Wsparcie Rynku Produktów Pszczelich na lata 2016-2019

Na początku lipca zostały opublikowane przez Agencję Rynku Rolnego (ARR) nowe warunki mechanizmu „Wsparcie Rynku Produktów Pszczelich”, które będą dotyczyć najbliższych sezonów, tj. 2016/2017, 2017/2018 i 2018/2019. W związku z ciągłymi pytaniami i wątpliwościami pszczelarzy jestem przekonany, że warto przybliżyć ten temat. Aby przejrzyściej opisać nowe warunki dofinansowania będę starał się ograniczać do tego co będzie, a nie co było ujęte w programie.

fot.© Teresa Kobiałka

Ogólne kwestie

W nowych warunkach wspierania pszczelarstwa w Polsce znajdują się dwa ważne pojęcia, których przybliżenie ułatwi ich samodzielne czytanie. Pierwszym z nich jest podmiot uprawniony, którym jest organizacja pszczelarska w określonej formie, np. stowarzyszenie pszczelarzy czy związek pszczelarski, ale nie tylko. Podmioty te są szczegółowo wymienione w warunkach.

Tylko podmioty uprawnione, które znajdują się w Centralnym Rejestrze Przedsiębiorców prowadzonym przez ARR, mogą złożyć projekty w ramach mechanizmu.

Składają one projekty w imieniu swoich członków, ale mogą także składać w imieniu pszczelarzy niezrzeszonych. W danym sezonie mogą one realizować po jednym projekcie zakupu pszczół, sprzętu, leków, dot. gospodarki wędrownej (dawny projekt zakupu lawet), organizacji szkolenia czy wykonywania analiz miodu.

Odbiorcą końcowym jest producent produktów pszczelich posiadający rodziny pszczele i wpisany do rejestru, o którym mowa w art. 11 ust. 1 Ustawy z dnia 11 marca o ochronie zdrowia zwierząt i zwalczaniu chorób zakaźnych zwierząt.

Są to jedyne ogólne wymagania, jakie pszczelarz powinien spełnić, aby uczestniczyć w projektach ARR. Jedynie przy sprzęcie, analizie miodu i w projekcie dot. gospodarki wędrownej zostały określone minimalne wielkości pasiek, jakie uprawniają do uczestnictwa w projekcie.

W warunkach pojawił się również zakaz współfinansowania tych samych zakupów sprzętowych w ramach Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2014-2020 (unikanie podwójnego źródła finansowania tego samego sprzętu). Jest to związane z wykreśleniem zapisu dotyczącego gospodarstw pasiecznych o wielkości 4 i więcej ESU.

W związku z powyższym pszczelarze, którzy byli wyłączeni przez ten warunek, od nowego sezonu będą mogli brać udział w projektach zakupu sprzętu i dotyczącego gospodarki wędrownej. Natomiast nigdzie w warunkach nie ma wymogu przynależności czy członkostwa w organizacji pszczelarskiej.

Co za tym idzie, nie ma także obowiązku bycia określony czas członkiem organizacji pszczelarskiej (np. rok), by mieć szansę zakupów (np. leków) w ramach tzw. „refundacji”.

Warto dodać, że na osobach posiadających rodziny pszczele ciąży prawny obowiązek zgłoszenia działalności pszczelarskiej do rejestru powiatowego lekarza weterynarii związanego ze zwalczaniem chorób zakaźnych zwierząt, więc teoretycznie każdy pszczelarz powinien spełnić ogólne warunki wsparcia.

Terminy

Ważnymi elementami projektów są terminy, gdyż spóźnienie będzie albo brakiem akceptacji projektu lub brakiem przyznania kwot refundacji. Brak refundacji dla niektórych uczestników może być sporą stratą i źródłem wewnętrznych sporów w organizacji pszczelarskiej.

Warto pamiętać, że w związku z koniecznością zatwierdzenia nowych warunków przez Komisję Europejską, termin składania projektów przez podmioty uprawnione (czyli przypominając: stowarzyszenia, związki pszczelarskie i inne organizacje wymienione w warunkach wsparcia) w tym roku mija 10 października 2016 r. i w związku z takim przesunięciem dotyczy on głównie roku 2017.

