Pszczelarstwo w Polsce

Formy konsolidacji i współdziałania

Z prowadzenia gospodarki pasiecznej na dużą skalę płyną rozmaite korzyści. Nie każdy pszczelarz może sobie jednak pozwolić na podejmowanie działań, które mogłyby w pełni wykorzystywać efekt skali. Zjawisko to jest w swej istocie całym szeregiem zadań i czynności zmierzających do zwiększenia przychodów przy jednoczesnym obniżeniu kosztów produkcji.

fot.© Michał Piątek

Czy w pszczelarstwie jest ono możliwe? Oczywiście, że tak. Najprostszym przykładem może być zakup tej książki. Jej cena jest dwukrotnie niższa, jeśli zakupią ją dwaj pszczelarze wspólnie. Co więcej, wyniesie ona tylko ⅓ jej wyjściowej detalicznej ceny, jeśli zainteresowane osoby nabędą ją w trzyosobowej grupie.

Redukować omawiany koszt można także poprzez większy, hurtowy zakup podręcznika. Jeżeli koło PZP, albo inna grupa pasieczników, zdecyduje się na złożenie w wydawnictwie zamówienia na powiedzmy 30 czy 50 egzemplarzy, to możliwe okaże się wynegocjowanie niższej stawki jednostkowej.

Obniżenie kosztów staje się więc faktem. Podniesienie przychodów w tym wypadku będzie wynikiem wdrożenia niektórych pomysłów zawartych na kartach niniejszej publikacji do pasieki. Przyczyni się ono do zwiększenia produkcji miodu, a następnie do uzyskania lepszych cen za jego sprzedaż.

W każdym razie mamy tu do czynienia z jednoczesnym obniżeniem kosztów i zwiększeniem przychodu w celu maksymalizacji finalnego dochodu.

Prowadzenie pasieki jest procesem złożonym. Niemniej jednak jest cała masa rozmaitych działań, których podjęcie przyczyni się do polepszenia rentowności pasieki. Zasadniczo można je podzielić właśnie na te, które niwelują koszty produkcji i dystrybucji oraz na te, które sprawiają, że nasz budżet jest zasilany większymi wpływami ze sprzedaży produktów pszczelich.

Fragment niniejszy polecam w szczególności tym pszczelarzom lub kandydatom na pasieczników, którzy chcą wytworzyć instrumenty pozwalające na szybkie gromadzenie kapitału na inwestycje i budowę towarowej pasieki. Zachęcam jednak do refleksji także posiadaczy zawodowych pasiek i amatorów.

Zawsze warto zastanowić się nad tym, jak hobby przemienić w dochodowe przedsięwzięcie, a więc upiec dwie pieczenie na jednym ogniu.

Osobiście jestem inicjatorem powstania i członkiem Klubu Dyskusyjnego „Pszczółka” działającego na prawach sekcji przy stowarzyszeniu Towarzystwo Przyjaciół Ziemi Sierzchowskiej. Klubowicze, jako członkowie wspierający organizację, są zwolnieni z obowiązku uiszczania składek członkowskich na poczet działalności nadrzędnego organu.

Ma ona charakter o wiele szerszy niż tylko pszczelarski. Nie mogą też wybierać stowarzyszeniowych władz. Cieszą się za to pełną autonomią w kwestii działalności klubu i wytyczaniu zadań i celów, które ma on realizować. Co równie ważne, klub korzysta z osobowości prawnej Towarzystwa Przyjaciół Ziemi Sierzchowskiej.

Może występować do organów administracji i innych instytucji o wsparcie finansowe, kierowane na konto stowarzyszenia. Może także realizować swe cele w oparciu o własne środki finansowe. Działalność KD „Pszczółka” do tej pory przejawiała się głównie w postaci organizowanych konferencji pszczelarskich.

Pierwsza odbyła się w miejscowości Sierzchowy w Szkole Podstawowej im. Jana Pawła II. Trzy kolejne miały miejsce w Gminnym Domu Kultury w Cielądzu, który z początkiem listopada 2014 roku stał się siedzibą klubu. Dzięki uprzejmości Wójta Gminy Cielądz, Pawła Królaka, Klub pozyskał pomieszczenie biurowe, możliwość korzystania z sali konferencyjnej w dowolnym terminie oraz sali plenarnej po uprzednim jej zarezerwowaniu.

Ostatnio organizowane wydarzenie, III Konferencja KD „Pszczółka”, miała charakter szkolenia, gdyż w przeciwieństwie do poprzednich edycji wykładał tylko jeden prelegent. Był nim Marek Podlewski, znana i poważana postać w środowisku pszczelarskim.

