Mało znane drzewa dostarczające pożytku

Kontynuując cykl o mało znanych roślinach atrakcyjnych dla pszczół w niniejszym artykule prezentujemy mało znane drzewa dostarczające nektaru i pyłku, które warto nasadzać w pobliżu pasiek, zwłaszcza że niektóre mogą wypełnić lukę pożytkową.

Zaproponowane rośliny doskonale spełniają również rolę dekoracyjną, nie tylko w okresie kwitnienia – tym bardziej warte są polecenia nie tylko pszczelarzom.

Pigwa pospolita.
fot.© Aneta Sulborska

Pigwa pospolita – Cydonia oblonga Mill.

Łacińska nazwa rodzajowa pigwy pochodzi od miasta Cydon położonego na Krecie, gdzie w starożytności znajdowało się centrum uprawy tej rośliny. Pigwa jest szerokim krzewem lub małym drzewem dorastającym do 6-8 m wysokości.

Jej liście z wierzchu są ciemnozielone, spodem szarawozielone, filcowate. Duże (4-5 cm średnicy), białe lub bladoróżowe kwiaty wyrastają pojedynczo na owłosionych szypułkach. Rośliny kwitną w V-VI, niestety często przemiennie.

Kwiaty odznaczają się przyjemnym zapachem wyczuwalnym z odległości kilku metrów. Po przekwitnięciu powstają gruszkowate lub jabłkowate, owłosione owoce o długości 3,5-12 cm. Cechują się one żółtą barwą, są bardzo twarde, cierpkie i aromatyczne.

Doskonale nadają się na przetwory: soki, kompoty, dżemy, galaretki, wina. Od portugalskiej nazwy pigwy „marmelo” prawdopodobnie wywodzi się słowo „marmolada”. W starożytności owoce były symbolem miłości i płodności oraz postrzegane jako afrodyzjak.

Przypuszcza się, że były one mitologicznym „jabłkiem niezgody”, o które rywalizowały trzy boginie: Atena, Hera i Afrodyta, a Parys wręczył je najpiękniejszej. Gotowane lub namoczone nasiona wydzielają śluz, który łagodzi kaszel oraz jest pomocny w stanach zapalnych żołądka i jelit. Drewno pigwy stosowane jest w tokarstwie.

Surmia bignoniowata.
fot.© Aneta Sulborska

Surmia bignoniowata (= surmia zwyczajna) – Catalpa bignonioides Walter

Należy do atrakcyjnych drzew ozdobnych osiągających 10-15 m wysokości. Rośliny wytwarzają szeroką, kulistą koronę oraz duże (10-25 cm długości) szerokojajowate, na szczycie zaostrzone liście, które po roztarciu nieprzyjemnie pachną.

Drzewa bardzo późno na wiosnę rozwijają liście. Podczas kwitnienia (VI-VII) pojawiają się duże (do 20 cm długości lub dłuższe), wzniesione do góry wiechowate kwiatostany. Kwiaty cechują się dwuwargową, białą koroną, która wewnątrz posiada rysunek utworzony z fioletowych kropek i żółtych smug wskazujących pszczołom drogę do nektaru.

Po przekwitnięciu tworzą się wydłużone (do około 40 cm), zwisające owoce przypominające strąki.

Tulipanowiec amerykański.
fot.© Aneta Sulborska

Tulipanowiec amerykański - Liriodendron tulipifera L.

Zaliczany jest do pięknych drzew parkowych osiągających w naszych warunkach 30 m wysokości a w swojej ojczyźnie (USA) do 70 m. Posiada czteroklapowe, jasnozielone, spodem niebieskawozielone liście (20 × 20 cm), zaopatrzone u podstawy długiego ogonka w dwa przylistki.

Najbardziej atrakcyjną częścią rośliny są okazałe (ponad 5 cm średnicy i do 10 cm długości), wzniesione do góry kwiaty przypominające wyglądem kwiaty tulipana – stąd polska nazwa rodzajowa „tulipanowiec”. Natomiast łacińska nazwa rodzajowa wywodzi się od greckich słów leirion = lilia i dendron = drzewo.

Kwiaty wyrastają pojedynczo na końcach pędów. Cechują się mięsistymi, zielonkawożółtymi płatkami korony z pomarańczowymi plamami w nasadowej części wewnętrznego okółka płatków. Rośliny kwitną w VI-VII.

Lekkie, miękkie i żółtawe, ale trwałe drewno tulipanowca cenione jest w wielu dziedzinach przemysłu, m.in. w szkutnictwie (np. północnoamerykańscy Indianie wykorzystywali je do budowy canoe), stolarstwie, ciesielstwie, stosowane jest także do wyrobu fortepianów i organów. Z gorszych części klocków produkuje się papier, zapałki i ołówki.

Ewodia Daniella (= ewodia aksamitna) – Tetradium daniellii (Benn.) T.G. Hartley

Jest drzewem dorastającym do 10-15 m wysokości o nisko osadzonej, szerokiej koronie. Wytwarza duże (do 30 cm długości) nieparzystozłożone liście, które po roztarciu wydzielają nieprzyjemny zapach. Zarówno liście, jak i łodygi pokryte są przez liczne włoski nadające im aksamitną miękkość, co znalazło odzwierciedlenie w polskiej nazwie gatunkowej.

Ewodia wytwarza drobne, rozdzielnopłciowe kwiaty (żeńskie zawierające tylko słupek i męskie posiadające tylko pręciki) zebrane w duże, szczytowe wiechy, które mogą liczyć nawet 2 tys. kwiatów. W pełni kwitnienia cała korona okryta jest kwiatostanami.

Na jednym drzewie ewodii mogą być osadzone wyłącznie kwiaty męskie, na innym tylko żeńskie, a na kolejnym oba typy kwiatów. Kwiaty męskie cechują się białym kolorem, zaś żeńskie zielonkawym. Kwitnienie trwa od VII do IX, czasem nawet do X. Owocem ewodii jest mieszek, który po roztarciu pachnie cytryną.

Ewodia aksamitna.
fot.© Aneta Sulborska

Ewodia preferuje świeże i żyzne gleby, źle reaguje na nadmiar wapnia w podłożu oraz nie toleruje zbyt zwięzłych podłoży o wysokiej wilgotności. Wymaga ciepłych, słonecznych i osłoniętych miejsc. Wybór stanowiska jest szczególnie ważny, gdyż młode rośliny są bardzo wrażliwe na mróz i późne przymrozki (rośliny pochodzą z tropikalnych rejonów świata).

Starsze drzewa nabywają większej odporności, lecz również często ulegają uszkodzeniom mrozowym. Ewodię można rozmnażać z nasion, które najlepiej poddać stratyfikacji (przetrzymać przez zimę w wilgotnym piasku w chłodzie).

Wiosną (IV) wysiewa się je do gruntu a jesienią, celem zabezpieczenia przed mrozem, dołuje młode siewki na płasko. Wiosną kolejnego roku rośliny należy przesadzić do szkółki w rozstawie 60-80 × 30 cm a po 2-3 latach wysadzić na miejsce stałe. Młode drzewka szybko rosną i już w 5-6 roku życia mogą wydać pierwsze kwiaty.

dr Aneta Sulborska
Uniwersytet Przyrodniczy w Lublinie

Zamów prenumeratę czasopisma "Pasieka"