stanowią go rośliny miododajne, spadziujące oraz rośliny dostarczające pyłku znajdujące się stosunkowo w niewielkiej odległości od ula i chętnie oblatywane przez pszczoły.
Nektar (2)
słodka substancja wydzielana przez kwiaty w celu zwabienia owadów zapylających. Zawartość cukrów w nektarze jest przeważnie niewielka (zależna od gatunku rośliny, gleby oraz pogody), dlatego pszczoły muszą wykonywać bardzo dużo lotów by zgromadzić odpowiednie jego ilości w celu wyprodukowania miodu.
Rośliny miododajne (3)
rośliny dostarczające pszczołom pokarmu cukrowego w postaci nektaru lub spadzi, z których pszczoły produkują miód.
Pasieka stacjonarna (4)
pasieka utrzymywana w tym samym miejscu, zarówno w okresie aktywności pszczół, jak też w okresie zimowym.
Pasieka wędrowna (5)
pasieka zmieniająca w czasie sezonu miejsce postoju w celu podniesienia wydajności poprzez podwożenie do skupisk roślin dostarczających pożytku (pola uprawne z roślinami miododajnymi, wrzosowiska, lasy (głównie lasy jodłowe - spadź)).
Ule wielkopolskie (6)
typ ula o ramce szerokości 36 cm i wysokości 26 cm (wymiary zewnętrzne bez uwzględnienia beleczki górnej), przeważnie są to ule stojaki o dwóch i więcej korpusach 10-ramkowych (czasami stosuje się również półkorpusy-nadstawki skrócone do połowy wysokości).
Ule wielokorpusowe (7)
ule o różnych wymiarach ramek szeroko-niskich (szerokość większa od wysokości), korpusy przeważnie mieszczą 10 ramek, w skład ula wchodzi kilka korpusów i zawsze istnieje możliwość dostawiania dodatkowych (poszerzanie odbywa się w pionie, pojemność ula nieograniczona, głównie używane w dużych pasiekach towarowych).
Ramka wielkopolska (8)
ramka szeroko-niska o szerokości 36 cm i wysokości 26 cm (nie wliczając wąsów beleczki górnej, na których jest zawieszana). Półramki wielkopolskie mają szerokość 36 cm i wysokość 13-14 cm.
Ramka dadanowka (9)
ramka o wymiarach 43,5 × 30 cm, szeroko-niska. W ulach wielokorpusowych często stosuje się jej obniżoną wersję.
Ule stojaki (10)
ule, w której poszerzanie pojemności ula odbywa się w pionie przez dostawianie dodatkowych korpusów (nadstawek).
Podkurzacz (11)
urządzenie służące do odymiania pszczół w celu ich uspokojenia (ułatwia pracę pszczelarzowi).
Dłuto pasieczne (12)
płaskownik metalowy z jednej strony zagięty i obustronnie zaostrzony służący do rozsuwania ramek, podważania i oskrobywania z nieczystości, kitu pszczelego lub wosku.
Pełna zimowla (13)
okres, kiedy pszczoły pozostają w zwartym kłębie, a procesy życiowe rodziny pszczelej są spowolnione do minimum. Okres ten trwa przeważnie od listopada do lutego.
Kłąb (14)
kula utworzona przez ściśle obok siebie skupione pszczoły, poprzedzielana ramkami. Pszczoły formują kłąb, gdy temperatura zewnętrzna spada poniżej 12°C. Im zimniej, tym pszczoły są bardziej skupione i kłąb zmniejsza swoje rozmiary. Kształt kuli pozwala do minimum zmniejszyć straty ciepła. Pszczoły znajdujące się na zewnątrz kłębu szczególnie w czasie mrozów co jakiś czas zmieniają się z pszczołami z wewnątrz, co umożliwia przeżycie. Wewnątrz kłębu temperatura jest stosunkowo wysoka, umożliwiająca przeżycie matki i niedopuszczenie do obumarcia plemników znajdujących się w jej odwłoku. Pszczoły regulują temperaturę w kłębie poprzez drżenie ciał. W tym procesie wydziela się ciepło.
Wylot (15)
otwór w ulu, przez który pszczoły wychodzą na zewnątrz i do niego powracają (wylot z reguły znajduje się przy dnie ula). Niektóre ule posiadają kilka wylotów.
Segregowanie plastrów (16)
w tym procesie pszczelarz oddziela plastry zdeformowane, stare, zniszczone (takie plastry przeznacza się do przetopienia na wosk) od plastrów, które będą dalej użytkowane w pasiece. Segregowanie plastrów może odbywać się na bieżąco, w czasie prac wykonywanych w pasiece lub w okresie jesienno-zimowym po zakończeniu sezonu.
