Rozdział 7.

Wędrówki na spadź

Pożytki spadziowe może skutecznie wykorzystać pasieka wędrowna prowadzona omówionym wcześniej sposobem, którego zasadnicze elementy to utrzymywanie silnych rodzin i tworzenie dużej liczby wczesnych odkładów.

Wtedy spadź jest wykorzystywana tak jak każdy inny pożytek letni, a straty wynikłe z osłabienia rodzin zagospodarowujących ten obfity wziątek rekompensuje się przez zimowanie silnych rodzin utworzonych z odkładów wykonanych jeszcze w okresie wiosennym.

Proponowana metoda nie spowoduje osłabienia rodzin, mogącego skutkować stratami w zimowli lub gorszą produkcją miodu w przyszłym sezonie. Może być też stosowana do wykorzystania innych późnych pożytków, na przykład wrzosów, nawłoci lub wierzbówki.

Struktura rodzin okresowych

Spadź iglasta (świerk, jodła) na terenach podgórskich występuje w zasadzie co roku. Nie zawsze jednak spadziowanie jest na tyle obfite, by silne rodziny zdołały odłożyć miód towarowy. Właściwie przygotowane, silne rodziny stacjonujące na terenach, gdzie spadź występuje regularnie, zużywają dużo miodu na własne potrzeby życiowe.

By pozyskać miód z niezbyt intensywnego pożytku spadziowego, należy przygotować silne rodziny o właściwej strukturze. Powinny się one składać z dużej liczby młodych, dobrze odżywionych pszczół i z jak największej ilości czerwia zasklepionego, ale nie powinno w nich być młodego czerwia.

Tworzenie rodzin okresowych

W ulu wielokorpusowym takie odkłady wykonuje się opisanym niżej sposobem. Z kondygnacji gniazdowej przenosi się ramki z czerwiem zasklepionym i starszymi larwami do miodni. W ich miejsce do gniazda daje się młody susz. Matka pozostaje w rodni (w dolnym korpusie), chyba że ma być wymieniona, wtedy przenosi się ją do górnego korpusu wraz ze starszym czerwiem.

Należy ją wtedy zamknąć w klateczce z ciastem „na głucho”, czyli tak, by nie mogła się wydostać, lecz by miała dobry kontakt z pszczołami ulowymi przez otwory. Umieszcza się ją w środku kondygnacji, najlepiej wciśniętą częściowo w środkowy plaster z czerwiem. Jeżeli matka jest przeniesiona „do góry”, należy to zaznaczyć na korpusie.

Czerwienie jest niepotrzebne, ponieważ na wychów czerwia zużywany byłby cenny miód spadziowy. Zaś młode pszczoły nie muszą być wychowywane w tej „spadziowej” pasiece, zazimowane bowiem będą tylko rodziny macierzyste, pozostające w pasiece stacjonarnej.

Praca pszczół na pożytku spadziowym

Pszczoły z tak przygotowanych rodzin produkcyjnych szybko przystępują do zbioru spadzi i pracują bardzo wydajnie, nie są bowiem obciążone wychowem czerwia. Dlatego wszystkie pszczoły, zarówno starsze, lotne, jak i młode, ulowe, mogą zająć się gromadzeniem spadzi.

Pszczół w ciągu pierwszych dwóch tygodni pracy na pożytku nie ubywa, wygryza się bowiem zgromadzony w rodzinach czerw. Później rodziny zaczynają słabnąć, nie znaczy to jednak, że należy uwolnić matki. Pojawienie się młodego czerwia uszczupliłoby zbiory miodu, pokaźna bowiem część spadzi zostałaby zużyta na jego wykarmienie.

Można je też przechować przez zimę i wykorzystać do dokarmienia przezimowanych rodzin wczesną wiosną.

Zmniejszanie się liczebności rodzin

Przy intensywnym pożytku spadziowym rodziny pozbawione młodego czerwia szybko zgromadzą pełne gniazda miodu. W takich warunkach miód odbiera się nawet kilka razy. Przy każdym miodobraniu ocenia się aktualną siłę pasieki i słabe rodziny łączy się.

