Współczesna gospodarka pasieczna. Tom I: Organizacja pasieki, produkty pszczele.

2. Wyposażenie pasieki

Pasieka, tak jak każde przedsiębiorstwo produkcyjne, musi być wyposażona w specjalistyczny sprzęt i pomieszczenia gospodarcze. Nie jest możliwe poprowadzenie nawet bardzo małej pasieki bez podstawowych, specjalistycznych narzędzi.

Im większa pasieka i szerszy zakres jej produkcji, tym sprzętu potrzeba więcej. Ule, budowle pasieczne, niektóre narzędzia i środki transportu stanowią trwałe środki produkcji i ulegają amortyzacji. Dlatego ich użyteczność i trwałość muszą gwarantować jak najwyższe wyniki produkcyjne przy jak najniższych kosztach użytkowania.

Dodatkowym wyposażeniem dysponują pasieki zajmujące się wychowem matek i te, które pozyskują pełną gamę produktów pszczelich. Pasieki wędrowne wyposażone są w sprzęt i środki transportowe, służące do transportu pni pszczelich. Odrębnym i w Polsce marginalnym zagadnieniem jest budowa i obsługa stacjonarnych i wędrownych pawilonów pasiecznych.

Budowa uli

Ul musi zapewniać pszczołom odpowiednie warunki bytowe. Powinien chronić rodzinę pszczelą przed czynnikami zewnętrznymi oraz umożliwiać utrzymanie wewnątrz najkorzystniejszego mikroklimatu. Ul musi mieć taką pojemność, by nie ograniczać rozwoju rodziny i zapewniać wystarczająco dużo miejsca na gromadzenie zapasów miodu.

Pszczelarzowi musi pomagać w pracy, umożliwiając swobodny dostęp do rodziny pszczelej. Ul powinien być trwały i odporny na uszkodzenia mechaniczne. Dlatego efektywność prowadzenia pasieki w dużym stopniu zależy od konstrukcji ula i od tego, z jakiego materiału został zbudowany.

Określone prace pasieczne wykonujemy tak samo lub podobnie w każdym typie ula. O konieczności wykonania danych czynności decyduje stan rozwoju rodziny pszczelej oraz warunki pożytkowe i pogodowe a nie rodzaj ula.

Każdy ul składa się z następujących elementów: korpusu gniazdowego (w ulach wielokorpusowych może być ich kilka), dna zwanego dennicą, daszka i podstawki. Wewnętrzne, ruchome wyposażenie ula stanowią: ramki, nadstawki, poduszki ocieplające, zatwory i maty, kraty odgrodowe, podkarmiaczki, wkładki i mostki wylotowe, powałki i inne elementy stosowane w zależności od konstrukcji ula i rodzaju produkcji. Korpus gniazdowy to główna część ula, w której znajdują się plastry z czerwiem i zmagazynowanym miodem.

W ulach zwanych stojakami wielokorpusowymi mamy do dyspozycji kilka jednakowych kondygnacji, w których jeden albo dwa spełniają rolę gniazda, a pozostałe są nadstawkami – magazynami miodu. Korpus gniazdowy zbudowany jest zazwyczaj z materiałów o dobrych właściwościach izolacyjnych.

W ścianach korpusu gniazdowego znajdują się otwory wylotowe (wyloty, wylotki), które pozwalają pszczołom na wchodzenie i wychodzenie z ula. Dennica może być przymocowana do korpusu gniazdowego albo może być oddzielnym, odejmowanym elementem (w ulach wielokorpusowych).

W dennicy odejmowanej często znajduje się otwór wylotowy, co pozwala na zachowanie jednolitej konstrukcji wszystkich korpusów. Dzięki temu pszczelarz może dowolnie przestawiać kondygnacje i wymieniać je pomiędzy ulami.

Odejmowane dennice uli wielokorpusowych mogą być wykonane jako płytkie i głębokie. W dennicy głębokiej można zainstalować poławiacz pyłku, różnej pojemności podkarmiaczkę, osiatkowaną tacę do liczenia martwych osobników Varroa.

W jej dnie może też być wykonany zasiatkowany otwór, umożliwiający dobrą wentylację w czasie transportu oraz podczas zimowli. Dennice płytkie wykonane z drewna mogą być jednościenne lub ocieplane. Dennicom wykonanym ze styropianu lub poliuretanu same tworzywo nadaje dobrze właściwości izolacyjne.

Wielkość otworu wylotowego można regulować za pomocą wkładki wylotowej lub zasuwki. Przed otworami wylotowymi zamocowane są mostki wylotowe, które ułatwiają pszczołom start do lotu i lądowanie.

Daszek chroni ul przed opadami i innymi czynnikami atmosferycznymi. Daszki mogą być dwuspadowe, jednospadowe lub płaskie. Daszki płaskie umożliwiają ustawienie uli jeden na drugim podczas transportu. W pasiekach wędrownych do daszków dwuspadowych przybijane są listwy poziomujące, które również pozwalają ustawiać ule piętrowo.

Daszek powinien być pokryty materiałem odpornym na deszcz, śnieg, grad, mróz i promienie słoneczne. Można w tym celu użyć papy, blachy stalowej, aluminiowej lub miedzianej, laminowanej płyty pilśniowej lub sklejki wodoodpornej.

Daszek powinien być szczelny, ponieważ to on w największym stopniu decyduje o żywotności ula. Daszki uli styropianowych i poliuretanowych pełnią równocześnie funkcję ocieplenia górnego.

W bocznych ścianach takich daszków wykonane są otwory umożliwiające wentylację, zwłaszcza zimą. Otwory wentylacyjne w postaci nacięć lub osiatkowanych otworów wykonuje się często w ścianach daszków drewnianych.

Podstawka pod ul powinna być zabezpieczona przed butwieniem czy korozją i nie powinna wystawać poza obręb ula. Do gospodarki wędrownej należy stosować podstawki składane, zajmujące mało miejsca podczas transportu.

Rodzaje uli

Ule dzieli się na rodzaje w zależności od kierunku rozbudowy gniazda.

Leżak to ul, w którym pojemność gniazda powiększana jest w poziomie przez dostawianie kolejnych ramek gniazdowych. Pojemność ula stojaka powiększana jest w pionie, przez dostawienie nad (lub pod) zasadniczy korpus gniazdowy kolejnych kondygnacji (korpusów, nadstawek) z określoną, na ogół jednakową liczbą ramek.

Ul Dadanta drewniany.

Pojemność ula kombinowanego można powiększać dodając ramki gniazdowe jak w ulach leżakach oraz dostawiając nadstawki nad gniazdo jak w ulach stojakach.