Przetapianie na wosk (17)
plastry, które pszczelarz uznał za zbędne, wycina się z ramek i przetapia na wosk w specjalnych topiarkach (elektrycznych, parowych lub słonecznych - najbardziej przydatnych w małych pasiekach).
Drutowanie ramek (18)
polega na przeprowadzeniu przez światło ramek nierdzewnego drutu w celu wzmocnienia woszczyny (odbudowanego przez pszczoły plastra). W zależności od wielkości ramek przeprowadza się od trzech, nawet do sześciu drutów. Drutowanie zapobiega wyłamywaniu woszczyny z ramek w czasie transportu czy też miodobrania, umożliwia szybkie zamocowanie węzy w ramkach.
Wtapianie węzy (19)
węzę (cienki arkusz wosku z zaczątkami komórek pszczelich) zamocowuje się w ramkach za pomocą rozgrzanego radełka (rodzaju małej lutownicy z ruchomym zębatym kółkiem na końcu) przeciągając po drutowaniu ramki ułożonej na arkuszu węzy lub przepuszczając prąd o niewielkim napięciu np. z akumulatora samochodowego przez druty zamocowane w ramkach powodując ich rozgrzanie, co umożliwia wtopienie się ich w węzę. Węza sprzedawana jest w pociętych arkuszach i jej wymiary są dostosowane do uznanych w Polsce typów uli.
Kit pszczeli (20)
inaczej propolis. Substancja służąca pszczołom do uszczelniania oraz dezynfekcji poprzez pokrywanie nim wszystkich elementów wewnątrz ula. Kit pszczeli jest mieszaniną żywic, jakie pszczoły zbierają z drzew znajdujących się w pobliżu pasieki oraz niewielką ilością wydzielin samych pszczół i wosku. Powszechnie uznaje się właściwości bakterio- i grzybobójcze kitu. Jest on od dawna stosowany w medycynie ludowej, klasycznej i alternatywnej.
Oskrobywanie nadstawek (21)
co jakiś czas, a przynajmniej raz w sezonie nadstawki oraz korpusy uli powinny być oczyszczone. Najskuteczniejszym sposobem jest oskrobywanie ich z resztek woszczyny, kitu pszczelego oraz zanieczyszczeń innego pochodzenia. Przy okazji pozyskuje się kit pszczeli. Dalsze postępowanie zależy od tego, z czego są wykonane nadstawki. Drewniane (ich wnętrze) w celu generalnego odkażenia można lekko opalić. Nadstawki styropianowe trzeba porządnie umyć, najlepiej ciepłą wodą przy pomocy twardej szczotki, a następnie przetrzeć środkiem odkażającym nie reagującym ze styropianem.
Beleczki odstępnikowe (22)
drewniane beleczki o rozmiarach 10 × 10 mm (czasami 12 × 8 mm) i długości dostosowanej do górnej beleczki ramki w ulu. Układa się je pomiędzy ramkami, co pozwala zachować prawidłowy odstęp pomiędzy nimi. W dużych pasiekach coraz rzadziej stosowane, zastąpione różnego rodzaju odstępnikami mocowanym na bocznych beleczkach ramek lub specjalnym profilowaniem samych bocznych beleczek.
Zatwory (23)
jednolity kawałek deski, płyty pilśniowej lub MDF, pozwalający oddzielić część ula od jego reszty. Stosowany, gdy pszczoły nie zajmują całej szerokości ula czy korpusu. Tak zwany zatwór twardy pełni tylko rolę odgradzającą, zatwór ocieplający, jak sama nazwa wskazuje, stanowi izolację gniazda pszczelego (stosowany głównie w okresie jesienno-zimowym i wczesną wiosną). Pomiędzy dennicą, a zatworem powinna pozostawać przynajmniej dwucentymetrowa przestrzeń. Czasami stosuje się zatwór ścisły, całkowicie przylegający ze wszystkich stron do ścian ula, jego górnej części i dennicy. Możliwe jest wówczas utrzymywanie w jednym ulu dwóch rodzin.
Rok pasieczny (24)
rok pasieczny przeważnie określa okres od przygotowania pszczół do zimy: sierpień - wrzesień w jednym roku kalendarzowym do sierpnia - września roku następnego.