Warto pamiętać, że niektóre organizacje pszczelarskie potrzebują trochę czasu na rzetelne przygotowanie projektów, tzn. w oparciu o rzeczywiste potrzeby swoich członków. Dlatego też pszczelarze powinni mieć już wcześniej (dwa, trzy tygodnie) sprecyzowane swoje potrzeby dotyczące zakupów.

Wnioski o płatność (czyli rozliczenie projektów) musi zostać wysłane do ARR do 31 lipca danego roku. W związku z tym pszczelarze także odpowiednio wcześniej powinni dokonać zakupu sprzętu i złożyć odpowiednie dokumenty.

W przypadku sprzętu w umowach znajduje się data, do której mają konkretnie wymienione dokumenty złożyć do rozliczenia do swojej organizacji pszczelarskiej.

Może ona być określona przez zarząd danego stowarzyszenia dla zapewnienia komfortu przy opracowaniu wniosku o płatność do Agencji Rynku Rolnego. Im szybciej pszczelarze złożą dokumenty, które są wymagane do rozliczenia, tym jest więcej czasu na uzupełnienie braków i korektę ewentualnych błędów.

Nic nie stoi także na przeszkodzie wykonania szybkich zakupów przez właścicieli pasiek i rozliczenia projektu. Nie ma konieczności czekania na ostatnią chwilę.

Dwa razy podpisując umowy z pszczelarzami we wrześniu, (zakup sprzętu był realizowany w październiku i listopadzie) udało się w moim stowarzyszeniu wypłacić już na konta pszczelarzy refundacje w lutym i marcu, czyli w zasadzie trzy-cztery miesiące po zakupach.

Nie musieli czekać ponad roku na pieniądze, do kolejnej jesieni, czyli ostatecznego terminu wypłat z ARR. Udało się to głównie dzięki dyscyplinie samych pszczelarzy w dokonywaniu zakupów i złożeniu niezbędnej dokumentacji do rozliczenia.

Pszczoły

Jednym z projektów jest oczywiście zakup pszczół, w ramach którego pszczelarz może nabywać matki, odkłady i pakiety pszczele. W nowych warunkach nie ma określenia dotyczącego rodzaju matek, jakie można nabywać.

Jedynie określone jest ich źródło (miejsce nabycia), a mianowicie podlegać refundacji będzie zakup matek pszczelich pochodzących z linii hodowlanych, dla których prowadzone są księgi lub rejestry, czyli z pasiek hodowlanych, które są pod oceną podmiotu upoważnionego przez ministra właściwego do spraw rolnictwa.

Odkłady i pakiety również można będzie nabywać z takich pasiek, ale nie tylko. Stowarzyszenie, lub inny podmiot składający projekt zakupu pszczół, może rekomendować pasiekę, w której pszczelarze będą mogli nabyć odkłady.

Oferenci matek, odkładów i pakietów muszą posiadać zaświadczenie weterynaryjne o stanie zdrowia pszczół w ich pasiekach, być wpisanym do wykazu prowadzonego przez ARR, a także znajdować się w rejestrze PLW lub posiadać weterynaryjny numer identyfikacyjny.

Matki w odkładach i pakietach muszą pochodzić z linii hodowlanych pszczół, dla których prowadzone są księgi lub rejestry. Pochodzenie właściciel pasieki oferującej odkłady powinien potwierdzić w karcie pochodzenia. Producenci odkładów nie mogą ich wyprodukować więcej jak 300% posiadanych w sezonie rodzin.

Oznacza to, że na rynku powinno być więcej tzw. „odkładów refundowanych”. Szczególnie, że nie są już wymagane badania laboratoryjne próbek z rodzin pszczelich, a jedynie wymagane jest przez Agencję Rynku Rolnego zaświadczenie wydane przez lekarza weterynarii (wolnej praktyki, a nie urzędowego), w którym potwierdzony jest brak objawów klinicznych warrozy, nosemozy, zgnilca europejskiego i amerykańskiego oraz choroby roztoczowej.

Stwierdzenie takich objawów klinicznych wyklucza oferenta z mechanizmu, co oznacza, że zakup nie będzie refundowany. Sami producenci matek, odkładów czy pakietów wysyłają do ARR zaświadczenie o zdrowotności.