W szkoleniu udział wzięło 160 pszczelarzy z całej Polski.

Jeżeli pszczelarzowi nie odpowiada przynależność do żadnej z istniejących organizacji, to istnieje także możliwość funkcjonowania na zasadach grupy nieformalnej. Reguły uczestnictwa w takim koleżeńskim klubie można wtedy ustalać wedle własnych upodobań.

Istnieje wciąż pewna możliwość pozyskiwania środków finansowych z zewnątrz. Niektóre Lokalne Grupy Działania rozdające granty nie wymagają od zgłaszających wnioski o pomoc osobowości prawnej. Można czasem liczyć także na pomoc lokalnych samorządowców.

Jeżeli nieformalną pszczelarską grupę stanowi liczne grono wyborców, to ich wspólny głos znaczy o wiele więcej niż argumenty zgłaszane indywidualnie. Bywa też, że lokalni włodarze to po prostu ludzie przychylni pszczelarzom, rozumiejący trudne i smutne czasy, które nastały obecnie dla pszczół i ich opiekunów.

Poprzez nasadzenia drzew miododajnych wzdłuż lokalnych dróg, pomoc w organizacji lokalnych festynów pszczelarskich, czy udostępnienie środka transportu potrzebnego na dojazd na szkolenie pszczelarskie mogą oni wydatnie wspierać brać pszczelarską.

Przecież realna pomoc nie zawsze musi mieć postać pieniędzy.

Należy podkreślić, że to co indywidualnie dla pszczelarza posiadającego nawet silną ekonomicznie pasiekę wydaje się zadaniem przekraczającym jego potencjał, wspólnie może okazać się łatwe do osiągnięcia. Działania kolektywne, o ile tylko nie przekraczają obowiązującego prawa, mogą mieć bardzo szeroki zakres.

Może tu chodzić o wspólne zakupy zimowej paszy, leków, opakowań na miód, drukowania plakatów i ulotek, zakupu ogłoszenia w lokalnej telewizji kablowej czy na internetowym portalu kulinarnym i wielu innych jeszcze działań.

Wspólnie możliwe jest uzyskanie lepszej pozycji negocjacyjnej. Większe jest też prawdopodobieństwo, że podmioty zainteresowane współpracą same się do takiej grupy pszczelarzy zwrócą i zaproponują atrakcyjną formę współdziałania.

Pszczelnictwo

Czasem można odnieść wrażenie, że niektórzy właściciele pasiek nie rozróżniają terminów pszczelarstwo i pszczelnictwo. Stosują je wymiennie uważając je za określenia tych samych obszarów działalności. Odnoszą się one jednak do czegoś zupełnie innego.

Pszczelarstwo jest bowiem praktycznym zajmowaniem się hodowlą pszczół. Pszczelnictwo jest z kolei nauką o pszczelarstwie.

Dla organizacji prac hodowlanych w Polsce kluczowym był rok 2000. Do tego czasu prace nad doskonaleniem pogłowia pszczół prowadzone były w akademiach rolniczych, uniwersytetach i blisko 100 pasiekach zarodowych i reprodukcyjnych.

Prace prowadzono nad trzema rasami pszczół – środkowoeuropejską, kaukaską i kraińską. Zasady prac hodowlanych zmieniono jednak Rozporządzeniem Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 22 grudnia 2000 roku, na mocy którego powołano Krajowe Centrum Hodowli Zwierząt.

Prowadzi ono ocenę i księgi dla linii hodowlanych. Według dokumentu „Wykaz hodowlanych pszczół dla których otwarto księgi wg stanu na 30 czerwca 2014 roku” KCHZ współpracowało z pasiekami w zakresie ochrony zasobów genetycznych kilkudziesięciu linii ras środkowoeuropejskiej, kraińskiej i kaukaskiej.

Ich zestawienie wraz z danymi kontaktowymi hodowców, od których można nabyć matki pszczele, prezentuje poniższej zamieszczona tabela.

Zadanie związane z rozwojem nauki o pszczelarstwie wykonują także placówki oświatowe. Szkolnictwo wyższe spełnia w Polsce dwie uzupełniające się wzajemnie funkcje: naukową i dydaktyczną. Pierwszą z nich jest prowadzenie badań własnych.