Oblot (25)
wykonywanie przez pszczoły lotów przed ulem oraz w niewielkiej od niego odległości. Pszczoły masowo wychodzą z ula i skierowane głowami w jego kierunku wykonują krótkie loty. Czasami zataczają niewielkie kręgi nad ulem lub przed nim. Oblot wykonywany jest przez młode pszczoły, które zapoznają się z położeniem ula; po okresie zimowli wszystkie pszczoły w ulu wykonują tak zwany oblot wiosenny umożliwiający pozbycie się nagromadzonego w jelitach kału; również przy zmianie miejsca postoju ula (przy wędrówkach) pszczoły dokonują masowego oblotu mającego charakter orientacyjny. Młode matki pszczele zanim polecą na lot godowy dokonują krótkich oblotów orientacyjnych. Przeważnie towarzyszy im przy tym pewna liczba pszczół z rodziny.
Rozluźnienie kłębu (26)
wiosną, kiedy matka rozpoczyna czerwienie kłąb rodziny pszczelej powiększa się, aby ogrzać coraz większą powierzchnię plastrów. Wymaga to od pszczół wydatkowania dużej ilości energii pociągając za sobą zwiększone zużycie zapasów pokarmowych.
Czerwienie, czerw (27)
czerwieniem nazywamy składanie przez matkę pszczelą jajeczek do komórek plastra, czerw to nazwa wszystkich stadiów rozwojowych pszczoły oprócz imago (owad doskonały). Rozwój ten następuje w komórkach plastrów, stąd powszechnie używany termin „plastry czy ramki z czerwiem”. Czerw otwarty to plastry z jajeczkami i larwami karmionymi przez pszczoły robotnice, z czerwiem krytym mamy do czynienia wtedy, gdy pszczoły zakrywają komórki z larwami woskowymi wieczkami, pod którymi larwy przechodzą w stadium poczwarki. Po zakończeniu procesu przepoczwarczenia młoda pszczoła już jako owad doskonały (imago) przegryza woskowe wieczko komórki i wychodzi na zewnątrz.
Czyszczenie dennic (28)
z osypu zimowego (29) - przed pierwszym oblotem pszczół na wiosnę pszczelarz w miarę możliwości powinien oczyścić dno ula z martwych pszczół, które nie przeżyły zimy oraz innych nieczystości. Jeżeli tego nie zrobimy, pszczoły same przystąpią do porządkowania ula, zużywając niepotrzebnie wiele swojej energii, która przyda się przy innych czynnościach. Ponadto oczyszczenie dennic zapobiega rozprzestrzenianiu się chorób w pasiece. Osyp najlepiej spalić lub głęboko zakopać w ziemi.
Dezynfekcja dłuta pasiecznego (30)
bieżącą dezynfekcje wykonujemy poprzez przetarcie dłuta denaturatem, ewentualnie możemy włożyć końcówkę dłuta na chwilę do rozpalonego podkurzacza.
Pnie (31)
synonim uli.
Warroza (32)
– bardzo groźna choroba wywołana przez roztocz Varroda destructor, występujący w polskich pasiekach od początku lat 80. XX wieku. Samice roztoczy żywią się hemolimfą zaatakowanych pszczół (rozwija się na czerwiu i osobnikach dorosłych). Obecny praktycznie w każdej pasiece, stąd konieczność ciągłego jego zwalczania. W tym celu używane są środki chemiczne, kwasy organiczne oraz metody walki biologicznej.
Rozbieranie całego gniazda (33)
przy pierwszym przeglądzie wiosennym należy do minimum ograniczyć ingerencję w gniazdo rodziny pszczelej. Rozebranie całego gniazda, to znaczy rozsunięcie wszystkich plastrów, czy też ich czasowe wyjęcie z ula jest możliwe wtedy, gdy na dworze panuje wysoka temperatura (przynajmniej około 18-20°C).
Odsklepianie (34)
pszczoły pokrywają dojrzały miód czy też zmagazynowany w plastrach przerobiony syrop cukrowy warstewką wosku. Aby ułatwić robotnicom pobieranie pokarmu wiosną stosuje się ścinanie lub zdrapywanie tej warstewki na niewielkich powierzchniach plastrów. Podobnie przy miodobraniu bezpośrednio przed włożeniem ramek do miodarki musimy plastry pozbawić tej ochronnej warstwy wosku.
Ciasto miodowo-cukrowe lub cukrowe z dodatkiem drożdży (35)
ciasto ugniecione z cukru pudru z dodatkiem miodu lub drożdży i niewielkiej ilości wody. Służy do podkarmiania pszczół w okresach bezpożytkowych oraz w celu pobudzenia matki do czerwienia. Przydatne również przy tworzeniu odkładów oraz hodowli matek pszczelich.
