Miód manuka
Miód pszczeli jest naturalnym, słodkim produktem spożywczym, wytworzonym przez pszczoły miodne (Apis mellifera L.) z nektaru roślin (miód nektarowy), spadzi (miód spadziowy) lub ze spadzi i nektaru (miód spadziowo-nektarowy). Należy do najstarszych produktów węglowodanowych wykorzystywanych przez człowieka. Słowianie wykorzystywali go nie tylko w celach spożywczych, ale również jako lek i surowiec do produkcji wyrobów alkoholowych. Jedynym przeciwwskazaniem do jego stosowania jest uczulenie na produkty pszczele (Bakier 2004, Grembecka i in. 2007).
Jeden z najdroższych miodów świata
Chemicznie miód składa się z cukrów (70–80%), wody (10–20%) i wielu cennych składników, takich jak: kwasy organiczne, proteiny, fenole, aminokwasy, witaminy oraz biopierwiastki. Jest produktem spożywczym o dużej wartości odżywczej i leczniczej.
Prozdrowotne działanie miodu pszczelego jest ściśle związane z jego składem chemicznym, który uzależniony jest od rodzaju miodu, okresu zbioru oraz od rejonu jego pochodzenia. Miód z różnych gatunków roślin różni się od siebie smakiem, zapachem, barwą oraz działaniem (Grembecka i in. 2007).
Jeden z najdroższych miodów świata – miód manuka posiadający wyjątkowe właściwości odżywcze i lecznicze – jest wytwarzany przez pszczoły z nektaru kwiatów krzewu manuka (Leptospermum scoparium J. R. Forst. i G. Forst.).
fot.© Pixabay
Rośnie on w Nowej Zelandii i Australii, a jego lecznicze działanie znane było od wieków Maorysom i Aborygenom – rdzennym mieszkańcom tych terenów. Nowa Zelandia słynie z wyjątkowo czystych terenów i wody. Kraj ten posiada również unikatową i wiecznie zieloną roślinność.
Właściwości miodu manuka zostały rozpoznane naukowo i docenione dopiero
w ostatniej dekadzie, ponieważ coraz więcej osób przekonuje się do zdrowego odżywiania oraz leczenia sposobami naturalnymi. Coraz bardziej popularna staje się również apiterapia, czyli wykorzystywanie miodu i innych produktów pszczelich w leczeniu chorób.
Dlatego też nowozelandzki miód manuka cieszy się dużym zainteresowaniem konsumentów na całym świecie. Na rynku miód ten dostępny jest w czystej postaci, jak również można nabyć produkty na jego bazie, obejmujące m.in. „miody” smakowe i całą gamę kosmetyków.
Podstawowym celem niniejszej pracy jest prezentacja właściwości prozdrowotnych miodu manuka, jego pochodzenie oraz zastosowanie, jak również poszerzenie wiedzy o biologii i ekologii krzewu manuka.
Miód manuka – pochodzenie i powstawanie
Miód manuka wytwarzany jest w Nowej Zelandii przez pszczoły, które odżywiają się nektarem z kwiatów krzewu manuka (Leptospermum scoparium J. R. Forst. i G. Forst.). Krzew ten w Australii określany jest również jako „drzewo herbaciane”.
Nazwa ta została nadana przez kapitana James’a Cooka, który parzył herbatę z jego liści. Nowozelandzka nazwa manuka pochodzi z języka maoryskiego (mānuka). Gatunek ten należy do rodziny Myrtaceae – mirtowate.
Rośnie na terenie całego kraju, najliczniej jednak występuje na suchym, wschodnim wybrzeżu Północnej i Południowej Wyspy. Porasta również Wyspy Chatham i Wyspę Steward. Sporadycznie spotykany jest w południowo-wschodniej Australii – na Tasmanii, w rejonie stanów Wiktoria i Nowa Południowa Walia (www.ars-grin.gov).
Krzew manuka jest zimozieloną rośliną występującą w różnorodnych postaciach – od niskich, rozgałęzionych krzewów po wysokie drzewa, osiągające 10-15 m wysokości.
Zwykle jest to jednak zwarty krzew do 2 m wysokości i 2 m szerokości. Jest odporny na niekorzystne warunki środowiska, rośnie nawet na jałowych glebach, toleruje silne nasłonecznienie, jak również zacienienie, mróz (do -7°C) oraz lokalne podtopienia.
fot.© Pixabay
Łatwo się rozmnaża. Zaliczany jest do kserofitów (grupy roślin sucholubnych) ze względu na występowanie na bardzo suchych terenach, często w warunkach suszy fizjologicznej. W Nowej Zelandii, w ogrodach, można znaleźć wiele jego odmian ozdobnych, różniących się m.in. barwą kwiatów, pokrojem, szybkością wzrostu.
Niestety są bardziej podatne na patogeny i szkodniki. Ogólnoświatowe zapotrzebowanie na produkty powstałe na bazie miodu z kwiatów krzewu manuka, zachęciło wielu pszczelarzy do jego uprawy i rozpowszechniania (Wrigley i Fagg 1996).
Krzew manuka ma zmienne pod względem kształtu i wielkości, ostro zakończone liście. Mogą być one eliptyczne, lancetowate lub jajowate, od 7 do 20 mm długości. Kora jest barwy czerwono-brązowej. Kwiaty ma białe, czasami z odcieniem różu, rzadko czerwone, o średnicy 10-12 mm.
Leptospermum scoparium ma dwa rodzaje kwiatów: kwiaty męskie o funkcjonalnych pręcikach i niefunkcjonalnych słupkach oraz hermafrodytyczne (obupłciowe), w których zarówno pręciki, jak i słupek są funkcjonalne. Zakwita co roku, wiosną lub wczesnym latem i przez cztery tygodnie zapełnia się intensywnie pachnącymi i pełnymi nektaru kwiatami.
Nasiona utrzymują się na drzewie przez wiele miesięcy (Wrigley i Fagg 1996).
Krzew manuka jest powszechnie mylony z innym gatunkiem, również występującym w Nowej Zelandii i Australii – krzewem kanuka (Kunzea ericoides (A. Rich.) Joy Thomps.)
Oba gatunki należą do tej samej rodziny (mirtowate), jednakże kanuka jest krzewem osiągających większe rozmiary – nawet do 30 m wysokości, ma jaśniejszą korę oraz wyraźnie mniejsze i ciemniejsze kwiaty. Kwitnie w połowie lata – później i bardziej regularnie niż manuka oraz charakteryzuje się długimi, wąskimi liśćmi, gładkimi i miękkimi w dotyku, w przeciwieństwie do szorstkich, ostro zakończonych liści krzewu manuka (www.ars-grin.gov). Cdn.
Luiza Dawidowicz