W nowych warunkach znalazł się zapis, że na stronie www.arr.gov.pl znajdzie się wykaz producentów matek, odkładów, pakietów zawierający ich nazwę, adres oraz datę, od której sprzedaż podlega refundacji.

Pszczelarz, w razie wątpliwości, będzie mógł sprawdzić sam, czy jego zakup od danej osoby będzie miał szansę być refundowany (jeśli oczywiście zakupu dokonuje przez stowarzyszenie w ramach projektu itd.).

Sprzęt pszczelarski

W tym projekcie pszczelarz posiadający już 10 rodzin pszczelich będzie mógł zakupić sprzęt, ale pod warunkiem nieubiegania się dofinansowanie na ten sam sprzęt w ramach Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2014-2020.

W ramach tego projektu odbiorcy końcowi mogą nabyć wyłącznie nowy sprzęt, taki jak: miodarki, odstojniki, dekrystalizatory, stoły do odsklepiania plastrów, suszarki do obnóży pyłkowych, topiarki do wosku, urządzenia do kremowania miodu, refraktometry, wózki ręczne do transportu uli, wialnie do pyłku, ule lub ich elementy (podkreślone rodzaje sprzętu nie były wcześniej objęte refundacją).

Na ul, według warunków, składa się dennica, korpusy, daszek i opcjonalnie powałka. Dopuszczono zakup tych elementów oddzielnie. Nie ma także ograniczeń co do ilości uli na danego pszczelarza, jak to było wcześniej.

W przypadku tego projektu organizacja pszczelarska ma 30 dni od otrzymania środków z ARR na wykonanie przelewów dla osób, które nabyły sprzęt w ramach tego projektu.

Gospodarka wędrowna

W ramach projektu zakupu urządzeń do prowadzenia gospodarki wędrownej, który wcześniej dotyczył wyłącznie zakupu lawet/przyczep do przewozu pszczół, znacznie został poszerzony katalog sprzętu refundowanego.

Uczestnikiem projektu może być pszczelarz spełniający ogólne warunki mechanizmu, który nie będzie ubiegał się o dofinansowanie zakupu tychże urządzeń w ramach PROW 2014-2020, oraz posiada co najmniej 30 albo 150 rodzin.

I tak, jeśli odbiorca posiada co najmniej 30 pni może dokonać zakupu nowych fabrycznie: lawet/przyczep do przewozu uli, wag pasiecznych, urządzeń dźwigowych do załadunku i rozładunku uli (podkreślony rodzaj sprzętu został włączony do refundacji).

Jeśli natomiast pszczelarz posiada co najmniej 150 rodzin pszczelich, może nabyć wymieniony wcześniej sprzęt ułatwiający gospodarkę pasieczną, ale dodatkowo ma możliwość zakupu miniładowarek, ładowarek, wózków samojezdnych do załadunku i rozładunku uli.

Również w przypadku tego projektu organizacja pszczelarska ma 30 dni od otrzymania środków z ARR na wykonanie przelewów dla osób, które nabyły urządzenia w ramach tego projektu.

Leki na warrozę

Projekt zakupu leków przeciwko warrozie i kwasów adresowany jest do pszczelarzy, którzy prowadzą pasieki konwencjonalne oraz ekologiczne.

W pierwszym przypadku refundacją objęty jest zakup leków przeciw warrozie, które są dopuszczone do użytku w Polsce, a ich nabycie zostało wykonane przez podmiot uprawniony od lekarza weterynarii (jednego lub kilku).

W przypadku ekologicznych pasiek (koniecznym jest posiadanie certyfikatu pasieki ekologicznej) objęte refundacją są kwasy: mrówkowy, szczawiowy, mlekowy i octowy. Ich zakupu można dokonać w dowolnym punkcie, a nie jak w przypadku leków, wyłącznie u lekarza weterynarii.

Odbiorcy leków są zobowiązani do posiadania wpisu w książce leczenia zwierząt, którym lekarz weterynarii potwierdza zakup leków. Maksymalny zwrot kosztów to w przypadku zakupów leków 90% kosztów netto wynikających z faktur.