Górne beleczki (36)
Beleczki, na których ramki są zawieszone w ulu.
Rodziny bez matek (37)
rodziny, które utraciły matkę z różnych przyczyn. Wyróżniamy tutaj rodziny czasowo osierocone, np. wyrojone, oczekujące na wylęgnięcie matki z matecznika lub trwale osierocone, bez mateczników i możliwości wychowania sobie młodej matki (bez czerwiu otwartego). Rodziny trwale osierocone bez pomocy pszczelarza są skazane na zagładę.
Maty ocieplające (38)
umowna nazwa górnego ocieplenia w ulach. Maty mogą mieć charakter poduszek, wypełnionych np. sieczką lub płyt (styropianowych czy z płyty pilśniowej miękkiej). Czasami używa się tej nazwy dla zatworów ocieplających bocznych.
Pyłek (39)
męskie komórki rozrodcze roślin nasiennych, produkowane przez pylniki. Pyłek zbierany jest przez pszczoły robotnice, przynoszony i magazynowany w ulach. Jest to jedyny pokarm białkowy wykorzystywany przez pszczołę miodną.
Syrop cukrowy (40)
roztwór cukru buraczanego i wody stosowany do podkarmiania pszczół w okresach bezpożytkowych oraz uzupełniania zapasów pokarmowych rodzin pszczelich na zimę. Stosowany przeważnie w proporcjach 1:1 (1 kg cukru na 1 l wody) lub 3:2 (3 kg cukru na 2 l wody).
Sztobry wierzb (41)
pocięte na kawałki 20-30 cm gałęzie wierzb przynajmniej grubości ołówka, używane jako sadzonki zdrewniałe. Należy unikać sporządzania sztobrów z części wierzchołkowej roślin. Sztobry najlepiej przygotować w lutym (można również w listopadzie), a w marcu-kwietniu przystąpić do ich sadzenia.
Pszczoła lotna (42)
pszczoła, która zakończyła okres pracy w ulu i zajmuje się głównie przynoszeniem do ula pożytku (nektaru, spadzi, pyłku, niektóre zbieraczki w razie potrzeby dostarczają również wodę i propolis). Pszczoła podejmuje wyżej opisane prace, gdy osiągnie wiek około 3 tygodni. Jeżeli w rodzinie pszczelej będzie brakować karmicielek, wiele pszczół w tym wieku pozostanie jeszcze w ulu; jeżeli brakuje zbieraczek, rolę pszczoły lotnej podejmie dużo pszczół młodszych.
Korpus gniazdowy (43)
część ula, gdzie przebywa matka i odbywa się wychów czerwiu.
Krata odgrodowa (44)
plastikowa lub metalowa krata, uniemożliwiająca przedostanie się matki do innej części ula. Robotnice jako mniejsze mogą swobodnie przez jej otwory przechodzić. Służy głównie do oddzielenia gniazda od części ula, gdzie magazynowany jest miód (miodni).
Ule leżaki (45)
ule, gdzie ramki położone są w jednym poziomie (zarówno gniazdo, jak i plastry przeznaczone na miód). Nie stosuje się tutaj nadstawek. Poszerzanie przestrzeni produkcyjnej polega na dostawianiu kolejnych ramek. Przeważnie mają postać jednolitej skrzyni, z jednym lub kilkoma wylotami.
Ule kombinowane (46)
ule pośrednie pomiędzy leżakami a stojakami. Początkowo poszerzanie przestrzeni produkcyjnej odbywa się w poziomie. Istnieje możliwość wstawienia nadstawki (z ramkami dużo niższymi niż w gnieździe) w tak zwany kołnierz ula.
Nastrój rojowy (47)
stan, w którym rodzina pszczela wyraża chęć do rozmnażania przez podział.
Siła rodziny (48)
liczba pszczół w rodzinie. Przeważnie określa się ją liczbą ramek gęsto obsiadanych przez pszczoły.
Izolowanie matek (49)
polega na zamykaniu matek pszczelich na ściśle określonej (przeważnie niewielkiej) ilości ramek w celu ograniczenia możliwości czerwienia.
