Rozdział 3. Sprzęt do wychowu i unasienniania matek pszczelich

Zarówno pasieka produkująca profesjonalnie duże ilości matek pszczelich, jak i ta, w której wychowuje się je dla zaspokojenia własnych potrzeb, musi być wyposażona w sprzęt specjalistyczny.

Ilość sprzętu hodowlanego zależy od wielkości produkcji i większość tych przyrządów nie jest potrzebna w pasiece, która nie zajmuje się wychowem.

1. Ramka hodowlana

Podstawowym sprzętem, na którym prowadzi się wychów matek, jest ramka hodowlana. Jest to ramka gniazdowa, w której świetle umieszczone są poziome listewki.

Mogą one być zamocowane obrotowo na stałe (przybite jednym gwoździkiem do każdej z bocznych listewek ramki) lub wsuwane w specjalnie w tym celu ...

2. Koreczki i miseczki matecznikowe

Koreczki wykonane są z drewna lub korka, coraz częściej spotyka się też z tworzyw sztucznych. Do koreczków lub drewienek przykleja się rozgrzanym woskiem miseczki matecznikowe wykonane z wosku lub z tworzyw sztucznych.

Miseczki woskowe wykonuje się z płynnego, stygnącego wosku przy pomocy odpowiednio wyprofilowanych szablonów – pałeczek wykonanych z drewna. Przed zanurzeniem w wosku pałeczkę należy każdorazowo zanurzyć w naczyniu z zimną wodą.

Przed rozpoczęciem wykonywania miseczek pałeczkę należy namoczyć w wodzie, by drewno nią nasiąkło. W przeciwnym razie wosk nie będzie się odklejał od pałeczki.

W rozgrzanym wosku pałeczkę zanurza się tylko na krótką chwilę, po wyjęciu zanurza się ją w naczyniu z zimną wodą, by przyspieszyć stygniecie, po czym gotową miseczkę zdejmuje się delikatnie palcami.

Miseczki matecznikowe

Jeżeli wosk jest zbyt gorący i ścianki miseczki są bardzo cienkie, nie zdejmuje się jej, lecz ponownie zanurza się w ...

3. Łyżeczki do przekładania larw

Łyżeczka do przekładania larw

W większości metod wychowu pochodzące od matki reprodukcyjnej jednodniowe larwy przekłada się do miseczek matecznikowych. Używa się do tego specjalnej łyżeczki wykonanej z różnych materiałów, zależnie od upodobań pszczelarza. Najczęściej używa się łyżeczek z gęsiego pióra lub metalowych.

Obecnie coraz większą popularność zdobywają tzw. łyżeczki chińskie, wykonane z cienkiego paska sztywnej folii polietylenowej, odpowiednio wyprofilowanego, wygładzonego i wygiętego.

Łyżeczka taka wyposażona jest w zamocowany w jej obudowie na mechanizmie sprężynowym spłaszczony drewniany tłoczek, którym zsuwa się larwę na dno miseczki.

Użycie chińskiej łyżeczki jest bardzo proste i pozwala na sprawne przekładanie larw bez obawy o ich uszkodzenie. W zasadzie larw nie trzeba nawet dokładnie widzieć, wystarczy łyżeczkę włożyć na określoną głębokość do komórki, by ...

4. Klateczki matecznikowe

Średnica koreczków matecznikowych musi być tak dobrana, by mieściły się one w górnych otworach klateczek matecznikowych, zaś otwory te powinny mieć średnicę nie mniejszą niż 12 mm. By koreczek z matecznikiem nie wpadł do klateczki, powinien mieć kształt ściętego stożka.

Klateczki matecznikowe służą do izolowania mateczników na czas wygryzania się matek. Najczęściej używa się klateczek Zandera, wykonanych z wydrążonego drewnianego klocka, którego wnętrze z obydwu stron jest osłonięte siatką metalową o średnicy oczek 2-2,5 mm.