Szkolenia

Projekt ten dotyczy organizacji szkoleń i/lub konferencji „(...) z zakresu prowadzenia gospodarki pasiecznej, chorób pszczół i ich zwalczania oraz zapobiegania, biologii rodziny pszczelej, pożytków i produktów pszczelich, marketingu i pozycjonowania na rynku produktów, ekonomiki gospodarki pasiecznej, wędrownej gospodarki pasiecznej” [Warunki... 2016].

Tematyka szkoleń dotycząca samego mechanizmu Wsparcia Rynku Produktów Pszczelich, marketingu, ekonomii, prawa czy historii pszczelarstwa łącznie nie może przekroczyć 30% godzin organizowanego szkolenia. Wcześniej było to 20%. Podmiot uprawniony może zorganizować jedno szkolenie w sezonie.

Analiza jakości miodu

Ostatnim rodzajem projektu, który może zostać złożony do ARR przez organizację pszczelarską jest analiza jakości miodu. Próbki do badań muszą pochodzić od pszczelarzy posiadających minimum 10 rodzin pszczelich.

Projekt może dotyczyć analizy pyłkowej miodu, ale także parametrów określonych w Rozporządzeniu Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 3 października 2003 r. w sprawie szczegółowych wymagań w zakresie jakości handlowej miodu. Są nimi: zawartość wody, zawartość fruktozy i glukozy, zawartość sacharozy, zawartość substancji nierozpuszczalnych w wodzie, przewodność właściwa, wolne kwasy, liczba diastazowa (wg skali Schade) oraz zawartość 5-hydroksymetylofurfuralu (HMF).

W przypadku tego projektu można liczyć maksymalnie na refundacje 80% kosztów netto wykonanych analiz.

Podsumowanie

Mechanizm „Wsparcie Rynku Produktów Pszczelich” posiada swoje wady i zalety, o których można byłoby napisać niejeden artykuł i toczyć spór na argumenty, czy osiągnął swoje cele. Jednak mimo to, warto zadać samemu sobie pytanie czy korzystałem z dotychczasowego wsparcia i czy dzięki niemu rozwinąłem swoją działalność.

Wystarczy zajrzeć do własnych pracowni. Jak by one wyglądały bez tego wsparcia?

Myślę, że warto także zastanowić się dwa razy czy dany rodzaj sprzętu jest na pewno niezbędnym do prowadzenia działalności. Po pierwsze – część zakupu trzeba pokryć z własnych środków, a po drugie, jeśli np. sprzęt ma stać później nieużywany i tracić swoją wartość, to czy taki wybór jest na pewno racjonalny?

A może ktoś bardziej potrzebuje wsparcia. Podobnie się ma kwestia racjonalnego i rzetelnego sporządzania projektów przez organizacje pszczelarskie. Jeśli będą one bazować na rzeczywistych potrzebach pszczelarzy, wtedy efektywniej wykorzystają środki.

Będą wnioskować o realnie potrzebną (lub zbliżoną) im pulę środków, nie zawyżoną. Różnica, której nie wykorzystywały do tej pory (były to środki „zablokowane” w umowach do ich dyspozycji), przy takim podejściu będzie miała szansę na rozlokowanie już na etapie oceny złożonych projektów przez komisję i spożytkowanie przez inne organizacje.

W moim przekonaniu mechanizm ten należy traktować jako szansę, a nie jak coś co się bezkompromisowo należy. Czy potrafimy tę konkretną szansę wykorzystać? Samo określenie „wsparcie” oznacza pewną pomoc, w tym przypadku dla pszczelarstwa, jego profesjonalizacji i bodźca do dalszego prowadzenia tego typu działalności rolniczej, ponoszenia trudu dbałości o pszczoły.

W związku z tym, kwoty otrzymywanych środków w ramach tego mechanizmu nie będą nigdy równe sumie oczekiwanych przez pszczelarzy wynagrodzeń za własną pracę i zyskiem z ich działalności.

mgr Emil Mariusz Szymański
doktorant Uniwersytetu Ekonomicznego we Wrocławiu
Ten adres pocztowy jest chroniony przed spamowaniem. Aby go zobaczyć, konieczne jest włączenie w przeglądarce obsługi JavaScript.

Zamów prenumeratę czasopisma "Pasieka"