Stałe wymiary w ulach

Gniazdo pszczele zbudowane bez ingerencji pszczelarza sprawia wrażenie budowli dość chaotycznej i przypadkowej. Jednak pszczoły budują gniazdo według względnie dokładnych reguł. Dotyczą one odległości między środkowymi ściankami plastrów (około 37,5 mm), grubości plastrów z czerwiem pszczelim (25 mm), i odległości między plastrami, czyli szerokości tak zwanych uliczek międzyplastrowych (od 6 do 12,5 mm).

Pszczoły starają się zabudować plastrem wszystkie przestrzenie większe niż 10 mm i zakitować mniejsze niż 3 mm. Doświadczalnie określono, że odległość między bocznymi beleczkami ramek a ścianą ula powinna wynosić 7,5 mm.

Ul Dadanta drewniany.

Odległość miedzy ramkami dolnych i górnych kondygnacji powinna wynosić od 6 do 10 mm. Im mniej, tym łatwiej pszczołom przechodzić z korpusu na korpus. Odległość między plastrami powinna wynosić 12,5 mm. Pszczoły mogą jednak zwęzić szerokość uliczki do 6 mm, pogrubiając plastry z miodem.

Odległość między dolnymi beleczkami ramek i dnem ula powinna wynosić 15-20 mm. Jeżeli będzie większa, pszczoły będą budować plastry pod ramkami.

Odrębne zagadnienie stanowi średnica komórek budowanych przez pszczoły.

Tę wartość należy pomnożyć przez liczbę ramek w gnieździe, aby otrzymać wewnętrzną długość ula. Tak samo oblicza się wewnętrzne wymiary nadstawki. Przestrzeń podramkowa w nadstawce nie powinna wynosić więcej niż 10 mm. Większa odległość utrudnia przechodzenie pszczół z gniazda do nadstawki oraz może być zabudowana przez pszczoły plastrami.

Wymiary zewnętrzne ula zależą od rodzaju materiału użytego do jego budowy. Najcieńsze ściany mają ule ze styropianu i poliuretanu i właśnie one mają najmniejsze wymiary wewnętrzne. Największe są ule słomiane i drewniane o podwójnych ścianach z materiałem izolacyjnym w środku.

Typy uli w Polsce

W Polsce spotykamy bardzo wiele typów uli. Najpowszechniej są stosowane ule warszawskie zwykłe i poszerzone, Dadanta i wielkopolskie. Rzadziej użytkowane są ule wielokorpusowe Ostrowskiej i Apipolu. Pewną popularnością cieszy się ul Langstroth’a, ten sam, który tak szeroko stosowany jest na całym świecie.

Coraz rzadziej spotyka się szafkowe ule słowiańskie (Ciesielskiego). Oprócz tych uli w polskich pasiekach używane są najprzeróżniejsze typy uli, na przykład warszawskie poszerzone obniżone, wielkopolskie obniżone, podwyższone lub odwrócone, Dadantowskie obniżone oraz wiele innych, często incydentalnych, rzadkich konstrukcji, typowych dla jednej pasieki.

Nierzadko pszczelarze łączą w jeden dwa typy ula. Na przykład w gnieździe wykorzystują ramkę warszawską poszerzoną, a w nadstawce ramkę wielkopolską, albo w gnieździe ramkę wielkopolską, a w nadstawce Langstroth’a itd.

Zasadniczym wyróżnikiem typu ula są wymiary ramek gniazdowych. Nie znaczy to jednak, że ul o danej konstrukcji należy tylko do jednego typu konstrukcji. Ul wielkopolski skonstruowany został przed laty jako stojak wielokorpusowy i takim najczęściej pozostał.

Jednak ramkę wielkopolską wykorzystuje się też w różnych konstrukcjach kombinowanych, na przykład w leżakach z nadstawką lub bez niej, a także w ulach leżakach dwurodzinnych. To samo dotyczy innych typów uli z wyjątkiem tych o bardzo niskiej ramce (na przykład systemu Apipol), które użytkowane są tylko jako stojaki.

Ul Dadanta

Typowy ul Dadanta jest ulem kombinowanym. Wymiary zewnętrzne gniazdowej ramki dadantowskiej wynoszą: szerokość 435 mm, wysokość 300 mm. W ulu Dadanta, w wersji najbardziej rozpowszechnionej, mieści się 15 ramek gniazdowych. Podwójne ściany, przednia i tylna, wykonane są z drewna i wypełnia je materiał izolacyjny.

Ściany szczytowe (boczne) wykonane są z pojedynczych desek, a gniazdo ocieplają maty boczne. Z prawej strony przedniej ściany takiego ula (8 cm od ściany szczytowej), umiejscowiony jest otwór wylotowy (bok prawy i lewy w ulu określa się stojąc za nim).

Ul Dadanta styropianowy.

Naprzemianlegle w ścianie tylnej znajduje się dodatkowy wylotek. Umożliwia on, po przedzieleniu wnętrza ula szczelną przegrodą, utrzymywanie rodzinki zapasowej lub odkładu, a podczas największego rozwoju rodziny pszczelej pomaga zwiększyć wentylację gniazda.

Szerokość głównego otworu wylotowego wynosi 240 mm, dodatkowego 140 mm, a ich wysokość 20 mm. Światło wylotków reguluje się za pomocą wkładek wylotowych. Wewnętrzne wymiary części gniazdowej wynoszą: długość 55 cm, szerokość 45 cm i głębokość 32 cm.

Dennica połączona jest na stałe z korpusem gniazdowym i podobnie jak ściany przednia i tylna ma konstrukcję podwójną z izolacją w środku. Mostki wylotowe o szerokości 15 cm są odejmowane. Ich długość odpowiada rozmiarom otworów wylotowych.

Ul Dadant ½ styropianowy.

Zimowla nie nastręcza problemów, ponieważ plastry gniazdowe mają dużą powierzchnię, a wysokość ramki (30 cm) w zupełności wystarcza do przezimowania silnej rodziny. Rozwój wiosenny przebiega szybko pod warunkiem zazimowania dość silnych rodzin. Kształtem zewnętrznym ul Dadanta zbliżony jest do sześcianu, a wykonany z lekkich materiałów może dobrze służyć w gospodarce wędrownej.

Ul warszawski poszerzony

Jest to także typowy leżak nadstawkowy. W najbardziej popularnej wersji mieści 16 ramek gniazdowych o wymiarach: szerokość 300 mm i wysokość 435 mm. Są to wymiary ramki dadantowskiej, a więc ul warszawski poszerzony bywa nazywany odwróconym Dadantem.

Ul warszawski poszerzany drewniany.

Ul warszawski zwykły

Jest to jeden z najbardziej rozpowszechnionych uli w małych pasiekach w Polsce. Skonstruowany został z myślą o naszych bardzo przeciętnych warunkach pożytkowych i niekorzystnym klimacie. Jego obsługa nie wymaga szczegółowej znajomości reguł gospodarki pasiecznej i biologii pszczół.