Rój (50)
tym mianem określa się pszczoły, które wyszły wraz z matką z ula, aby założyć nową rodzinę. Rój najczęściej siada w niewielkiej odległości od ula, z którego wyszedł, pozostając tam do kilku godzin. Następnie, gdy pszczoły zwiadowczynie znajdą odpowiednie miejsce na osiedlenie, odlatuje. Nazwa rój używana jest czasami zamiennie jako synonim rodziny pszczelej.
Mateczniki (51)
komórka plastra przeznaczona do wychowu młodych matek pszczelich. Mateczniki budowane są z reguły na bokach lub dole plastra. Od komórek do wychowu pszczół robotnic lub trutni - samców wyróżniają się budową (nie są sześciokątne lecz okrągłe), wielkością (są większe) oraz tym, że są skierowane ku dołowi.
Ramki poszyte (52)
pokryty cienką warstwą wosku plaster pszczeli z dojrzałym miodem.
Unasiennione młode matki (53)
młode matki pszczele, które odbyły już lot godowy i rozpoczynają składanie jajeczek.
Pochylnia (54)
deska lub płyta, którą jednym końcem ustawia się na ziemi, a drugim na mostku wylotowym. Ułatwia ona wchodzenie pszczołom do ula, kiedy pszczelarz omiata przed wylot pszczoły, np. przy miodobraniu lub kiedy osadza rój.
Złudzenie rójki (55)
wydzielenie z rodziny pszczelej pszczół przygotowujących się do wyjścia z rojem, a następnie traktowanie ich jako odrębnej rodziny.
Czerw całkowicie kryty (56)
ramki z czerwiem, gdzie nie ma w ogóle komórek z czerwiem otwartym.
Pszczoły rojowe (57)
pszczoły przygotowujące się do opuszczenia wraz z matką macierzystego ula w celu założenia nowej kolonii (rozmnażania).
Macierzak (58)
rodzina, która wyroiła się lub poddano ją zabiegom polegającym na wydzieleniu części pszczół (czasami określa się tym mianem również ul, z którego utworzono odkład).
Pożytki towarowe (59)
pożytki, które dostarczają dużych ilości miodu i jest szansa, że pszczelarz odbierze dużą jego część jako miód towarowy (konsumpcyjny).
Wkładki wylotowe (60)
wyloty nowoczesnych uli są wyposażone we wkładki umożliwiające regulację ich wysokości oraz długości, a czasami również zamknięcie.
Matki nieunasiennione - (61)
młode matki, które nie odbyły jeszcze lotu godowego i nie są gotowe do składania zapłodnionych jajeczek oraz te, które z różnych przyczyn nie mogły się unasiennić (długie okresy złej pogody lub wady budowy samej matki). Jeżeli matka nie unasienni się w okresie czterech tygodni od wyklucia, traci tę zdolność i zaczyna składać jajeczka niezapłodnione, z których wylęgają się tylko trutnie (samce). Taka matka musi być bezwzględnie zastąpiona przez unasiennioną, w innym wypadku dojdzie do zagłady rodziny.
Poidło (62)
służy do podawania wody pszczołom.
Wymiana matek pszczelich na młode pochodzące z naszej pasieki lub z zakupu (63)
dobre zbiory miodu możliwe są tylko od rodzin posiadających matki dobrze czerwiące, utrzymujące rodziny w dużej sile. Dlatego konieczne jest wymienianie co roku matek dwuletnich, w ostateczności trzyletnich na młode, ponieważ ilość składanych jajeczek spada wraz z ich wiekiem. Ponadto, starsze matki częściej chorują i większe są ich straty w okresie zimy. Pszczelarze albo sami hodują matki we własnym zakresie, albo dokonują zakupu w specjalnych pasiekach zajmujących się tą działalnością (sposób najbardziej zalecany).
Mateczniki rojowe i na cichą wymianę (64)
mateczniki rojowe - w czasie przygotowywania się do rójki pszczoły budują mateczniki (najczęściej kilka lub kilkanaście na skraju plastra) i wychowują w nich młode matki - które zastąpią starą wychodzącą z rojem. Część z tych matek również może opuścić ul z kolejnymi rojami wychodzącymi z tego samego ula, tzw. porojami, jeżeli pszczelarz nie zastosuje zapobiegających temu zabiegów. Mateczniki cichej wymiany (przeważnie jeden lub dwa) pszczoły budują, kiedy wyczuwają, że ich matka jest stara albo chora i ten stan może doprowadzić do zagłady kolonii. Często pszczelarz nie zauważa, że w rodzinie czerwi już młoda matka (przy cichej wymianie pszczoły normalnie pracują i praktycznie nie ma przerwy w czerwieniu), dowodem tego może być wyrzucona przed ul stara matka lub fakt, że przy znakowaniu matek w pasiekach na plastrze spostrzeże się matkę bez znaczka.
