W MOJEJ PASIECE

Czym karmimy pszczoły?

Naturalnym pokarmem węglowodanowym pszczół jest miód. Odżywiały się nim przez miliony lat. Nektar wydzielany jest w kwiatach roślin, by przywabić owady, niezbędne do zapylenia krzyżowego. W „interesie” roślin leży więc wytworzenie jak największej ilości nektaru: zapylacze będą chętniej odwiedzały kwiaty dobrze nektarujące.

Przy tej okazji zgromadzą więcej miodu i będą miały większe szanse przeżycia i wychowania przyszłych pokoleń. Dzięki temu w kolejnym sezonie pszczoły znów zapylą kwiaty roślin nektarujących.

Pszczoła pobierająca ciasto cukrowe.
fot.© Roman Dudzik

Miód

Rzadko jest używany przez pszczelarzy do karmienia pszczół, ponieważ jest droższy od innych pokarmów zastępczych. Miód nie zawsze jest najlepszym pokarmem, gdyż może szybko krystalizować i pszczoły będą miały trudności z jego pobieraniem, zwłaszcza zimą.

Miód spadziowy zawiera wielocukry i składniki mineralne, które nie są trawione przez pszczoły. Będą one szybko wypełniać jelita proste zimujących pszczół, co spowoduje problemy w czasie zimowli.

Zanim pszczoły zaczęto dokarmiać cukrem i innymi pokarmami, odżywiały się one tylko miodem. Z pewnością nie stanowiło to dla nich większego problemu, ale pamiętajmy, że pszczoły żyjące w naturalnych warunkach intensywnie się roiły.

Ewentualne zimowe straty wynikłe z braku pokarmu lub jego niewłaściwej jakości, już w następnym sezonie były szybko odbudowywane.

W użytym do karmienia miodzie, pochodzącym z obcej pasieki, mogą być przetrwalniki chorób pszczół i czerwiu: nosemy, zgnilca, kiślicy i grzybicy otorbielakowej.

Cukier

Od ponad stu lat do karmienia pszczół używany jest cukier, czyli spożywcza sacharoza. Badania wykonane przez polskich naukowców w latach 70. XX wieku wykazały, że na cukrze pszczoły zimują nie gorzej niż na miodzie. Czasem nawet lepiej, gdy brano pod uwagę miód spadzoiowy lub szybko krystalizujący.

Cukier podaje się pszczołom w formie syropu, najczęściej wykonanego w proporcji wagowej (cukier : woda) 1 : 1; 3 : 2 lub 2 : 1. Sacharoza jest rozkładana przez enzymy znajdujące się w ślinie pszczół do cukrów prostych, glukozy i fruktozy, które są wchłaniane w jelicie prostym pszczoły.

Cukier jest więc całkowicie przez pszczoły trawiony i nie obciąża przewodu pokarmowego. Nie zawiera przetrwalników chorób.

Nierzadko pszczelarze, którzy stracili pszczoły i nie potrafili odnaleźć przyczyny, po odbudowaniu pasieki zaczęli karmić pszczoły gotowymi syropami oferowanymi jako pasze dla pszczół.

Syropy

W pierwszych latach XXI wieku na polskim rynku pszczelarskim pojawiły się firmy oferujące gotowe syropy do karmienia pszczół. Oferta tych pokarmów cały czas się poszerza i obecnie pszczelarze mają duży wybór. Produkty zawierają cukry proste: glukozę i fruktozę, dwucukier sacharozę.

Oprócz tego w niektórych są pewne ilości dwucukru maltozy i trójcukru maltotriozy. Syropy są produkowane ze skrobi zbożowej (pszenica, kukurydza) lub z cukru buraczanego i trzcinowego.

Zdarza się, że pszczoły znikną jesienią lub na przedwiośniu, względnie zginą z głodu obsiadając środek gniazda, podczas gdy w skrajnych plastrach jest skrystalizowany zapas.

Pszczelarz wyciąga błędny wniosek, że to syrop był przyczyną strat w pasiece, podczas gdy niepowodzenie w zimowli spowodowała warroza lub niewłaściwe dopasowanie wielkości gniazda do siły rodziny. Wiele takich przypadków pojawiło się od początku stosowania gotowych syropów i zdarzają się do dziś.

Niestety nikt kompetentny nie zbadał, czy przyczyną upadku rodzin był niewłaściwy skład syropu, czy też pszczoły zginęły na skutek błędów w gospodarce i chorób. Zanim cokolwiek można było sprawdzić, pszczelarz „posprzątał” ule, wszem i wobec głosząc, że pszczoły padły, bo syrop był do niczego.

Podkarmiaczki

Syrop cukrowy i gotowe syropy podaje się pszczołom w różnego rodzaju podkarmiaczkach. Najbardziej rozpowszechnione są podkarmiaczki boczne, czyli ramkowe. Najwygodniejsze natomiast są podkarmiaczki powałkowe. Swoje zalety mają też podkarmiaczki dennicowe, umieszczane w głębokich dennicach wielofunkcyjnych.