Ul warszawski zwykły jest o 6 cm węższy od ula warszawskiego poszerzonego. Wymiary ramki gniazdowej wynoszą: szerokość 240 mm, wysokość 435 mm. Ramki w nadstawce są nieduże i mają wymiary: szerokość 240 mm, wysokość 160 mm i zazwyczaj są pogrubione do 35 mm.

Ul warszawski zwykły drewniany.

W nadstawce mieści się 11 takich pogrubionych ramek. Powierzchnia plastrów w tym ulu jest nieduża i wynosi (dla wersji 16-ramkowej) 182 dm2. To za mało, aby skutecznie wykorzystywać bardzo obfite pożytki, ale wystarczająco dla prowadzenia pasieki stacjonarnej w słabszym terenie.

Ule wielokorpusowe

Takie ule zbudowane są z odejmowanej dennicy, daszka i jednakowych korpusów gniazdowych, których może być kilka. Czasami stosowane są obniżone korpusy nadstawkowe.

Kubaturę uli wielokorpusowych można powiększać bez ograniczeń dodając kolejne kondygnacje, dlatego nadają się one do pasiek prowadzonych w każdych warunkach pożytkowych i do utrzymywania zarówno bardzo silnych, jak i przeciętnych rodzin.

Ul wielkopolski styropianowy 12-ramkowy.

Możliwość operowania całymi korpusami skraca czas wykonywania większości prac pasiecznych, a nawet pozwala je zmechanizować. Dlatego w dużych pasiekach zawodowych stosowane są zazwyczaj ule wielokorpusowe różnych typów. Oczywiście ule te nadają się również do małych pasiek amatorskich.

Najbardziej rozpowszechnionym w Polsce ulem wielokorpusowym jest ul wielkopolski. Jest to jeden z najpopularniejszych uli w polskich pasiekach. Został on skonstruowany z myślą o...

Ul styropianowy Langstrotha.

Wysokość i szerokość takiego wylotka reguluje się przy pomocy wkładek wylotowych. Mostek wylotowy zajmuje całą przednią ścianę ula. Ul Wielkopolski ma odejmowaną dennicę. Tradycyjne podwójne dennice wielkopolskie wykonane z desek są dosyć ciężkie. Dlatego wielu pszczelarzy wprowadziło w swoich pasiekach dennice z pojedynczej warstwy desek, a nawet sklejki.

Korpus ula wielkopolskiego w rzucie poziomym jest kwadratem o długości wewnętrznej ściany równej 375 mm. Głębokość korpusu wynosi 270 mm. Dzięki temu możliwe jest ustawienie ramek zarówno prostopadle do ściany z wylotkiem, jak i równolegle (tak zwana zabudowa zimna i ciepła).

W Polsce w większości pasiek stosowana jest zabudowa...

Ramka wielkopolska znalazła zastosowanie w wielu innych konstrukcjach uli. W polskich pasiekach są używane 12-ramkowe stojaki, ule kombinowane o budowie podobnej do Dadanta oraz różnorakie leżaki z nadstawką lub bez, także dwurodzinne.

Ramka o wysokości 26 cm wystarcza, aby rodzina przezimowała na jednej kondygnacji. Bardzo silne rodziny są zimowane na dwóch korpusach wielkopolskich, co wymaga znacznego zwiększenia zapasów.

Ul styropianowy Ostrowskiej.

Obsługa uli tradycyjnie używanych w Polsce (Dadant, warszawski, wielkopolski) jest dosyć czasochłonna. Dlatego od dawna trwały prace nad skonstruowaniem ula, który umożliwiłby wykonywanie prac pasiecznych przez operowanie całymi korpusami.

Taki system pracy stał się kanonem w dużych pasiekach w USA, Australii i niektórych krajach Europy Zachodniej. Pozwala on wydatnie zwiększyć wydajność pracy pszczelarza, przez co wpływa na opłacalność prowadzenia pasieki. W większości dużych pasiek towarowych na świecie stosowany jest ul Langstroth’a.

Jest to klasyczny stojak wielokorpusowy. Ramki Langstroth’a mają wymiary: szerokość 448 mm, wysokość 232 mm. Podane wymiary nieco różnią się od siebie w różnych częściach świata. W jednym korpusie mieści się 9 albo 10 ramek i wszystkie korpusy są jednakowe.

Korpusy są jednościenne, wykonane z pojedynczych desek, i to zarówno w krajach o klimacie umiarkowanym lub chłodnym (Kanada), jak i tropikalnym (Meksyk, Australia). Liczba korpusów składających się na jeden ul zależy od siły rodziny i przyjętego modelu gospodarki pasiecznej, co jest związane z warunkami klimatycznymi.

W Polsce ten ul też jest używany, ale rzadko. Nie powiodły się próby gospodarowania w nim, polegające na wymianie korpusów. W naszym klimacie rozwój rodziny pszczelej postępuje zbyt wolno i poszerzanie gniazda od razu o cały korpus z 10 ramkami Langstroth’a czy wielkopolskimi rzadko przynosi pożądany skutek.

Ponieważ pojemność korpusu o tak niskiej ramce nie jest duża, dostawienie jednej kondygnacji nie zmienia zasadniczo warunków cieplnych w rodzinie pszczelej. Przy dobrym pożytku wszystkie plastry w dodanym korpusie są szybko zalewane nektarem, który w krótkim czasie jest przez pszczoły zagęszczany i zasklepiany.

Miodobranie przebiega sprawnie, ponieważ z małych ramek łatwo strzepuje się pszczoły i nie trzeba ich omiatać szczoteczką. Pszczoły można zresztą usunąć z plastrów stosując przegonki lub repelenty, potem wymienia się tylko nadstawki z miodem na identyczne z pustymi plastrami.

Niskie plastry są zazwyczaj w całości zasklepione i nie ma obawy, że odbierany miód jest niedojrzały, co zdarza się w nadstawkach z plastrami o dużej powierzchni. Zabiegi takie jak dodawanie węzy czy tworzenie odkładów polegają na dostawianiu lub przenoszeniu całych kondygnacji.

Ul styropianowy Apipol.

Nastrój rojowy można diagnozować, kontrolując...

To, jaki typ ula jest stosowany w pasiece, nie ma zasadniczego wpływu na poziom produkcji z jednej rodziny pszczelej. Rodzaj i konstrukcja ula decyduje o pracochłonności obsługi całej pasieki i w efekcie wpływa na opłacalność gospodarki pasiecznej. Wydajność pracy pszczelarza obsługującego pasiekę w ulach wielokorpusowych może być kilkakrotnie większa niż pszczelarza obsługującego klasyczne leżaki.

