korzystano przy naruszeniu prawa ochronnego na znak towarowy¹⁴. Oznacza to, że można z tymi roszczeniami kierować się nie tylko do osoby, która np. swoje produkty opatrzyła chronionym znakiem towarowym cudzej osoby niezgodnie z prawem, ale także wobec osoby, która nimi handluje (np. właściciel sklepu, hurtowni).

Jakkolwiek ustawa przewiduje odpowiedzialność cywilną już na gruncie ww. przepisu, możliwe jest także korzystanie z innych podstaw prawnych, np. na podstawie przepisów o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji, skoro wykorzystanie cudzego znaku towarowego może być traktowane jako np. oznaczenie towarów lub usług albo jego brak, które może wprowadzić klientów w błąd co do pochodzenia¹⁵.

Ochrona znaków towarowych ma także wymiar karny. Warto w tym miejscu przytoczyć art. 305 p.w.p.:

Dr Rafał R. Wasilewski
Radca prawny, Kancelaria Radcy Prawnego dr Rafał R. Wasilewski w Szczecinie
(www.radcawasilewski.pl)

1 - M. Witek-Hajduk, Dlaczego przywiązujemy się do marki?, (dostęp: 2.01.2024 r.).

2 - Z uwagi na istotne różnice i fakt, że produkty pszczele w znacznej mierze są oferowane na rynku krajowym, opracowanie ogranicza się do krajowych przepisów o znakach towarowych, chociaż istnieją przepisy także o wspólnotowej (unijnej) oraz międzynarodowej ochronie znaków towarowych.

3 - Dz.U. z 2023 r. poz. 1170.

4 - Oznacza to, że znakiem towarowym nie jest tylko wyraz, rysunek, dźwięk itp. Wyliczenie to ma charakter przykładowy („w szczególności”).

5 - Nie wnikając w rozważania teoretycznoprawne, należy przyjąć, że chodzi o odróżnienie towarów lub usług ogólnie podmiotu uczestniczącego w obrocie rynkowym (prowadzącego działalność gospodarczą), nawet gdy nie jest on przedsiębiorcą w rozumieniu art. 4 ustawy z dnia 6 marca 2018 r. – Prawo przedsiębiorców (Dz.U. z 2023 r. poz. 221). Oznacza to, że znak towarowy może dotyczyć towarów lub usług np. rolnika czy osoby prowadzącej działalność nierejestrowaną.

6 - Urząd Patentowy RP, (dostęp: 2.01.2024 r.).

7 - Tak na gruncie oceny butelki Coca-Cola jako znaku towarowego – wyrok TSUE z 24 lutego 2016 r., T-411/14, ECLI:EU:T:2016:94: „Trójwymiarowy znak towarowy tworzony przez takie opakowanie ma charakter odróżniający tylko wówczas, gdy pozwala właściwie poinformowanemu oraz dostatecznie uważnemu i rozsądnemu przeciętnemu konsumentowi danego towaru, bez przeprowadzenia analizy lub porównania i bez wykazywania szczególnej uwagi, na odróżnienie tego towaru od towarów innych przedsiębiorstw [wyroki: z dnia 12 lutego 2004 r., Henkel, C-218/01, Rec, EU:C:2004:88, pkt 53; z dnia 29 kwietnia 2004 r., Eurocermex/OHIM (Kształt butelki od piwa), T-399/02, Rec, EU:T:2004:120, pkt 24]. W tych okolicznościach tylko znak, który w sposób znaczący odbiega od normy lub zwyczajów branżowych i w związku z tym może pełnić podstawową funkcję wskazywania pochodzenia, nie jest pozbawiony charakteru odróżniającego w rozumieniu art. 7 ust. 1 lit. b) rozporządzenia nr 207/2009 (zob. ww. w pkt 31 wyrok Freixenet/OHIM, EU:C:2011:680, pkt 47 i przytoczone tam orzecznictwo)”.

8 - Druk zgłoszenia: (dostęp: 05.01.2024 r.)

9 - http://tmclass.tmdn.org/ec2/?lang=pl

10 - Urząd Patentowy RP, https://uprp.gov.pl/pl/przedmioty-ochrony/znaki-towarowe/procedura-krajowa-/dokumentacja-zgloszeniowa/wykaz-towarow-i-uslug (dostęp: 12.01.2024 r.).

11 - Prawo ochronne na znak towarowy może być w pewnych przypadkach unieważnione albo podlegać wygaśnięciu (art. 164 i nast. p.w.p.).

12 - https://ewyszukiwarka.pue.uprp.gov.pl/

13 - Dla pasiek funkcjonujących na zasadach działalności gospodarczej (mikro-, mali i średni przedsiębiorcy): (obecnie przygotowywany jest program na rok 2024).

14 - Nie znajduje to zastosowania do osoby, której odpowiedzialność jest wyłączona na podstawie art. 12-15 ustawy z dnia 18 lipca 2002 r. o świadczeniu usług drogą elektroniczną.

15 - Zob. R.R. Wasilewski, Podszywanie się pod cudzą pasiekę? Sprawdź, co na to prawo!, Pasieka 2023, nr 2, (dostęp: 12.01.2024 r.).

16 - W razie skazania za to przestępstwo sąd orzeka także na podstawie art. 306 p.w.p. przepadek na rzecz Skarbu Państwa materiałów i narzędzi, jak również środków technicznych, które służyły lub były przeznaczone do popełnienia przestępstwa; jeżeli takie materiały, narzędzia albo środki techniczne nie były własnością sprawcy, sąd może orzec ich przepadek na rzecz Skarbu Państwa. Sąd może (nie musi) orzec o przepadku w przypadku przestępstw określonych w ust. 1 i 2.

Zamów prenumeratę czasopisma "Pasieka"