Ponieważ matki są zamknięte w klateczkach, oddziaływanie na rodziny wydzielanych przez nie feromonów jest niewielkie, tym bardziej, że jest ich mało. Matki nieczerwiące wydzielają bowiem o wiele mniej substancji matecznej niż regularnie składające jajeczka.

W takiej sytuacji w niektórych rodzinach mogą się uaktywnić trutówki, które będą czerwić mimo obecności matek w klateczkach. Takie rodziny likwiduje się przy okazji miodobrania, wytrząsając pszczoły na ziemię po uprzednim odstawieniu ula w inne miejsce.

Zamiast jednak przynieść pszczelarzowi dochód w postaci dodatkowej produkcji miodu spadziowego zwiększyłyby koszty prowadzenia pasieki, bowiem trzeba by je było karmić.

Matki mogą być byle jakie

Przygotowanie takich rodzin w przypadku, gdy nie łączy się tego zabiegu z wymianą matek wygląda podobnie, z tą różnicą, że matki pozostają w rodzinach macierzystych, natomiast w odkładach umieszcza się klateczki z innymi matkami, które nie muszą być wysokiej jakości, mogą to być też matki nieunasiennione.

Można do tego wykorzystać stare matki pochodzące z wcześniejszej wymiany we własnej pasiece. Matki unasiennione można przetrzymywać w klateczkach poza ulem nawet ponad miesiąc bez większej szkody dla nich, tym bardziej, że nie będą one już czerwić, a w tworzonych rodzinach potrzebna jest tylko ich obecność.

Można wykorzystać matki wymieniane przez innych pszczelarzy, które po zabraniu z rodzin byłyby zlikwidowane. Jeżeli zaś planowane jest użycie matek nieunasiennionych, to należy odpowiednio wcześniej, czyli co najmniej dwa tygodnie przed wykonaniem odkładów rozpocząć ich wychów.

Zawsze należy się liczyć z tym, że na skutek różnych zjawisk pogodowych (ulewny deszcz, burza, grad, ochłodzenie) pożytek zostanie przerwany i pszczołom może grozić głód. Wtedy rodziny trzeba podkarmiać aż do czasu ponownego pojawienia się wziątku. Potrzeby pokarmowe tych rodzin są niewielkie, ponieważ nie ma w nich czerwia.

W ulach innego typu

Bardziej pracochłonne jest tworzenie takich odkładów w ulach leżakach i kombinowanych. Jeżeli matka nie jest zlokalizowana na określonej liczbie plastrów przy pomocy pionowej kraty lub izolatora, w trakcie odbierania plastrów z czerwiem i pszczołami należy je dokładnie przeglądać.

Jeżeli nie udało się jej wyszukać w momencie tworzenia odkładu, rodzinę należy powtórnie przejrzeć następnego dnia. Po znalezieniu matek postępuje się zgodnie z ustalonym wcześniej planem, to znaczy albo pozostawia się je w rodzinach macierzystych, albo, jeżeli planowana jest ich wymiana, zamyka się je w klateczkach i umieszcza w środku gniazd odkładów produkcyjnych.

Termin tworzenia rodzin okresowych

Omawianego zabiegu nie można opóźnić, ponieważ sytuacja w pasiece jest taka, że każdy dzień zwłoki może doprowadzić do żywiołowego rozwoju nastroju rojowego. Pszczoły w rodzinach, z których będą tworzone odkłady nie mają zajęcia, pożytek bowiem skończył się, mogą więc zacząć szykować się do rójki.

Opieka nad zasadniczą pasieką

Po wywiezieniu odkładów w rodzinach macierzystych wykonuje się czynności mające na celu doprowadzenie ich do właściwej kondycji, która umożliwi dobrą zimowlę, szybki rozwój wiosenny i skuteczne wykorzystanie pierwszych pożytków wiosennych.

Jeżeli wymiany matek dokonano wcześniej lub nie są one wymieniane w tym sezonie, jedynie podkarmia się rodziny taką dawką syropu, by zapasy nie były mniejsze niż 5 kg na ul. Jeśli nie ma pożytku pyłkowego, pszczołom należy zapewnić pierzgę podając na każdą rodzinę po dwa pełne plastry, które odebrano w czasie trwania pożytku z rzepaku, mniszka lub facelii.