Formy opodatkowania dochodów z działów specjalnych produkcji rolnej

W procesie gospodarowania bardzo ważny jest wybór formy opodatkowania, gdyż w istotny sposób wpływa ona na wysokość obciążeń podatkowych i generowanych zysków. Przedsiębiorcy czy rolnicy, który znają podstawowe mechanizmy oddziaływania podatków dochodowych na bieżącą działalność są w stanie osiągać korzyści podatkowe i nie doświadczać wad skomplikowanego, oraz często niezrozumiałego, systemu podatkowego. W tym artykule analizuję i oceniam najważniejsze rozwiązania osób prowadzących działalność w ramach działów specjalnych produkcji rolnej, przewidzianych w przepisach ustawy o podatku dochodowym.

Działy specjalne produkcji rolnej

Definicję działalności rolniczej zamieszczono w ustawie o podatku dochodowym od osób fizycznych.

Jest to działalność polegająca na wytwarzaniu produktów roślinnych lub zwierzęcych w stanie nieprzetworzonym (naturalnym) z własnych upraw albo hodowli lub chowu, w tym również produkcja materiału siewnego, szkółkarskiego, hodowlanego oraz reprodukcyjnego, produkcja warzywnicza gruntowa, szklarniowa i pod folią, produkcja roślin ozdobnych, grzybów uprawnych i sadownicza, hodowla i produkcja materiału zarodowego zwierząt, ptactwa i owadów użytkowych, produkcja zwierzęca typu przemysłowo-fermowego oraz hodowla ryb [Dz.U. 1991 Nr 80, poz. 350].

fot.© Katarzyna Judycka

W niektórych przypadkach o tym, czy dany rodzaj działalności podlega wyłączeniu spod definicji działalności rolniczej, decydują jej rozmiary. Ze względu na wielkość produkcji nie zalicza się do działów specjalnych, między innymi:

• upraw roślin w szklarniach ogrzewanych i nieogrzewanych na powierzchni nieprzekraczającej 25 m2;
• upraw roślin w tunelach foliowych ogrzewanych na powierzchni do 50 m2;
• upraw roślin w tunelach nieogrzewanych – bez ograniczeń;
• upraw grzybów, o powierzchni do 25 m2;
• pasiek, jeżeli ich wielkość nie przekracza 80 rodzin.

Często zdarza się, że działy specjalne produkcji rolnej nie prowadzą swojej produkcji w ziemi. Grunty rolne odgrywają z reguły marginalne znaczenie w takiej produkcji. Biorąc pod uwagę na przykład hodowlę ryb w akwariach czy hodowlę roślin in vitro, ziemia ma znaczenie wyłącznie jako miejsce, w którym zlokalizowana się dana produkcja i nie ma ona żadnego udziału w procesie produkcji.

W większości przypadków produkcję prowadzoną w ramach działów specjalnych można uznać za towarową. Nie bierze się tutaj pod uwagę działalności hobbystycznej, która ze względu na niewielkie rozmiary została wyłączona z katalogu produkcji z zakresu działów specjalnych [Bieluk 2013].

Prowadzenie działów specjalnych produkcji rolnej daje rolnikowi swobodę wyboru bardzo korzystnej formy opodatkowania według stawek szacunkowych lub, co rolnicy wybierają w przypadku inwestycji, rozliczania na zasadach ogólnych [Bieluk 2013].

Wybór formy opodatkowania

Co do zasady działalność rolnicza nie podlega opodatkowaniu podatkiem dochodowym od osób fizycznych, tylko podatkiem rolnym. Jedyny wyjątek stanowią tak zwane działy specjalne produkcji rolnej.

Producenci rolni, jako osoby fizyczne prowadzące działalność rolniczą w zakresie tych działów, mają możliwość wyboru jednego z dwóch sposobów opodatkowania, adekwatnie do tego, co zostanie przyjęte za podstawę wyliczenia podatku od tej działalności.