Syrop najczęściej nalewa się ręcznie z większego pojemnika (wiadro, konewka). Rozlewanie można usprawnić wykorzystując wąż bezpośrednio połączony ze zbiornikiem umieszczonym na samochodzie.

Pszczoła pobierająca miód.
fot.© Milan Motyka

Każdorazowe podanie pszczołom syropu wywołuje u nich odruch poszukiwania źródła pożytku. Podkarmione pszczoły robią się bardzo aktywne, a jednocześnie spada ich czujność w obronie gniazda. Dlatego po nakarmieniu pszczół może dochodzić do rabunków.

Lepiej więc karmić pszczoły wieczorem, o zmroku. Gdy zrobi się ciemno, pszczoły nie będą latały, a do rana zagospodarują syrop.

Pszczoły pobudzone karmieniem mogą być agresywne w stosunku do pszczelarza i postronnych osób. Jeśli więc pasieka znajduje się blisko domów lub miejsc uczęszczanych przez ludzi, karmienie tym bardziej należy przeprowadzić wieczorem.

Miód w zapasach zimowych

Wśród większości pszczelarzy dominuje przekonanie, że pewien udział naturalnego miodu w zapasach zimowych wpływa korzystnie na efekt przezimowania rodzin, a szczególnie na ich wczesnowiosenny rozwój.

Wynikać by to miało z obecności ziarn pyłku w zapasach, dzięki czemu pszczoły odpowiedzialne za wychów wiosennego pokolenia robotnic byłyby lepiej odżywione, co oczywiście wpłynęłoby korzystnie na ich kondycję. Pokarm białkowy jest jak najbardziej potrzebny rodzinie w czasie wychowu czerwiu, ale powinien on pochodzić z zapasów pierzgi.

Musi być wykorzystany zanim pszczoły zdążą przynieść pyłek z wiosennych pożytków. Silna rodzina, zimująca na 10 plastrach, powinna posiadać 2 ramki pierzgi. Należy na to zwrócić uwagę przy układaniu gniazd na zimę, przed rozpoczęciem uzupełniania zimowych zapasów, jeszcze w sierpniu.

Ciasto

Do karmienia pszczół używa się też ciasta, które można wykonać we własnym zakresie lub kupić gotowe. Te drugie, dostępne w pszczelarskich sklepach, są idealnym pokarmem, który można użyć zarówno do uzupełniania zapasów w trakcie sezonu, jak i do karmienia rodzin na zimę.

Najczęściej pszczelarze są zainteresowani ciastem wczesną wiosną, kiedy w rodzinach przy przedłużającej się zimie może brakować zapasów. Takie ciasto podaje się wtedy pszczołom w formie „placka”, kładzionego na górne listewki ramek.

Z reguły porcja 1,5-3  kg wystarcza, by rodzina doczekała pojawienia się pierwszych pożytków. W ten sposób podaje się też ciasto w celu przyspieszenia rozwoju rodzin. Dopływ pokarmu prowadzi do zwiekszenia wychowu czerwiu.

Pszczoły można karmić ciastem na zimę. W drugiej połowie sierpnia w ulu (nad gniazdem, w dodatkowym pustym korpusie) umieszcza się kilkunastokilogramową bryłę pokarmu. Pszczoły w ciągu kilku dni go pobiorą i przeniosą do plastrów.

Mniejsze ilości ciasta wykonuje się mieszając ręcznie cukier puder z miodem (syropem). Większe ilości można robić przy użyciu mieszalnika piekarskiego lub betoniarki. Do wykonania pokarmu używa się bardzo drobnego cukru pudru.

Gruby cukier nie wytworzy właściwej mazistej konsystencji i nie będzie przez pszczoły spożywany, lecz zostanie przez nie usunięty. Gotowe ciasto należy przechowywać w foliowych opakowaniach lub szczelnie zamkniętych pojemnikach, takich jak na miód.

Zależnie od wilgotności powietrza, ciasto może chłonąć wodę i się rozrzedzić lub wyschnąć na kamień.

Karmienie suchym cukrem

Z myślą o uproszczniu karmienia pszczół, już w latach 60. XX wieku próbowano karmić pszczoły cukrem lekko zwilżonym wodą. Obecnie niektórzy pszczelarze - racjonalizatorzy próbują karmić pszczoły suchym cukrem zwilżonym lekko wodą, z dodatkiem octu winnego, który dodaje powstałej masie nieco plastyczności.

Sławomir Trzybiński
tel. 501-432-752, Ten adres pocztowy jest chroniony przed spamowaniem. Aby go zobaczyć, konieczne jest włączenie w przeglądarce obsługi JavaScript.

Zamów prenumeratę czasopisma "Pasieka"