Wiele prac można zmechanizować, na przykład załadunek podczas transportu, odsklepianie i wirowanie plastrów, a nawet miodobranie. Dlatego w większości pasiek towarowych w Polsce i w prawie wszystkich na świecie stosowane są ule wielokorpusowe.

W pasiece powinien być użytkowany tylko jeden typ ula, ponieważ to znacznie ułatwia wykonywanie większości zabiegów.

Materiały do budowy uli

Ule mogą być wykonane z różnych materiałów. Najbardziej popularnym budulcem do wyrobu uli jest drewno. Ule można wykonać także ze słomy, płyt pilśniowych, styropianu i poliuretanu, Do wytwarzania niektórych elementów wyposażenia wewnętrznego uli używa się drewnianej sklejki wodoodpornej, szkła i tworzyw sztucznych, a czasem blachy i drutu.

Do krycia daszków służy najczęściej papa, blacha stalowa lub aluminiowa. Do impregnacji uli drewnianych używa się pokostu naturalnego, a do malowania farb olejnych lub emulsyjnych. Części drewniane, narażone na stały kontakt z wilgocią, muszą być impregnowane silnym środkiem drewnochronnym.

Często ul buduje się ze wszystkich wymienionych materiałów po trochu, na przykład ściany ula drewnianego są ocieplone słomą lub styropianem, niektóre elementy wyposażenia wewnętrznego wykonane są z płyty pilśniowej i sklejki, a daszek kryty jest papą lub blachą.

Z drewna wykonuje się większość wyposażenia wewnętrznego uli: ramki, podkarmiaczki, zatwory, nadstawki, wkładki i mostki wylotowe oraz podstawki pod ule. Drewno jest też używane jako materiał konstrukcyjny do budowy uli z płyt pilśniowych i słomy.

Bardzo dobrym materiałem do wyrobu uli jest słoma żytnia. Decydują o tym jej właściwości termoizolacyjne oraz przepuszczalność pary wodnej. Współczynnik przewodnictwa cieplnego ściany ula wykonanej ze słomy wynosi 0,04-0,05. Doskonale więc zabezpiecza ona rodzinę pszczelą przed stratami ciepła i zapewnia optymalną wilgotność w gnieździe.

Para wodna wydostaje się z ula słomianego na zasadzie dyfuzji, czyli przenikania mającego na celu wyrównanie stężenia gazów w gnieździe i na zewnątrz. Straty ciepła są wtedy minimalne, bowiem do pozbycia się nadmiaru wilgoci nie jest potrzebny obieg powietrza.

Słoma jest materiałem tanim i wbrew pozorom trwałym. W polskich pasiekach zobaczyć można nawet 50-letnie i starsze ule wykonane ze słomy, które ciągle służą i są w dobrym stanie technicznym. Ule słomiane są dość lekkie.

W ulu słomiane są tylko płaszczyzny ścian, natomiast całość korpusu gniazdowego utrzymuje się na konstrukcji drewnianej. Często ze słomy wykonane są tylko niektóre części ula drewnianego, na przykład ściana przednia i tylna. Ze słomy wykonuje się też maty ocieplające gniazdo z boków i z góry oraz zatworo-maty.

Z twardej płyty pilśniowej lub sklejki wykonuje się niektóre elementy wyposażenia wewnętrznego uli: zatwory, podkarmiaczki, powałki, a także poszycie daszków.

Doskonałym materiałem używanym do budowy uli jest styropian. Miękki styropian budowlany nadaje się do izolacji wewnętrznej w ścianach ula, dennicach, daszkach, powałkach, zatworach. Natomiast ze styropianu utwardzonego, który nie jest zgryzany przez pszczoły wykonuje się wszystkie elementy ula.

Największymi zaletami styropianu są jego ciepłochronność – współczynnik przewodnictwa cieplnego tylko 0,04 – oraz niewielka waga: 1 m³ styropianu waży 30-70 kg. Ule styropianowe są bardzo lekkie i mają niewielkie wymiary zewnętrzne, bowiem ze względu ma niewielką przepuszczalność ciepła ściany ula mogą być cienkie.

Ściany korpusów gniazdowych wykonanych z utwardzonego styropianu mają zazwyczaj grubość 3-3,5 cm. Grubość ścian ula drewnianego, który miałby takie same właściwości termiczne, musiałaby wynosić kilkanaście cm.

Dlatego ule styropianowe doskonale nadają się do zastosowania w pasiekach wędrownych. Jedynym mankamentem styropianu jest zupełna nieprzepuszczalność pary wodnej. Problem ten rozwiązano wykonując wiele otworów wentylacyjnych we wszystkich elementach ula.

Ule wykonane z utwardzonego styropianu są w polskich pasiekach bardzo popularne, a producenci sprzętu pasiecznego oferują prawie wszystkie typy uli styropianowych z niezbędnym wyposażeniem.

Nowoczesny ul styropianowy jest wyposażony w uniwersalną powałkę z otworami, która może być wykorzystywana do karmienia pszczół ze słoików lub wiaderka, można też w niej założyć przegonki lub poławiacze propolisu.

Przez otwory w powałce odbywa się wentylacja w czasie transportu i podczas zimowli. Ul taki może być wyposażony w dennicową, styropianową podkarmiaczkę lub, wykonany z tworzyw sztucznych, dennicowy poławiacz pyłku.

Elementy ula styropianowego łatwo jest odkazić, a niewielkie uszkodzenia mechaniczne nietrudno naprawić. Trochę mniejszą popularnością cieszą się w polskich pasiekach ule poliuretanowe. Materiał ten posiada doskonałe właściwości termoizolacyjne – współczynnik przewodnictwa cieplnego 0,025-0,035.

Ule poliuretanowe są lekkie, trwałe i łatwe do dezynfekcji. Taki ul można wykonać we własnym zakresie, wykorzystując specjalne formy, szczelne i wytrzymałe na ciśnienie, wytwarzane przez stygnącą piankę poliuretanową.

Elementy uli, wykonane ze styropianu i poliuretanu są bardzo lekkie, dzięki czemu ule te szczególnie chętnie są użytkowane przez pszczelarzy prowadzących pasieki wędrowne. Takie lekkie ule są bardziej niż te wykonane z drewna narażone na szkody dokonane przez wiatr, jak zrywanie daszków, powałek lub nawet przewrócenie całych uli.

Dlatego pasieka w ulach z lekkich materiałów powinna być odpowiednio zabezpieczona, zwłaszcza w okresie zimowym. Przede wszystkim musi stać w zacisznym miejscu, a same ule zabezpiecza się kładąc na daszkach kamienie lub cegły, lub spinając wszystkie elementy ula taśmą.

Przy obciążaniu daszków, kamienie lub cegły należy kłaść na ich krawędziach, ponieważ położone centralnie będą powodowały wyginanie się daszków do środka. Skutecznym rozwiązaniem jest łączenie poszczególnych elementów uli (dennicy, korpusów i daszka) klamrami, w które są one wyposażone przez producenta.

