Właściwości biologiczne propolisu

Z punktu widzenia kosmetyki, EEP (ekstrakt etanolowy z propolisu) odznacza się wieloma właściwościami biologicznymi, a mianowicie działaniem antybiotycznym, przeciwutleniającym, przeciwzapalnym, miejscowo znieczulającym, odnawiającym i ochraniającym naczynia krwionośne.

fot.© Milan Motyka

Działanie antybiotyczne

EEP wykazuje stosunkowo silne działanie przeciwdrobnoustrojowe w porównaniu do innych produktów pszczelich.

Szczególnie dotyczy ono bakterii Gram-dodatnich, takich jak gronkowce, mikrokoki, paciorkowce, a także laseczek tlenowych, maczugowców, prątków, dermatofitów i pierwotniaków.

Działanie EEP na pałeczki Gram-ujemne, grzyby drożdżoidalne i grzyby pleśniowe jest znacznie słabsze.

Działanie antybiotyczne EEP przypisuje się głównie flawonoidom i kwasom fenolowym. Wyniki badań własnych (tab. 2.) potwierdzają te przypuszczenia.

Należy jednak przyjąć, że flawonoidy występujące w EEP krajowym działają silniej antybiotycznie w porównaniu do kwasów fenolowych.

Tabela 2. Aktywność antybiotyczna flawnoidów i kwasów fenolowych występujących w EEP krajowym.

Działanie przeciwutleniające

EEP krajowy odznacza się wysoką aktywnością przeciwutleniającą. Kaleta (2007) przebadała 15 próbek EEP otrzymanych z surowców pochodzących z różnych rejonów kraju i stwierdziła, że ich aktywność przeciwutleniająca mieści się w granicach 49,5-78,0 mmol Troloxu/g EEP (średnia 64,5 mmol Troloxu/g EEP).

Działanie przeciwzapalne

Liczne badania wskazują, że EEP odznacza się znaczną aktywnością przeciwzapalną. Jednym z objawów takiego działania jest zmniejszenie obrzęku wywołanego podaniem na skórę kwasu arachidonowego lub wstrzyknięciem pod skórę karageniny.

Menezes i wsp. (1999) określili wpływ EEP brazylijskiego na stan zapalny ucha myszy wywołany pokryciem go kwasem arachidonowym. Badania wykazały, że próbki EEP w liczbie 16, nakładane na uszy, powodowały zmniejszenie ich obrzęku w granicach 21,6-69,6% (średnio 34,3%)

Działanie miejscowo znieczulające

Pierwsze doniesienia odnośnie miejscowo znieczulającego działania EEP opublikowali lekarze rosyjscy. Prokopowicz i wsp. (1957) podali, że EEP wykazywał działanie miejscowo znieczulające błony śluzowej jamy ustnej u ludzi 6-krotnie silniej od nowokainy.

Muchnik i Sukaczowa (1964) stwierdzili, że EEP wykazywał u zwierząt doświadczalnych 3,5 raza silniejsze działanie znieczulające w porównaniu do kokainy. Badania polskich naukowców Furowicza i wsp. (1965) potwierdziły te spostrzeżenia.

U królików pod wpływem 4% EEP oraz 10% kokainy i 2% ksylokainy badano odruch rogówkowy, natomiast u świnek morskich za pomocą tych samych środków badano odruch grzbietowy.

Stwierdzono, że znieczulenie w obu przypadkach pod wpływem propolisu utrzymywało się dłużej w porównaniu do znieczulenia uzyskanego za pomocą kokainy i ksylokainy.

Badania te powtórzone przez Stojko i wsp. (1985) ujawniły, że znieczulenie oka królika pod wpływem propolisu w porównaniu do kokainy trwało o 12,7 min dłużej, a w porównaniu do ksylokainy o 34,3 min dłużej.

W przypadku grzbietu świnki morskiej znieczulenie to trwało odpowiednio dłużej o 1 i 2 min.

Działanie odnawiające tkanki

Wiele publikacji wskazuje na to, że EEP odznacza się działaniem odnawiającym tkanki. Zaleski i wsp. (1965) jako jedni z pierwszych dostrzegli to zjawisko lecząc za pomocą tego produktu rany oparzeniowe u psów.

Na rany powstałe pod wpływem rozgrzanego pręta metalowego o średnicy 2 cm nanoszono raz dziennie 4% EEP przez okres 12 dni.

Na rany kontrolne nanoszono 96% alkohol etylowy służący do ekstrakcji surowego propolisu. Wyniki badań, przedstawione na ryc. 1. wskazują, że po 7 dniach leczenia średnica rany oparzeniowej wynosiła 5,6 mm, a po 12 dniach 3,4 mm.

U zwierząt nieleczonych wartości te wynosiły odpowiednio 16,0 i 14,8 mm. Świadczy to wyraźnie o silnym, odnawiającym tkankę skórną, działaniu EEP.

OLYMPUS DIGITAL CAMERA
fot.© Renata Łacek

Działanie odnawiające tkanki przypisuje się związkom flawonoidowym oraz kwasom fenolowym i ich estrom obecnym w EEP, dzięki ich silnym właściwościom przeciwutleniającym i przeciwzapalnym.

Działanie ochraniające naczynia krwionośne

Ghisalberti (1979) podaje, że EEP stosowany na skórę zwierząt doświadczalnych zmniejsza kruchość i nadmierną przesączalność naczyń włosowatych. Powoduje wzrost syntezy kolagenu warunkującego elastyczność tych naczyń oraz ochrania je przed uszkodzeniami mechanicznymi.

Ponadto EEP wywołuje skurcz naczyń włosowatych, zabezpieczając je tym samym przed nadmierną przesączalnością.

W kolejnym numerze „Pasieki” zostanie omówione zastosowanie propolisu w kosmetologii.

Prof. dr hab. Bogdan Kędzia
mgr. Elżbieta Hołderna-Kędzia
Instytut Włókien Naturalnych i Roślin Zielarskich w Poznaniu

Zamów prenumeratę czasopisma "Pasieka"