APITERAPIA

Opinie obiegowe i naukowe dotyczące miodu i innych produktów pszczelich, cz. 2

W poprzedniej części artykułu przedstawiono w naukowym świetle szereg obiegowych opinii związanych z miodem, dotyczących zarówno jego właściwości fizykochemicznych i biologicznych, walorów odżywczych i leczniczych oraz prawidłowego stosowania i ewentualnych efektów ubocznych.

W tej części artykułu również w taki sposób scharakteryzowano kolejne fakty i mity dotyczące miodu.

fot. barefootcollege

Miód pszczeli

Miód manuka - opinia obiegowa

Panuje opinia, że miód manuka jest najlepszy na świecie. Wynika to z reklamy propagowanej przez jego producentów. Opiera się ona na stwierdzeniu, że omawiany produkt zawiera w swoim składzie metyloglioksal, substancję niewrażliwą na ogrzewanie, dzięki czemu uzyskuje on wyjątkową aktywność antybiotyczną i znacznie większe możliwości lecznicze w porównaniu do innych miodów.

Opinia naukowa

W dużym stopniu opinia obiegowa znajduje potwierdzenie w badaniach naukowych. Nektar, z którego pszczoły wytwarzają miód manuka, pochodzi z nowozelandzkiej rośliny Leptospermum scoparium. W nektarze tym znajduje się dihydroksyaceton.

Podczas jego dojrzewania w plastrach, a następnie w czasie przechowywania przekształca się on w metyloglioksal (MGO). Jego zawartość w miodzie manuka mieści się w granicach 50–800 mg/kg. Wszystkie inne miody na świecie zawierają tylko niewielką ilość tego związku, zwykle mniej niż 10 mg/kg.

Miód Manuka. fot. Ryan Merce

Z przedstawionych danych wynika, że miód manuka odznacza się dość szerokim działaniem leczniczym i z tego względu jest wykorzystywany głównie do celów terapeutycznych. Jego walory jako miodu konsumpcyjnego traktuje się jako drugorzędne.

Świadczy o tym także wysoka cena przekraczająca wielokrotnie ceny innych miodów odmianowych.

Ziołomiody

Opinia obiegowa

Duża część pszczelarzy traktuje ziołomiody jako miody zafałszowane, ponieważ pozyskuje się je, skarmiając pszczoły syropem cukrowym wzbogaconym ekstraktami ziołowymi. Niemniej ziołomiody są wytwarzane na stosunkowo dużą skalę i cieszą się sporym uznaniem odbiorców.

fot. Pixabay, Papiboy

Opinia naukowa

Ziołomiody, zgodnie z definicją prawną, nie mogą być uważane za miody. Są jednak cennymi produktami pszczelimi, wspomagającymi terapię wielu chorób.

Z powyższego wynika, że ziołomiody stanowią wartościowe produkty pszczele, wspomagające leczenie wielu chorób wewnętrznych u ludzi.

Przyjmowanie miodu w odpowiednich dawkach nie powoduje wzrostu masy ciała. fot. Tero Wesalainen

Lecznicze przyjmowanie i dawkowanie miodu

Opinia obiegowa

Powszechne jest przekonanie, że w przeziębieniu i grypie pomaga picie gorącej herbaty z cytryną i łyżką stołową miodu lipowego. Istnieją jednak dowody na to, że nie należy dodawać cytryny do płynu o temperaturze powyżej 60°C, gdyż w ten sposób niszczymy większość zawartej w niej witaminy C.

Nie wspomina się przy tym, że wysoka temperatura inaktywuje składniki biologicznie aktywne miodu, w tym enzymy.

Opinia naukowa

W świetle danych naukowych, zarówno witamina C (kwas askorbinowy), jak i miód (za wyjątkiem miodu manuka) są wrażliwe na ciepło i w gorącej herbacie (powyżej 60°C) ulegają rozkładowi. Kwas askorbinowy przechodzi w nieczynny pod względem aktywności biologicznej kwas dehydroaskorbinowy, a w miodzie następuje denaturacja enzymów, w tym oksydazy glukozy, odpowiedzialnej za aktywność antybiotyczną tego produktu.

Z piśmiennictwa naukowego wynika, że w celach leczniczych osoby dorosłe powinny przyjmować 40–100 g miodu dziennie (3–7 łyżek stołowych), względnie 1 g na 1 kg masy ciała. Dzieciom w wieku 3–18 lat zaleca się przyjmowanie 15–50 g miodu dziennie (2–7 łyżeczek do herbaty), dzieciom w wieku 1–3 lat należy podawać ok. 7,5 g miodu dziennie (1 łyżeczkę do herbaty), a noworodkom i dzieciom do 1 roku życia nie podaje się miodu ze względu na możliwość zakażenia jadem kiełbasianym wytwarzanym przez laseczki Clostridium botulinum.

Miód i trzustka

Opinia obiegowa

Pojawiły się głosy, że spożywanie przez zdrowych ludzi jednorazowo dużych ilości miodu prowadzi do wyrzutu przez trzustkę odpowiednio dużych ilości insuliny. W wyniku tego procesu poziom glukozy we krwi ulega szybkiemu obniżeniu, powodując hipoglikemię poposiłkową.

Uważa się, że w ten sposób dochodzi do nadmiernej eksploatacji trzustki, co może w przyszłości przerodzić się w cukrzycę.

