Miód w żywieniu i medycynie

Miód w czasach historycznych

Ludzkość miodem interesuje się od bardzo dawna. Potwierdzają to rysunki wykonane przez ludzi żyjących w odległych epokach. Najstarsze odkrycie to malowidło sprzed około 10 tysięcy lat, wykonane przez ludzi z epoki paleolitu w grocie Arana w Hiszpanii.

Przedstawia ono bartnika wspinającego się do gniazda pszczół. Znane są też podobne malowidła z innych miejsc w Europie, datowane na 6 tysięcy lat p.n.e. Indianie spożywali go i używali jako środka leczniczego już sześć tysięcy lat temu.

Żywili się nim też mieszkańcy południowej Azji i Afryki.

Miodem zainteresowano się ze względu na jego właściwości dietetyczne i wspomagające leczenie. Przez tysiąclecia miód był jedynym tak słodkim i łatwo dostępnym pożywieniem. Cukier z trzciny cukrowej wytwarzano w niewielkich ilościach, w Indiach od 3 tysięcy lat p.n.e.

Był on prawie nieznany w Europie i bardzo drogi. Cukier z buraków zaczęto wytwarzać w Europie na masową skalę na początku XIX wieku.

Produkcja miodu w Polsce i na świecie

Polska to kraj o dobrze rozwiniętym pszczelarstwie. Liczba rodzin pszczelich przypadających na jednego mieszkańca i na jednostkę powierzchni jest duża, w porównaniu z innymi krajami o podobnym klimacie. Poziom wiedzy fachowej polskich pszczelarzy jest wysoki i wciąż się podnosi.

W większości pasiek są stosowane nowoczesne metody gospodarki zapewniające dużą produkcję. Do obsługi rodzin pszczelich i pozyskiwania produktów używany jest nowoczesny sprzęt, zapewniający wysoką wydajność pracy i odpowiedni reżim technologiczny.

Jakość pogłowia pszczół w pasiekach jest coraz lepsza. Dominują pszczoły dostosowane do warunków pożytkowych i klimatycznych Polski. Są możliwości dalszego zwiększania pogłowia pszczół w Polsce, ponieważ produkcja miodu nie wystarcza na pokrycie krajowego zapotrzebowania.

Światowa produkcja miodu wynosi ponad 2 miliony ton rocznie i wciąż rośnie. Najwięcej miodu produkują Chiny, Argentyna, Indie, Meksyk, Brazylia, Turcja, Rosja, Ukraina, Australia, Kanada i USA. Bardzo intensywnie pszczelarstwo rozwija się w krajach afrykańskich.

Ponad 30% miodu jest w obrocie międzynarodowym. Największym importerem miodu są kraje europejskie, które mają 60% udział w światowym imporcie, a na drugim miejscu są Stany Zjednoczone – około 20%.

Spożycie miodu

Statystyczny Polak spożywa ponad 0,6 kg miodu rocznie. Poziom spożycia w ciągu ostatnich 20 lat zwiększył się dwukrotnie. Jest to znacznie mniej niż w krajach o wyższym poziomie dochodów oraz o utrwalonej tradycji spożywania produktów pszczelich.

Na przykład w Niemczech średnie spożycie roczne na osobę to 2 kg, w Austrii 2,5 kg, a w Grecji 3,5 kg.

Wzrost zainteresowania miodem jest spowodowany zmianą podejścia do stylu życia. Konsumenci coraz bardziej cenią artykuły spożywcze pochodzące bezpośrednio z natury. Wynika to z troski o zdrowie, z czym kojarzy się regularne spożywanie miodu.

Najchętniej spożywany jest miód wielokwiatowy, a na drugim miejscu miód gryczany. Konsumenci miodu najczęściej nabywają go bezpośrednio u pszczelarzy.

Miód jako produkt spożywczy

Miód jest bardzo wartościowym środkiem spożywczym przeznaczonym do bezpośredniego spożycia oraz do przerobu. Wartość kaloryczna miodu jest bardzo wysoka i wynosi 3200-3300 kcal w 1 kg. Jest produktem łatwo przyswajalnym, ponieważ duża część zawartych w nim cukrów prostych zostaje szybko wchłonięta do krwi z pominięciem pośrednich procesów.

Zdrowy człowiek może spożywać dużo miodu bez szkody dla organizmu, nawet do 200-300 g na dobę. Przekroczenie dawki 300 g na dobę przez kilka miesięcy może prowadzić do nadmiernego otłuszczenia narządów wewnętrznych. Dzienna dawka miodu musi być zbilansowana z wartością kaloryczną innych pokarmów dostarczanych organizmowi. Należy też wziąć pod uwagę płeć, wiek, masę ciała i aktywność ruchową.

Najprostszy sposób podawania miodu i zarazem najbardziej skuteczny, to jego bezpośrednie spożywanie lub dodawanie do pieczywa. Dodaje się go też do innych potraw oraz słodzi nim napoje. Bezwzględnie powinno się zastąpić miodem cukier używany do słodzenia herbaty, kawy i innych powszechnie spożywanych napojów.

Miód jako produkt wspomagający leczenie

Miód nie jest lekiem, ale zawarte w nim składniki wspomagają wydolność organizmu i działają przeciwdrobnoustrojowo. Dlatego jest ważnym środkiem wspomagającym leczenie w wielu schorzeniach. Stosowany na rany przyspiesza ich gojenie i zmniejsza ryzyko powstawania bliznowców.

Pomaga przy leczeniu wrzodów żołądka oraz działa przeciwbiegunkowo. Obniża ciśnienie tętnicze krwi i spowalnia procesy miażdżycowe. Jest pomocny przy leczeniu schorzeń wątroby i dróg żółciowych. Przyspiesza zwalczanie infekcji górnych dróg oddechowych spowodowanych przeziębieniem. Wzmacnia wydolność organizmu, a także pobudza do pracy układ nerwowy.

Miód jako środek leczniczy

Miód nie został dotychczas zarejestrowany jako produkt leczniczy i nie może być oferowany jako lek. Jego działanie wspomagające leczenie wielu schorzeń jest bezsporne, tak jak zwiększanie wydolności fizycznej i psychicznej organizmu.

Wraz z rozwojem apiterapii będą opracowywane skuteczne terapie leczenia miodem konkretnych chorób. Obecnie takich typowo miodowych terapii jeszcze w oficjalnej medycynie nie zarejestrowano i nie wdrożono, niemniej jest wiele wyników badań wyraźnie wskazujących na konieczność zastosowania miodu w terapii określonych schorzeń.

Dzięki przeciwdrobnoustrojowym właściwościom miodu warto go stosować, gdy terapie antybiotykowe są nieskuteczne oraz gdy stwarzają zagrożenie dla leczonego organizmu. Przykładem takiej terapii są próby likwidacji bakterii Helicobacter pylori w przewodzie pokarmowym człowieka.

Przeprowadzone próby laboratoryjne działania roztworów miodu na bakterie H. Pylori wykazały, że miód hamuje rozwój tych mikroorganizmów. Stosowano nowozelandzki miód manuka w stężeniu 10%, a inne miody w stężeniu 15-20%.

Osiągnięcie takiego stężenia miodu w żołądku jest możliwe przy regularnym spożywaniu na czczo i 3 godziny po każdym posiłku miodu manuka w ilości 7,5 g (1 łyżeczka do herbaty) lub 15 g innego miodu (1 łyżka stołowa). Terapia taka powinna trwać minimum 2 tygodnie.

Prowadzone są też próby zwalczania innych chorób o podłożu drobnoustrojowym przy wykorzystaniu właściwości miodu.