Do wykonania niektórych części uli oraz elementów ich wyposażenia używa się blachy, metalowych prętów i rurek. Z blachy wykonuje się pokrycie daszków, zasuwki do wylotów, przegonki i odstępniki ramkowe. Z prętów metalowych i rurek buduje się podstawki pod ule.

Dużą popularnością cieszą się metalowe kraty odgrodowe i izolatory. Jednak coraz więcej detali ula jest wykonywanych z tworzyw sztucznych: kraty odgrodowe, podkarmiaczki, przegonki, poławiacze pyłku i propolisu, wkładki i zasuwki wylotków, odstępniki oraz sprzęt stosowany przy wychowie matek – miseczki matecznikowe, klateczki izolacyjne i wysyłkowe oraz beleczki ramek hodowlanych.

Coraz szerzej stosowane są też ramki z tworzyw sztucznych oraz węza – ta ostatnia szczególnie przydatna w pasiekach wędrownych oraz korzystających z pożytków wrzosowych.

Szkła i przezroczystej płyty pleksiglasowej używa się do budowy niektórych elementów podkarmiaczek górnych i uli obserwacyjnych wykorzystywanych do prowadzenia zajęć dydaktyczno-szkoleniowych.

Do wypełniania przestrzeni między podwójnymi ścianami uli drewnianych i z płyt pilśniowych mogą być używane różne materiały izolacyjne. Obecnie najczęściej jest to styropian i miękka płyta pilśniowa, ale można też stosować słomę, sieczkę słomianą, suszone liście paproci i suszony mech.

Tymi samymi materiałami można wypełniać górne poduszki ocieplające uli. Nie powinno się stosować trocin drzewnych, ponieważ intensywnie chłoną one wilgoć.

Wyposażenie uli

Ul to mieszkanie dla rodziny pszczelej. By można było kierować jej rozwojem i wykonywać prace związane z jej obsługą, musi być wyposażony w określony sprzęt.

Najważniejszymi elementami wyposażenia wewnętrznego ula są ramki. Ramka to prostokąt, w który wbudowany jest plaster. Wymiary zewnętrzne ramek decydują o przynależności ula do określonego typu konstrukcyjnego. W polskich pasiekach ramki najczęściej wykonane są z listewek drewnianych, z drewna sosnowego, świerkowego, bukowego lub lipowego.

Ramka z plastrem.

Ich grubość wynosi 8-10 mm, ale niektórzy pszczelarze stosują górne beleczki ramek pogrubione do 15-20 mm. Szerokość listewek ramkowych odpowiada grubości plastra i wynosi 24-25 mm. W nadstawkach ula Dadanta i warszawskiego zwykłego stosowane są ramki pogrubione do 35 mm.

Tak grubych plastrów matka nie zaczerwia, nie trzeba więc używać kraty odgrodowej do oddzielenia nadstawki od gniazda. W nadstawce mieści się więcej miodu w mniejszej liczbie plastrów. Dla pszczelarza pozostaje mniej plastrów do odsklepiania i wirowania (w ulu Dadanta zamiast 15 jest ich 12). Pogrubionych plastrów nie można jednak wirować w większości miodarek promienistych, zaprojektowanych do wirowania ramek o grubości 25 mm.

Górna beleczka każdej ramki jest dłuższa o 30 mm od jej zewnętrznej szerokości. Dzięki temu powstają tak zwane wąsy o długości 15 mm każdy, na których ramka jest zawieszona we wręgach wykonanych w górnej krawędzi korpusu gniazdowego i nadstawki.

W celu zapewnienia odpowiedniego odstępu między ramkami w ulu, a więc prawidłowej szerokości uliczek międzyplastrowych, pszczelarze stosują metalowe lub plastikowe odstępniki przybijane lub zakładane na beleczki ramek.

Odstępniki takie powinny być zamocowane na bocznych beleczkach na wszystkich ramkach w tym samym miejscu, na przykład tylko z lewej strony każdej płaszczyzny plastra, lub tylko z prawej. Dzięki temu każdą ramkę można włożyć do ula dowolną stroną.

Jako odstępników nie należy stosować gwoździ, ponieważ zahaczają się przy wyjmowaniu, niszczą plastikowe kraty odgrodowe, kosz miodarki i odzież pszczelarza. Dobrym rozwiązaniem są ramki hoffmanowskie, których boczne beleczki na 1/3 długości od góry są poszerzone z obydwu stron 5 mm, przy czym z jednej strony wystająca część powinna być zaostrzona, aby zapobiec zgnieceniu pszczół w czasie zsuwania ramek i sklejaniu beleczek propolisem.

W ramki przed umieszczeniem ich w ulu wtapia się węzę. Jest to środkowa ścianka plastra z zaczątkami komórek wykonana z wosku pszczelego przy użyciu specjalnych walców. Dzięki zastosowaniu węzy plaster jest równomiernie odbudowywany na całej powierzchni Gdyby zrezygnować z użycia węzy, pszczoły budowałyby plastry w różnych kierunkach, niekoniecznie w płaszczyźnie ramki.

Niektóre plastry całkowicie lub częściowo byłyby odbudowane trutowo i nie zawsze wypełniałyby całą ramkę. Jeżeli rodzina odczuwa silną potrzebę budowy plastrów trutowych (początkowe stadium nastroju rojowego), a w gnieździe nie ma wolnych przestrzeni, część węzy pszczoły odbudują na trutowo.

Intensywność i jakość budowania plastrów na węzie stanowi dla pszczelarza podstawową informację o nastroju panującym w rodzinie pszczelej.

Od kilkudziesięciu lat jest stosowana, szczególnie w krajach o gorącym klimacie, węza z tworzywa sztucznego. Węza taka zapobiega wyłamaniu się plastrów w czasie transportu uli w wysokich temperaturach i w czasie wirowania. W Polsce węza z plastiku na razie jest mało popularna.

Gniazdo pszczele przykryte jest od góry płótnem powałkowym, folią, powałką z płyty pilśniowej, sklejki, deseczek lub utwardzonego styropianu. W polskich pasiekach masowo są stosowane listewki powałkowe zwane przekładkami o długości równej długości górnej beleczki ramki i przekroju 10 × 10 mm albo 8 × 11 mm.

Tymi listewkami zakrywa się tylko uliczki międzyplastrowe. Zakrywają one gniazdo i zapewniają właściwą odległość między plastrami. Stosowanie listewek odstępnikowych, bardzo pracochłonne, jest przyczyną niewielkiej wydajności pracy używających ich pszczelarzy.

Wtapianie węzy.