Dochód rzeczywisty – księgi podatkowe

Przepisy Ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. Ordynacja podatkowa (Dz.U. 1997 Nr 137, poz. 926 z późn. zm.) nie określają ani grupy podmiotów obowiązanych do prowadzenia ksiąg, ani samych zasad dotyczących należytego ich prowadzenia.

Zagadnienia te regulują odrębne przepisy – tj.: Ustawa z dnia 29 września 1994 r. o rachunkowości (Dz.U. 1994 Nr 121, poz. 591), Rozporządzenie Ministra Finansów z dnia 26 sierpnia 2003 r. w sprawie prowadzenia podatkowej księgi przychodów i rozchodów (Dz.U. 2003 Nr 152, poz. 1475 z późn. zm.).

Kwestie dotyczące prowadzenia ksiąg rachunkowych zdefiniowane zostały w przepisach ustawy o rachunkowości. Zgodnie z jej regulacjami, księgi rachunkowe pełnią funkcję informacyjną, w obszarze sytuacji finansowej, majątkowej podmiotu gospodarczego – służą również celom podatkowym, rozumianym jako ujawnienie zobowiązania podatkowego.

fot.© Pixabay

Na podstawie ksiąg rachunkowych możliwe jest również ustalenie podstawy opodatkowania w podatkach dochodowych od osób fizycznych i od osób prawnych. Zgodnie z art. 24 ust. 1 Ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym (Dz.U. 1991 Nr 80, poz. 350 z późn. zm.), u podatników prowadzących księgi rachunkowe, za dochód z działalności gospodarczej uważa się dochód wykazywany na podstawie prawidłowo prowadzonych ksiąg, pomniejszony o dochody wolne od podatku i zwiększony o wydatki niestanowiące kosztów uzyskania przychodów.

Obowiązek prowadzenia ksiąg rachunkowych powstaje u podatników, których przychody za poprzedni rok podatkowy wyniosły w walucie polskiej co najmniej równowartość kwoty określonej w przepisach o rachunkowości, tj. 2 000 000 euro.

Należy tu jednak wspomnieć, że wartość 2 mln euro obowiązuje od 1 stycznia 2017 r. Określa ją podpisana przez prezydenta tuż przed końcem roku ustawa z 16 grudnia 2016 r. o zmianie niektórych ustaw w celu poprawy otoczenia prawnego przedsiębiorców.

Wcześniej limit ten wynosił 1,2 mln euro.

Zgodnie z art. 24a ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, osoby fizyczne, spółki jawne osób fizycznych oraz spółki partnerskie, wykonujące działalność gospodarczą są zobowiązane do prowadzenia podatkowej księgi przychodów i rozchodów albo księgi rachunkowej, zgodnie z określonymi przepisami, w sposób zapewniający ustalenie dochodu (straty), podstawy opodatkowania i wysokości należnego podatku za rok podatkowy.

Sposób prowadzenia podatkowej księgi przychodów i rozchodów określa rozporządzenie w sprawie prowadzenia podatkowej księgi przychodów i rozchodów, natomiast zasady prowadzenia ksiąg rachunkowych regulują przepisy ustawy o rachunkowości [Kamińska 2013].

Przychód oznacza kwoty należne od odbiorców, nawet jeżeli nie zostały faktycznie zapłacone, z uwzględnieniem możliwości zaistnienia wartości zwróconych produktów czy towarów bądź udzielonych obniżek.

Dochodem jest natomiast różnica pomiędzy przychodem z tytułu prowadzenia działów specjalnych a poniesionymi kosztami na uzyskanie tych przychodów (dodatkowo w przypadku zwierząt powiększona o wartość przyrostu stada na koniec roku podatkowego, w porównaniu ze stanem na początku roku i pomniejszona o wartość ubytków w stadzie w ciągu roku podatkowego) [Jagiełło 2001]. Cdn.

Katarzyna Głoskowska
Uniwersytet Ekonomiczny we Wrocławiu

Zamów prenumeratę czasopisma "Pasieka"