Opinia naukowa

Przede wszystkim należy określić, co oznacza stwierdzenie „duża ilość miodu”. W celach leczniczych zaleca się przyjmowanie maksymalnie 2 łyżek stołowych miodu dziennie, tj. ok. 30 g .

Miód w cukrzycy

Opinia obiegowa

Chorzy na cukrzycę nie powinni stosować miodu ze względu na obecność w nim dużej ilości dobrze przyswajalnych cukrów oraz szybki wzrost poziomu glukozy we krwi po jego spożyciu.

Opinia naukowa

Z piśmiennictwa wynika, że w krajowych miodach odmianowych średnia zawartość glukozy wynosi 31%, a fruktozy 37,7%. Oznacza to, że miód o takim składzie powoduje we krwi po 120 min znacznie niższy poziom glukozy (50,9 mmol/l) w porównaniu do samej glukozy (66,7 mmol/l) i samej fruktozy (59,3 mmol/l).

Poza tym po spożyciu miodu stężenie glukozy we krwi wzrasta dość równomiernie.

Stąd wniosek, że miód (szczególnie o niskim indeksie glikemicznym) podawany w porównywalnych ilościach z chlebem i innymi produktami węglowodanowymi oraz białkiem i tłuszczem nie wywołuje efektu hiperglikemicznego, to znaczy nie zwiększa zasadniczo poziomu glukozy we krwi.

Można zatem przyjąć, że umiejętne stosowanie miodu w diecie osób chorych na cukrzycę pozwoli na jej urozmaicenie z korzyścią dla zdrowia.

Miód w chorobach nowotworowych

Opinia obiegowa

Od dawna istnieje przekonanie, że podawanie miodu w chorobach nowotworowych nie jest dla organizmu korzystne. Miód zawiera glukozę, która ma wzmagać podział komórek nowotworowych i przyspieszać rozwój choroby.

Opinia naukowa

Badania na hodowlach komórkowych, zwierzętach doświadczalnych oraz badania kliniczne z udziałem chorych na nowotwory dowodzą, że stosowanie miodu w chorobach nowotworowych jest korzystne. Dotyczy to zarówno nowotworów skóry i błon śluzowych, jak i nowotworów narządów wewnętrznych.

Miód i otyłość

Opinia obiegowa

Spożywanie dużych ilości miodu przez dłuższy okres czasu powoduje wzrost masy ciała, ponieważ zawiera on głównie dobrze przyswajalne przez organizm cukry.

Opinia naukowa

W pewnym stopniu opinia ta ma swoje uzasadnienie. Dotyczy to jednak tylko dzieci i młodzieży w okresie szybkiego rozwoju fizycznego. Poza tym miód powoduje wzmożony wzrost masy ciała u osób niedożywionych, szczególnie po przebyciu ciężkich chorób.

Na podstawie przytoczonych danych można przyjąć, że miód nie jest produktem tuczącym.

Miód i alkohol

Opinia obiegowa

Wiele osób uważa, że miód łagodzi działanie alkoholu.

Opinia naukowa

Jest to opinia potwierdzona naukowo. Stwierdzono, że miód przyspiesza metabolizowanie alkoholu etylowego w wątrobie, najpierw na drodze utleniania do aldehydu octowego, a następnie do kwasu octowego i rozkładu do dwutlenku węgla i wody.

Informacje na temat zmniejszania toksycznego działania alkoholu przez miód wzmiankowane były w polskim piśmiennictwie od dawna. Podawano, że 1–2 łyżki stołowe miodu obniżają poziom alkoholu we krwi od 15 do 40%.

Miód w chorobach neurologicznych

Opinia obiegowa

Mówi się o możliwości łagodzenia skutków udaru mózgu i stwardnienia rozsianego za pomocą doustnego stosowania miodu.

Opinia naukowa

Badania kliniczne potwierdzają powyższą opinię. Dotyczy to konkretnie napięcia mięśni kończyn dolnych i trudności w chodzeniu.

Uzyskane wyniki badań pozwalają na stwierdzenie, że doustne przyjmowanie miodu jest pomocne w leczeniu niedowładów spastycznych kończyn dolnych po udarach mózgu oraz w przebiegu postępującego stwardnienia rozsianego mózgu.

Alergia na miód

Opinia obiegowa

Spożywanie miodu może w wielu przypadkach wywołać uczulenie na ten produkt. Może także spowodować uczulenie na inne produkty pszczele.

Opinia naukowa

Z badań naukowych i obserwacji klinicznych wynika, że najczęściej za uczulenia na miód odpowiada występujący w nim pyłek kwiatowy. Jest to głównie pyłek niektórych roślin zielnych (słonecznika, bylicy, złocienia, mniszka, nawłoci, ambrozji), traw (tymotki siewnej) i drzew (brzoza brodawkowata, leszczyna).

Uczulenie na miód może także wywoływać białko pszczół występujące w wydzielinie gruczołów ślinowych i gardzielowych pszczół, pochodzące z ciała pszczół oraz jadu pszczelego.

Bogdan Kędzia, Elżbieta Hołderna-Kędzia
Instytut Włókien Naturalnych i Roślin Zielarskich w Poznaniu

Zamów prenumeratę czasopisma "Pasieka"