W klateczce powinien znajdować się pokarm dla matki. Najlepiej do tego nadaje się miód, którego kropelkę można podać w woskowej miseczce matecznikowej. Ścianki miseczki powinny być zagięte do środka, by matka mogła ...

5. Ramka klateczkowa

Klateczki matecznikowe z zaizolowanymi matecznikami umieszcza się w ramce klateczkowej skonstruowanej tak, by umieszczanie i wyjmowanie klateczek nie sprawiało trudności, oraz żeby one z niej nie wypadały.

Najczęściej stosuje się ramki z odchylanymi pojemnikami na klateczki. Ramkę z klateczkami mieszczącymi mateczniki zawiesza się w ulu między plastrami z zasklepionym czerwiem Obecność czerwia zapewni wysoką temperaturę, która jest niezbędna do prawidłowego rozwoju matek w matecznikach. Nie powinna ona spadać poniżej 34°C.

6. Sprzęt do znakowania matek

Do znakowania matek można używać przyklejanych klejem krążków – opalitków lub szybkoschnącej farby (nitro). Do prawidłowego oznakowania potrzebna jest pewna wprawa, łatwo można bowiem matkę uszkodzić, zalać klejem czy farbą lub zagnieść.

Ramka klateczkowa z klateczkami Zandera

Może ona też uciec. Matkę ujmuje się za boki kciukiem i palcem wskazującym jednej ręki, po czym umieszcza się na grzbietowej części jej tułowia kropelkę kleju (szelaku) lub farby. Robi się to przy pomocy zaostrzonego patyczka (zapałki). Na klej kładzie się opalitek, używając patyczka zwilżonego śliną, po czym lekko się go przyciska.

Oznakowaną matkę umieszcza się na kilka minut pod „kloszem” – odwróconym do góry dnem kieliszkiem, szklanką lub innym naczyniem, by klej lub farba wyschły.

Matka włożona od razu do klateczki wysyłkowej mogłaby zgubić znaczek lub rozmazać farbę czy klej na swoim ciele. Dobre efekty daje przyklejanie opalitków farbą o tym samym kolorze. Jeżeli po jakimś czasie matka zgubi opalitek, pozostanie na jej grzbiecie znaczek z farby.

Zarówno opalitki, jak i farba powinny być w jasnych kolorach. Jest to ważne, ponieważ jasne znaczki są ...

7. Klateczki wysyłkowe

Do przetrzymywania matek pszczelich przez okres kilku dni służą klateczki wysyłkowe. Są to pudełeczka z przynajmniej jedną ścianą posiadającą otwory wentylacyjne, z wnętrzem podzielonym na dwie części: zasadniczą (pszczelą) i pokarmową.

Otwory wejściowe do klateczek wysyłkowych mają taką wielkość i są umieszczone w takich miejscach, by łatwo można było do nich włożyć matkę z pszczołami towarzyszącymi oraz by mogły służyć również do poddawania matek do rodzin.

Klateczki wykonane są z tworzywa sztucznego lub z drewna. W klateczkach drewnianych jedna ściana wykonana jest z siatki metalowej lub plastikowej o średnicy oczek około 2 mm. Komory nie muszą mieć dużej pojemności, ponieważ przechowywanym w nich matkom wystarczy towarzystwo zaledwie kilku pszczół, które nie potrzebują dużych ilości zapasów. Komorę pokarmową napełnia się ciastem miodowo-cukrowym lub inwertowanym o właściwej konsystencji.

Rzadkie ciasto będzie się rozpływać, zwłaszcza w wyższej temperaturze i pszczoły wraz z matką się w nim utopią, zaś zbyt twardego nie będą mogły ...

8. Izolatory

Sprzętem przydatnym w pasiece, w której prowadzi się wychów matek, są izolatory z kraty odgrodowej oraz pojemniki do przetrzymywania trutni.

