Część IV: Organizacja pracy w pasiece wędrownej

Warunkiem racjonalnego wykorzystania pasieki jest zapewnienie jej ciągłego pożytku, utrzymanie rodzin pszczelich w wysokiej kondycji oraz niedopuszczenie do wyrojenia się.

W tym celu pasieka powinna być wyposażona w odpowiedni sprzęt, pszczoły powinny mieć potrzebne cechy użytkowe, a praca powinna być właściwie zorganizowana.

1. Pasieczysko stacjonarne i pracownia pasieczna

Pasieka wędrowna powinna dysponować pasieczyskiem stacjonarnym, w pobliżu którego lokalizuje się pracownię pasieczną wraz z zapleczem magazynowym. Pracownia pasieczna to pomieszczenie lub budynek, w którym pozyskuje i konfekcjonuje się miód i inne produkty pszczele oraz wykonuje wszystkie prace związane z prowadzeniem pasieki i utrzymaniem jej wyposażenia.

W pomieszczeniach magazynowych przechowuje się produkty pszczele, zapasowe ule, ich elementy i pozostały sprzęt pasieczny, zapasowe ramki z suszem, węzę, opakowania na miód itd.

Warunki techniczne i wyposażenie pracowni, która jest pomieszczeniem przeznaczonym do pozyskiwania produktów spożywczych pochodzenia zwierzęcego przeznaczonych do sprzedaży bezpośredniej, są określone w rozporządzeniu Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z 29 grudnia 2006 roku.

Oprócz spełnienia warunków sanitarno-weterynaryjnych, pracownia i pomieszczenia magazynowe powinny być zbudowane zgodnie z obowiązującymi przepisami budowlanymi i przeciwpożarowymi.

Na zasadniczym pasieczysku stacjonarnym rodziny pszczele przebywają od jesieni do wiosny. Są tam zimowane i przygotowywane do wykorzystania pierwszego pożytku towarowego, którym najczęściej jest rzepak. Po ostatnim pożytku wędrownym rodziny na pasieczysko wracają, gdzie odbierany jest ostatni miód, uzupełniane są zapasy zimowe i zwalczana jest warroza.

2. Wysoka kondycja rodzin produkcyjnych

By rodziny produkcyjne mogły skutecznie wykorzystać kolejne pożytki towarowe, muszą być we właściwej kondycji. Minimum siły to 6 ramek z czerwiem i 2 korpusy w pełni obsiadane przez pszczoły. W rodzinach nie spełniających tych kryteriów należy wymienić matki.

Jeżeli prawie wszystkie rodziny przebywające w tych samych warunkach są w podobnej kondycji, to gorsza siła nielicznych pni może być tylko wynikiem niewłaściwej jakości matek. Zależnie od okresu, w którym zaobserwuje się niedostateczną siłę niektórych rodzin, postępuje się z nimi według niżej podanych zaleceń:

Od rozpoczęcia kwitnienia rzepaku do rodzin produkcyjnych zaglądamy tylko na koniec każdego pożytku, średnio co 3 tygodnie. Do końca kwitnienia akacji przeglądamy gniazda i tworzymy odkłady. W rodzinach pozostaje po 6 ramek z czerwiem i po 2 korpusy pszczół.

Do końca lipy i do końca ostatniego pożytku wykonujemy tylko skrócone przeglądy, to znaczy sprawdzamy tylko skrajne ramki z czerwiem. Nie tworzymy już nowych odkładów, tylko pielęgnujemy wykonane wcześniej. Generalnie od końca rzepaku do końca akacji rodziny osłabiamy, a od końca lipy do początku kolejnego sezonu rodziny wzmacniamy. W okresie przygotowań rodzin do zimy nie należy poławiać pyłku.

W rodzinach znajdują się tylko młode, bardzo plenne matki. Matki nie spełniające wymagań są wymieniane w czasie trwania pożytków lub po miodobraniu z wrzosu, przy okazji łączenia rodzin produkcyjnych z rodzinami powstałymi z utworzonych na rzepaku odkładów. Rodziny z młodymi matkami są silne i nie wchodzą w nastrój rojowy.

Tworzenie w pierwszej części sezonu odkładów jest koniecznym zabiegiem, bowiem pozwala utrzymać liczebność pasieki na niezmienionym poziomie oraz umożliwia zazimowanie bardzo silnych rodzin. Oprócz tego jest skutecznym zabiegiem przeciwrojowym i pozwala utrzymać w rodzinach nastrój roboczy.

3. Opłacalność prowadzenia pasieki

W Polsce przeważają niewielkie pasieki amatorskie, liczące od kilku do 20-30 rodzin pszczelich. W większości tych pasiek wyniki ekonomiczne gospodarowania nie są brane pod uwagę.

Tylko niewielki odsetek pszczelarzy prowadzi pasieki zawodowe, gdzie jedynym kryterium gospodarki jest zysk. Pszczelarze zawodowi borykają się z coraz liczniejszymi zagrożeniami, które powodują spadek opłacalności pszczelarstwa, a czasem nawet jego całkowitą deficytowość.

Dlatego przy planowaniu produkcji pasiecznej należy brać pod uwagę nie tylko czynniki przyrodnicze, ale w pierwszym rzędzie uwarunkowania ekonomiczne.

Najważniejszym kryterium branym pod uwagę przy ocenie opłacalności produkcji pszczelarskiej są ceny uzyskiwane za produkty pasieczne, przede wszystkim miód. Należy zdać sobie sprawę z faktu, że w ciągu ostatnich 25 lat siła nabywcza miodu zmniejszyła się o około 5 do 10 razy, zależnie od ceny uzyskiwanej przez pszczelarza.

Jeszcze innym sposobem zwiększenia rentowności pasieki jest całkowita zmiana profilu produkcji. W pasiece można zacząć wytwarzać inne produkty, które w danej chwili będą potrzebne na rynku. Mogą to być matki pszczele, odkłady oraz pakiety, czyli sztuczne roje. Dostosowanie pasieki do wytwarzania innych produktów, aktualnie potrzebnych na rynku jest tym łatwiejsze, im wyższa wiedza pszczelarza i lepsze techniczne wyposażenie pasieki.

Literatura:

• „Pasieka” roczniki 2003-2007.
• Encyklopedia pszczelarska, PWRiL, 1989.
• Terminarz Pszczelarski, PWRiL, 1989.
• Hodowla pszczół, PWRiL, 1974.
• Pyłek kwiatowy – pozyskiwanie…, NOT, WZP w Częstochowie, 1987.
• Lipiński Mieczysław, Pożytki pszczele, zapylanie i miododajność, PWRiL, 1976.
• Kostecki Ryszard, Zarys chorób i szkodników pszczół, PWRiL, 1976.