Ich wyniki stanowią następnie komponent szkoleń i wykładów, są publikowane w prasie polskojęzycznej i w obcojęzycznych czasopismach. Do grona uczelni wyróżniających się aktywnością na polu rozwoju pszczelnictwa wyróżnić można Szkołę Główną Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie, Uniwersytet Przyrodniczy w Lublinie, Uniwersytet Rolniczy w Krakowie im. Hugona Kołłątaja, Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie, Zachodniopomorski Uniwersytet w Szczecinie, Uniwersytet Przyrodniczy w Poznaniu, Uniwersytet Przyrodniczy we Wrocławiu, Uniwersytet Przyrodniczo-Humanistyczny w Siedlcach oraz Uniwersytet Bydgoski im. Kazimierza Wielkiego.

Placówki te zajmują się różnorakimi zagadnieniami, jak choćby badaniami z zakresu doskonalenia pogłowia pszczoły miodnej, unasieniania matek, oceną stabilności populacji pszczół, zapylania upraw entomofilnych, a także pasieczną gospodarką wielkotowarową opartą o wykorzystywanie monokultur owadopylnych.

Na wyróżnienie zasługuje Oddział Pszczelnictwa Instytutu Sadownictwa i Kwiaciarstwa w Puławach. Od wielu lat organizowane są tam konferencje pszczelnicze, w których bierze udział szerokie grono naukowców. Ostatnia, 54 Naukowa Konferencja Pszczelarska, odbyła się w Puławach  7-8 marca 2017 r.

Materiały zawierające streszczenia wystąpień prelegentów zostały udostępnione bezpłatnie na stronie internetowej Oddziału. Można także nabyć inne publikacje opracowane przez środowisko badaczy skupione wokół placówki w Puławach.

Pewną ciekawostką jest anglojęzyczne czasopismo Journal of Apicultural Science. Ten obfity, składający się zazwyczaj z kilkuset stron periodyk, służy publikowaniu treści badań placówek w kraju i za granicą. Może on przydać się tym pszczelarzom, którzy w stopniu co najmniej dobrym posługują się językiem angielskim.

Tym, co uznać można za szczególnie wartościowe w funkcjonowaniu Oddziału, są bezpośrednie działania dla praktyki pszczelarskiej, takie jak produkcja matek pszczelich, rozmnażanie drzew pyłkodajnych, a w szczególności wczesno rozwijających się wierzb.

Kierownikiem Zakładu Zapylania Roślin jest dr hab., Zbigniew Kołtowski, z którym można kontaktować się w sprawie zakupy sztobrów wierzb pyłkodajnych i innych roślin. Oddział prowadzi szkolenia specjalistyczne pszczelarzy i realizuje zbiór działań nakierowanych na wspomożenie rozwoju polskiego pszczelarstwa.

Można mieć nadzieję, że działania te w przyszłości będą prowadzone na większą skalę.

Największą bolączką krajowego szkolnictwa wyższego zajmującego się pszczelnictwem jest brak realnego sprzężenia z potrzebami rynku pszczelarskiego. Problem ten jest oczywiście znacznie szerszy i generalnie dotyczy on całego systemu szkolnictwa akademickiego w Polsce.

Uczelnie nie są funkcjonalnie powiązane z praktyką pszczelarską w odpowiednim stopniu. Być może właśnie ta ich słabość sprawia, że prężnie rozwijają się podmioty z sektora prywatnego. Dobrym przykładem jest dwumiesięcznik pszczelarski „Pasieka”.

Pozbawiony państwowych subwencji, wciąż aktywnie działa na polu propagowania wyników badań i wdrażania innowacji. Co najważniejsze, przekazuje on wiedzę o pszczołach w sposób atrakcyjny dla odbiorcy. Jest bogaty w zdjęcia ilustrujące omawiane zagadnienia, a treść tekstów w większości przypadków napisana jest językiem zrozumiałym dla zdecydowanej większości czytelników.

Magazyn ma atrakcyjny wygląd, zachęcający do kupienia. Ten argument w rzeczywistości rynkowej ma dziś szczególne znaczenie. O wartości merytorycznej periodyku świadczy srebrny medal przyznany dwumiesięcznikowi w 2015 r. podczas Apimondii w Korei Południowej.

Czasopismo „Pasieka” jest więc obecnie drugim najlepszym czasopismem pszczelarskim na świecie. Pojawiło się także wielu hodowców matek pszczelich niezależnych od instytucji państwowych. Niektórzy z nich oferują matki sztucznej rasy Buckfast lub linie rasy włoskiej, które są niedostępne w podmiotach współpracujących z KCHZ.