Izolatory na jedną lub kilka ramek gniazdowych (takie same jak stosowane w pasiekach wykorzystujących słabsze pożytki) zbudowane są z metalowego lub drewnianego szkieletu, na którym rozpięta jest metalowa lub plastikowa krata odgrodowa.

Od góry izolator przykrywa się kawałkiem kraty odgrodowej lub zamyka się uliczki beleczkami odstępnikowymi bądź elementami kraty „na jedną uliczkę”.

W izolatorze umieszcza się (zawiesza na wąsach) ramkę lub kilka ramek (zależnie od jego pojemności), które matka zaczerwia w określonym czasie, dzięki czemu znany jest dokładnie wiek pozyskanych larw lub jajeczek.

Izolator może też służyć do przetrzymywania matki w rodzinie, w której prowadzi się wychów matek w jej obecności. Odmianą izolatora jest krata odgrodowa umieszczona na drewnianej ramie wielkości ramki gniazdowej. Służy ona do zaizolowania matki na jednej stronie plastra w celu pozyskania jajeczek i larw w określonym wieku.

Izolatory można też wykorzystać do przechowywania trutni, co jest przydatne przy sztucznym unasiennianiu matek. Jeżeli w ciągu jednego dnia unasiennia się wiele matek, potrzebnych jest do tego nawet kilkaset trutni. Można je przygotować wcześniej, wyłapując na wylotku rodziny ojcowskiej trutnie wylatujące na loty godowe i obserwacyjne. Spośród trutni, które latają, większość jest ...

9. Uliki weselne i uliki na odkłady

W warunkach naturalnych młoda matka pszczela przygotowuje się do unasiennienia w rodzinie pszczelej, w skład której wchodzą pszczoły oraz czerw w różnym wieku. Okazuje się jednak, że matki unasienniają się dobrze również wtedy, gdy przebywają w mniej licznych rodzinach lub nawet w rodzinkach stanowiących namiastkę normalnych pni pszczelich.

Pozwala to zmniejszyć liczbę pszczół w rodzince weselnej do takiej ilości, która zapewni wystarczającą opiekę matce, dzięki czemu proces unasienniania jest mniej kosztowny.

Do siły takich rodzinek dopasowuje się wielkość ulika, stąd w użyciu są różne uliki weselne i ule na odkłady. W tych ostatnich mieści się kilka (3-7) ramek gniazdowych, a więc można w nich zasiedlić średniej siły odkład i poddać do niego matkę w celu unasiennienia. Tworzenie odkładów osłabia rodziny i może skutkować spadkiem produkcji miodu, dlatego tańszym sposobem unasienniania jest użycie ulików weselnych.

Ulik taki to niewielka skrzynka mieszcząca 2-4 niedużych ramek, o powierzchni do 1 dm² każda. Ponieważ mała rodzinka weselna nie jest w stanie zebrać potrzebnych do życia zapasów, każdy ulik jest zaopatrzony w podkarmiaczkę.

W użyciu jest wiele rodzajów ulików, o różnych kształtach i wielkości ramek, różnej pojemności i konstrukcji, wykonanych z różnych materiałów, wolno stojących lub umieszczonych w zbiorczych futerałach bądź wielorodzinnych.

Najbardziej popularne są obecnie uliki styropianowe, mieszczące 4 nieduże plasterki w kształcie trapezu. Ponieważ uliki stoją na pasieczysku, gdzie rodzinki są narażone na chłody w nocy oraz silną operację słońca w dzień, powinny być wykonane z materiałów ...

Skrzynki do przetrzymywania matek przy sztucznym unasiennianiu

Matka pszczela przez całe życie wymaga bezpośredniej opieki pszczół robotnic. Pielęgnacja ta jest szczególnie ważna w okresie lotów godowych, jak również przed i po sztucznym unasiennieniu. W okresie tym matką powinno opiekować się przynajmniej 350 robotnic. Mogą się nią zajmować pszczoły z normalnej rodziny w ulu, w odkładzie lub z rodzinki weselnej w uliku.