Nowoczesnym rozwiązaniem jest jednolita powałka przykrywająca całe gniazdo, wykonana z płyty pilśniowej lub twardego, odpornego na zgryzanie, styropianu. W takiej powałce są wykonane otwory, zapewniające dodatkową wentylację zimą i podczas transportu.

Po założeniu w niej odpowiednich wkładek powałka taka może być używana jako podkarmiaczka. W otworach można też zainstalować plastikowe wkładki do poławiania propolisu.

Gniazdo jest ocieplone od góry poduszką wypełnioną materiałem izolacyjnym, najlepiej...

Niezbędnym elementem wyposażenia każdego ula jest krata odgrodowa. Służy ona do zlokalizowania czerwienia matki w określonej części gniazda, zwanej rodnią (w odróżnieniu od miodni). Krata odgrodowa ma podłużne otwory o szerokości 4,3 mm, przez które mogą przechodzić tylko pszczoły robotnice.

Matki i trutnie są od robotnic grubsze i przez kratę nie przecisną się. Kraty wykonane są z folii winidurowej, metalu lub plastiku. Kratami można oddzielić miodnię od rodni zarówno w poziomie (gdy miodnią jest nadstawka), jak i w pionie (w ulach leżakach).

Obecnie trudno sobie wyobrazić racjonalną gospodarkę pasieczną bez użycia kraty odgrodowej. Niektórzy pszczelarze podejmują próby chowu pszczół bez użycia kraty, gdzie czynnikiem regulującym czerwienie mają być walory genetyczne pszczół i obfity pożytek. Zastosowanie kraty jest jednak znacznie pewniejsze i bardziej skuteczne.

Rozwinięciem możliwości stosowania kraty odgrodowej jest gospodarka z użyciem...

Niezbędnym zabiegiem stosowanym w każdej pasiece jest podkarmianie i dokarmianie pszczół. Klimat umiarkowany nie zawsze stwarza odpowiednie warunki dla rozwoju rodziny pszczelej, a długa zima wymaga przygotowania dużych ilości zapasów.

Dlatego pszczoły karmi się syropem cukrowym, syropem inwertowanym, sytą miodową, ciastem miodowo-cukrowym i innymi odżywkami. Służą do tego różne podkarmiaczki. W zależności od umiejscowienia w ulu podkarmiaczki dzielą się na gniazdowe (boczne, ramkowe), powałkowe i dennicowe.

Pojemność ich jest różna, od małych, półlitrowych, do dużych, w których można podawać 15-litrowe porcje syropu w czasie przedzimowego uzupełniania zapasów.

Najbardziej rozpowszechnione w polskich pasiekach są podkarmiaczki boczne. Podkarmiaczka taka ma wymiary zewnętrzne ramki gniazdowej. Zbudowana jest z drewna i sklejki wodoodpornej lub twardej płyty pilśniowej. Napełnia się ją wlewając syrop przy pomocy lejka przez otwór w górnej listewce.

Na dnie podkarmiaczki jest umieszczony pływak z cienkiej listewki zapobiegający topieniu się pszczół. Podkarmiaczki takie mają niedużą pojemność, na ogół nieprzekraczającą 2,5-3 litry. Przy takiej pojemności dokarmienie jednej rodziny wymaga kilku lub kilkunastu wizyt w pasiece.

Dostęp do takiej podkarmiaczki jest utrudniony: przed wlaniem syropu należy zdjąć daszek i ocieplenie górne. Stosowanie takich podkarmiaczek jest czasochłonne. Mała pojemność ma też swoje zalety. Niewielką ilość syropu nawet słabe rodziny pobiorą szybko i nie będzie on fermentował, kwaśniał i nie stanie się przyczyną rabunku.

Izolator.

Skutkiem spożywania przez pszczoły lekko sfermentowanego pokarmu jest rozwój drożdży w jelicie prostym. Pszczoły takie żyją krócej, co może spowodować straty w czasie zimowli.

Najmniej pracochłonne jest napełnianie syropem podkarmiaczek dennicowych. Mogą one mieć różną pojemność i można w nich podawać zarówno syrop, jak i ciasto lub pierzgę. Podkarmiaczka dennicowa to płaskie naczynie z pływakiem ustawione na dnie głębokiej dennicy, wysuwane przez zamykany klapką otwór w tylnej ścianie.

Podkarmianie przez specjalnie do tego przystosowaną powałkę.

Na zimę taką podkarmiaczkę wymienia się na wkładkę dennicową, na której gromadzi się osyp zimowy. Ocena osypu dostarcza wielu informacji o przebiegu zimowli i ewentualnych chorobach.

Przed każdym użyciem należy sprawdzić szczelność podkarmiaczek. Podkarmiaczki wykonane z drewna i sklejki lub twardej płyty pilśniowej rozsychają się i mogą w nich powstawać szczeliny, przez które będzie wyciekał syrop. Po zakończeniu karmienia podkarmiaczki należy poddać odkażaniu.

Do regulowania światła wylotka ulowego służą różne wkładki wylotowe. Wczesną wiosną i na jesieni otwór wylotowy powinien być...

W pasiece często stosuje się podstawki pod ule z prętów stalowych.

Ule ustawia się na podstawkach (stołkach, stojakach ulowych). Najpowszechniej stosowane są podstawki drewniane w kształcie prostokąta lub podstawki krzyżakowe, składane. Podstawki krzyżakowe po złożeniu zajmują niewiele miejsca, dlatego nadają się do pasiek wędrownych.

Podstawka nie powinna wystawać poza krawędzie zewnętrzne ula, ponieważ ściekająca po ścianach woda może powodować butwienie dennicy. Drewniane podstawki powinny być zaimpregnowane środkiem drewnochronnym, co wielokrotnie wydłuży ich żywotność.

Podstawki takie nie powinny stać bezpośrednio na ziemi, lecz na cegłach, dachówkach, płytkach cementowych, deseczkach itp., co zapobiegnie wbijaniu się w ziemię i butwieniu. Stosuje się też podstawki wykonane z prętów stalowych. Często ule są ustawione w rzędach na belkach drewnianych lub betonowych, stalowych kątownikach i szynach.

Niektórzy pszczelarze zamiast podstawek stosują wbijane w ziemię rurki PCV. Nowoczesnym rozwiązaniem dla dużych pasiek wędrownych jest ustawianie uli na paletach, po cztery ule na palecie, z wylotami skierowanymi każdy w inną stronę. Załadunku takiej pasieki na środek transportu dokonuje się przy pomocy wózka widłowego, co usprawnia i przyspiesza pracę.

Dodatkowy sprzęt pasieczny

Do usprawnienia miodobrania można stosować przegonki. Jest to urządzenie będące swoistym „zaworem zwrotnym” dla pszczół, umożliwiającym im przechodzenie w jedną stronę, ale nie pozwalające wrócić. Są przegonki sprężynowe i kanałowe.