Klateczka (65)
pojemniczek służący do izolowania, transportu oraz poddawania matki pszczelej. Składa się z części, gdzie przebywa matka (ewentualnie opiekujące się nią pszczoły) oraz część z pokarmem (przeważnie ciastem miodowo-cukrowym).
Tworzenie odkładów (66)
jeden ze sposobów tworzenia nowych rodzin w pasiece, polegający na odebraniu z ula macierzystego kilku ramek z czerwiem, pokarmem oraz obsiadającymi je pszczołami i umieszczeniu ich w nowym ulu. Nowa rodzina może otrzymać matkę unasiennioną, nieunasiennioną lub matecznik. Odkłady wymagają w pierwszym okresie troskliwej opieki ze strony pszczelarza.
Rabunki (67)
jeżeli w pobliżu pasieki pszczoły nie znajdują odpowiedniej ilości miododajnych roślin, stają się chętne do wzajemnego podkradania sobie pokarmu z uli. Od połowy lipca, nawet gdy w pobliżu pasieki występuje pożytek, musimy uważać przy wszelkich zabiegach, ponieważ w tym okresie pszczoły wykazują wyjątkową zaradność w podkradaniu pokarmu zgromadzonego przez inne rodziny.
Nawłoć (68)
miododajna roślina, kwitnąca na żółto od końca lipca do początku września, dostarczająca pszczołom nektaru i pyłku (bardzo ważnego w czasie przygotowywania się rodzin pszczelich do zimy).
Poplony (gorczyca lub facelia) (69)
rośliny uprawiane po zbiorze plonu głównego, np. po żniwach. Rośliny wysiewane są z końcem lipca początkiem sierpnia, a okres kwitnienia przypada we wrześniu, przeciągając się czasami na październik. Wydajność nektarowa tak uprawianych roślin jest niewielka, ale mogą dostarczyć dużych ilości pyłku pasiece przygotowującej się do zimy.
Ramki z pierzgą (70)
pszczoły gromadzą zapas pyłku kisząc go w komórkach plastrów, pokrywając następnie cienką warstewką miodu. Tak przygotowany zapas nosi nazwę pierzgi. Plastry z pierzgą są niezbędne w gnieździe zimowym, aby matka mogła dobrze czerwić wiosną, zanim zbieraczki przyniosą do ula nowy pyłek.
Uzupełnianie zapasów zimowych (71)
podanie pszczołom dużych dawek syropu, aby w krótkim czasie pszczoły zgromadziły zapasy odpowienie dla dobrego przetrwania zimy oraz wiosennego rozwoju. Ma to miejsce przeważnie we wrześniu.
Półnadstawka (72)
korpus ula lub skrzynia wstawiana do ula nad gniazdo, z ramkami o połowę niższymi niż ramki gniazdowe.
Późna spadź (73)
spadź jest wydzieliną owadów (głównie mszyc, czerwców, miodówek i innych owadów ssących) pasożytujących na roślinach i żywiących się ich sokami. Czasami się zdarza, że spadzi jest tak dużo, aż jej krople spadają na ziemię. Z późną spadzią mamy do czynienia, gdy występuje ona z końcem sierpnia i przeciąga się czasami nawet do października.
Barciak (74)
(motylica woskowa) - ćma, która odżywia się oprzędami i pozostałościami po wylęgu młodych pszczół w plastrach pszczelich. Najbardziej groźny jest w magazynach, gdzie przetrzymywane są plastry zapasowe. W bardzo krótkim czasie potrafi doszczętnie zniszczyć duże ich ilości. W ulach, w normalnie rozwiniętych rodzinach pszczoły radzą sobie z nim same.
Leczenie warrozy - środki dymne (75)
leki, gdzie nośnikiem substancji zwalczającej pasożyta jest dym.
Powałka (76)
górna część ula (np. płyta MDF lub specjalnie wykonana w ulu styropianowym) znajdująca się pod daszkiem i stanowiąca „sufit” ula. Nie we wszystkich ulach stosowana. W niektórych ulach powałkę stanowią górne beleczki ramek wraz z beleczkami odstępnikowymi. W ulu styropianowym jest najważniejszym elementem, przez który przebiega wentylacja gniazda pszczelego (w ulach styropianowych nie stosuje się jednak beleczek odstępnikowych). Przez okrągłe otwory w powałce można także karmić pszczoły.