Aby ograniczyć koszty związane ze sztucznym unasiennianiem ...

10. Sprzęt do sztucznego unasienniania

Trwające od prawie stu lat próby sztucznego unasiennienia matki pszczelej zaowocowały skonstruowaniem specjalistycznego aparatu, w którym umieszcza się matkę, usypia ją, otwiera się wejście do pochwy i wstrzykuje porcję nasienia.

Używa się wielu rodzajów aparatów o różnej konstrukcji, ale ich zasada działania jest jednakowa. Każdy składa się ze statywu, na którym zamocowane są obsadki haczyków służących do otwierania komory żądłowej matki, tulejki, w której umieszcza się matkę i strzykawki, którą podaje się nasienie.

Urządzeniem niezbędnym do prawidłowego pobrania nasienia i przeprowadzenia zabiegu sztucznego unasienniania jest optyczny mikroskop stereoskopowy, pozwalający uzyskać kilkunastokrotne (12-15 razy) powiększenie oglądanego obrazu.

Matka na czas zabiegu jest usypiana dwutlenkiem węgla. W skład zestawu do unasienniania wchodzi więc butla z CO₂, reduktor ciśnienia, płuczka gazu oraz zestaw przewodów (węży) o odpowiedniej średnicy. Wszystkie detale osprzętu aparatu do sztucznego unasienniania muszą być wykonane bardzo precyzyjnie.

Matka pszczela umieszczona jest w tulejce (rurce), wykonanej z twardego, przezroczystego tworzywa sztucznego, o średnicy wewnętrznej 4,5 mm, zwężającej się na jednym końcu do 2,5 mm. Haczyki do otwierania komory żądłowej matki wykonane są z nierdzewnej stali i każdy z nich ma odpowiedni kształt.

Końcówka haczyka brzusznego jest wygięta pod kątem 90° i lekko zaostrzona, haczyk grzbietowy kształtem przypomina miniaturową grackę. Niektórzy inseminatorzy używają haczyka grzbietowego z dziurką (haczyk żądłowy), w którą ...

11. Sztuczne unasiennianie matek pszczelich

12. Sprzęt do poddawania matek

Schemat aparatu do inseminacji:
1. statyw (podstawa)
2. kolumna
3. uchwyt na matkę
5. bloczek haczyka brzusznego
6. bloczek haczyka żądłowego
7. bloczek strzykawkowy
8. strzykawka
9. igła
10. uchwyt haczyka żądłowego
11. uchwyt haczyka brzusznego
12. tulejka na matkę

Do poddawania matek najczęściej używa się klateczek wysyłkowych, które są tak skonstruowane, by pszczoły po wyjedzeniu zapasów z komory pokarmowej uwolniły matkę.

Rozwiązania zastosowane w dostępnych na rynku klateczkach wysyłkowych wykonanych z tworzyw sztucznych zapewniają wystarczające warunki do skutecznego poddawania matek.

13. Cieplarka

Cieplarka, czyli inkubator, jest to urządzenie służące do wytworzenia kontrolowanego mikroklimatu o odpowiedniej temperaturze i wilgotności. W pszczelnictwie stosuje się różnej wielkości cieplarki, mające kształt szaf lub komór.

Są one wyposażone w płaszcz wodny lub olejowy, dzięki któremu we wnętrzu utrzymywana jest stała temperatura. Płyn w płaszczu wodnym jest podgrzewany przy pomocy grzałki elektrycznej, a temperatura jest regulowana przez termostat sterowany przez czujniki kontrolujące temperaturę w wybranych miejscach wewnątrz cieplarki.

K33 - Wychów matek pszczelich - sprawdź dostępność książki w naszym sklepie.
Dla prenumeratorów "Pasieki" taniej.