W przegonce sprężynowej pszczoły przechodzą po odgięciu cienkich, sprężynujących blaszek. Powrót tą samą drogą jest niemożliwy – blaszek przegonki pszczoła nie wygnie z drugiej strony. Przegonki kanałowe działają na zasadzie zwężającego się korytarza: pszczoły wchodzą do jego szerszej części i wychodzą wąską.

Zbieranie roju.

Odpowiednio wykonane w przegonce otwory mylą orientację pszczół, dlatego nie udaje im się trafić ponownie do wąskiego kanału i powrócić. Przegonki instaluje się w płycie pilśniowej lub styropianowej posiadającej odpowiednie otwory, po czym umieszcza się ją między korpusem z miodem (nadstawką) a gniazdem.

Po kilkunastu godzinach wszystkie pszczoły opuszczą miodnię. Miodobranie polega wtedy na wymianie korpusów z miodem na puste (z ramkami z suszem). Przy stosowaniu przegonek wszystkie elementy ula muszą być do siebie ściśle dopasowane, by pszczoły nie mogły do miodni powrócić inną drogą.

Niezbędnym sprzętem potrzebnym w każdej pasiece są transportówki i rojnice. Transportówki służą do przenoszenia plastrów i rodzin pszczelich. Jest to skrzynka wykonana z drewna i płyty pilśniowej lub sklejki z wręgami do zawieszania ramek.

Zamykana jest przykrywką, a jedna lub dwie jej ściany są osiatkowane. W jednej ze ścian wykonany jest wylot, zamykany zasuwką. Transportówka musi być lekka i szczelna. Musi być dostosowana do wymiarów ramek stosowanych w pasiece.

Coraz częściej używane są transportówki styropianowe, które mogą być wykorzystane jako uliki dla odkładów. Zamiast transportówek do przenoszenia plastrów w czasie miodobrania można użyć zapasowych korpusów i nadstawek.

Transportówki o pojemności 5-9 ramek gniazdowych, wykonane z materiałów odpornych na działanie czynników zewnętrznych i zaopatrzone w pokrywę mogącą pełnić rolę daszka, są niezbędnym wyposażeniem pasiek, w których tworzy się dużo odkładów.

Transportówka taka służyć może nie tylko do przewożenia odkładów, ale z powodzeniem może być wykorzystywana jako...

Pasiekę stanowią więc nie tylko ule z pszczołami, ale zbiór licznego sprzętu i przedmiotów niezbędnych do jej prowadzenia. Oprócz tego do obsługi każdej pasieki potrzebna jest pracownia pasieczna, pomieszczenia magazynowe, narzędzia pasieczne, sprzęt do pozyskiwania produktów pszczelich, remontów i napraw uli oraz do odkażania i utrzymania czystości.

Narzędzia pasieczne

Podstawowym narzędziem pszczelarza jest dłuto pasieczne. Doświadczony pszczelarz podczas pracy w pasiece praktycznie cały czas trzyma dłuto w dłoni. Dłuto pasieczne to stalowy płaskownik odpowiednio wygięty, wyprofilowany i zaostrzony.

Dłuto musi być wykonane z twardej stali nierdzewnej, aby się nie łamało, nie wyginało i nie korodowało. Dłuto służy do rozsuwania ramek i beleczek odstępnikowych, rozdzielania korpusów i nadstawek, zeskrobywania propolisu, zanieczyszczeń i nadbudowywanych plastrów.

Szczoteczka pasieczna służy do zmiatania pszczół.

Najczęściej używane jest dłuto Roota – płaskownik wygięty w kształcie litery L. Bardzo praktyczne jest dłuto używane od lat w USA, zakończone z jednej strony hakiem, który służy do wyciągania ramek z ula bez potrzeby ich wcześniejszego rozsuwania.

Szczoteczka pasieczna służy do zmiatania pszczół z plastrów, ramek i innych części ula. Wykonana jest z miękkiego, długiego włosia, osadzonego w długim drewnianym trzonku. Zmiatanie pszczół przebiega sprawniej, gdy szczoteczka jest zwilżona wodą.

Podkurzacz to urządzenie służące do wytwarzania dymu, którym poskramiane są pszczoły. Pszczoły boją się dymu, uciekają przed nim i pod jego wpływem opijają się miodem. Są to reakcje obronne pszczół mające na celu ucieczkę przed ogniem (pożarem). Pszczoły opite miodem są mniej skłonne do żądlenia.

W Polsce stosuje się podkurzacze z mieszkiem skórzanym. Jako kurzywa (paliwo do podkurzacza) używa się próchna niektórych drzew liściastych (najczęściej wierzby), igliwia, torfu, łodyg słonecznika, wiórów drzewnych, miękkiej płyty pilśniowej i innych tlących się materiałów.

Nowoczesne podkurzacze są trwałe i mogą być użytkowane przez kilka sezonów. Zaopatrzone są w chłodnicę – drucianą lub blaszaną obudowę zabezpieczającą użytkownika przed poparzeniem.

Co prawda nie można sobie dzisiaj wyobrazić przeglądu ula bez podkurzacza, ale dymu należy używać z umiarem. Działa on na pszczoły stresująco i po intensywnym odymieniu rodzina pszczela długo nie może wrócić do normalnego stanu. Zapach dymu jest łatwo wchłaniany przez miód.

Pracownia pasieczna

Pracownia pasieczna to pomieszczenie, zespół pomieszczeń lub budynek, w którym wykonywane są prace pomocnicze związane z prowadzeniem pasieki oraz pozyskiwane są produkty pszczele (wirowanie miodu, wytapianie wosku, suszenie obnóży pyłkowych, czyszczenie propolisu i inne).

W pracowni pasiecznej pozyskuje się i konfekcjonuje produkty spożywcze pochodzenia zwierzęcego, musi więc ona spełniać określone wymogi weterynaryjne i sanitarno-higieniczne. Dotyczy to również sprzętu używanego przy pozyskiwaniu miodu, który musi być wykonany z materiałów dopuszczonych do kontaktu z żywnością.

Biorąc pod uwagę obowiązujące obecnie przepisy sanitarne i weterynaryjne, najważniejszym miejscem w pasiece jest właśnie pracownia. Wielkość pracowni i innych pomieszczeń zależy od wielkości pasieki, ale wymagania sanitarno-epidemiologiczne są takie same dla wszystkich pasiek i muszą być respektowane przez wszystkich pszczelarzy.

W przypadku, gdy pomieszczenie (pracownia) jest pomieszczeniem stałej pracy, w rozumieniu ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, dla zastosowania wyłącznie oświetlenia światłem sztucznym, w tym elektrycznym, jest wymagane uzyskanie zgody właściwego państwowego wojewódzkiego inspektora sanitarnego, wydanej w porozumieniu z właściwym okręgowym inspektorem pracy.

(Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z 12.04.2002 r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie). Podłoga musi być wykonana z  nieprzepuszczalnego, łatwo zmywalnego materiału ze spadkiem do kratki ściekowej.

Również ściany muszą być zmywalne, nienasiąkliwe i nietoksyczne (glazura lub lamperia). Ścieki muszą być odprowadzane do sieci kanalizacyjnej lub szamba użytkowanego zgodnie z przepisami sanitarnymi. Pomieszczenia, w których pozyskuje się i konfekcjonuje miód muszą być zaopatrzone w bieżącą wodę pitną.

Właściwości fizyko-chemiczne i bakteriologiczne wody pochodzącej z sieci wodociągowej powinny być badane raz w roku, a pochodzącej z własnego ujęcia dwa razy w roku. Instalacja elektryczna musi spełniać wszelkie wymogi bezpieczeństwa.

Pracownia pasieczna powinna być zbudowana zgodnie z obowiązującymi prawem budowlanym i przepisami przeciwpożarowymi. Osoby zajmujące się pozyskiwaniem produktów pszczelich powinny posiadać aktualne zaświadczenia lekarskie dopuszczające do wykonywania pracy w bezpośrednim kontakcie z żywnością i muszą mieć odpowiednią wiedzę na temat higieny.

Odzież osób pozyskujących i konfekcjonujących miód musi być czysta i nie może wydzielać obcych zapachów. Niezbędnym elementem wyposażenia pracowni pasiecznej jest apteczka zawierająca materiały i środki pierwszej pomocy w nagłych wypadkach, skaleczeniach, oparzeniach i pożądleniach.

Każda pracownia powinna mieć pomieszczenie socjalne, łazienkę i WC. Wielkość tych pomieszczeń zależy od liczby osób zatrudnionych.

Każda pasieka musi posiadać...

Każda pasieka bowiem musi być wyposażona w podstawowe narzędzia ogrodnicze, jak grabie, grackę, szpadel, widły amerykańskie, piłę „lisi ogon”, sekator, kosę lub kosiarkę do trawy oraz sprzęt służący do sprzątania obejścia (miotła, łopata itp).

Zarówno pracownia, jak i pomieszczenia magazynowe powinny być wyposażone w określony we właściwych przepisach sprzęt przeciwpożarowy.

Sprzęt używany do pozyskiwania miodu i innych produktów pasiecznych

Proces pozyskiwania miodu składa się z kilku etapów: przygotowanie plastrów, odsklepianie i wirowanie, cedzenie zanieczyszczeń, klarowanie miodu, jego przechowywanie i konfekcjonowanie.

Miód w chwili odbierania go pszczołom ma temperaturę gniazda pszczelego (około 35°C). W tej temperaturze jest rzadki, ale szybko oddaje ciepło i jego lepkość wzrasta. Im więc szybciej przystąpi się do wirowania, tym będzie ono bardziej skuteczne i zajmie mniej czasu.

Miodobranie (cedzenie zanieczyszczeń).

Najlepiej więc wirować plastry od razu po odebraniu ich z uli, gdy miód nie jest gęsty i łatwiej go odsklepiać, wirować oraz cedzić. W dużych pasiekach wędrownych nie zawsze jest to możliwe i plastry muszą czekać czasem kilka dni na wirowanie. Trzeba je wtedy ogrzać przed wirowaniem, do czego służą specjalne komory grzewcze.

W dużych pasiekach do odsklepiania używa się maszyn odsklepiających. Maszyna taka ścina zasklep lub zrywa go. W maszynie ścinającej zasklep plaster przechodzi pomiędzy dwoma wibrującymi, podgrzewanymi nożami, które ścinają zasklep z obydwu jego stron.

Szerokość listewek ramkowych nie powinna przekraczać 24 mm, wtedy plaster wystaje ponad płaszczyznę ramki. Takie same ramki powinny być stosowane w pasiece, gdzie plastry odsklepia się ręcznie przy pomocy podgrzewanego noża. Maszyna zdzierająca zasklep jest wyposażona w bijaki, zamocowane ma dwóch obracających się dookoła własnej osi wałkach roboczych.

Odsklepianie.

Bijaki, wykonane w formie krótkich łańcuszków z twardej stali nierdzewnej, zrywają zasklep z plastra wprowadzanego między dwa wałki robocze. Maszyna bijakowa odsklepia plastry bardzo dokładnie, łącznie z zagłębieniami na jego powierzchni. Dzięki temu plastrów wychodzących z maszyny nie trzeba kontrolować i poprawiać nieodsklepionych powierzchni odsklepiaczem widełkowym.

Ponieważ wydajność maszyn do odsklepiania jest duża, są one zazwyczaj wyposażone w transporter – wannę, w której odsklepione plastry oczekują na umieszczenie w miodarce.

Najbardziej zaawansowane technologie pozwalają umieścić w miodarce jednocześnie kilka rzędów ramek (po kilkadziesiąt w rzędzie). Zastosowanie takich specjalistycznych maszyn pozwala do minimum ograniczyć pracochłonność odbioru miodu.

Miodarka (wirówka), w której wiruje się plastry, zbudowana jest ze zbiornika i wirującego w nim kosza. W koszu umieszcza się odsklepione plastry. W trakcie wirowania miód wyrzucany jest z komórek plastra siłą bezwładności. Miód spada na ściany miodarki, po czym spływa na dno i otworem spustowym wypływa z miodarki.

Miodarki dzieli się ze względu na sposób ustawienia w nich plastrów. W miodarkach tangensowych, czyli hordialnych, ramki ustawione są płaszczyznami równolegle do obwodu wirówki. W promienistych, czyli radialnych, ramki ustawione są promieniście górnymi beleczkami do obwodu kosza.

W miodarce hordialnej po odwirowaniu miodu z jednej strony plastrów, wirowanie należy przerwać i ramki odwrócić. W miodarkach promienistych miód wylatuje jednocześnie z obu stron plastra dzięki temu, że komórki skierowane są pod niewielkim kątem (około 3°) ku górze.

Niektóre miodarki hordialne wyposażone są w odwracane kasety, w których umieszcza się plastry do wirowania. Wirnik miodarki jest wtedy tak skonstruowany, że po zmianie kierunku jego obrotów kasety same się odwracają i wirowany jest miód z drugiej strony plastrów.

Wielkość miodarek bywa różna, od mieszczących 2 plastry, do takich, które wirują jednocześnie kilkaset plastrów. Miodarki mogą być o napędzie ręcznym (na korbę) lub elektrycznym.

Te ostatnie są wyposażone w elektroniczne urządzenie zwane falownikiem, które pozwala zmieniać liczbę obrotów silnika w miarę ubywania miodu w wirowanych plastrach. Wszystkie elementy miodarek mające kontakt z miodem powinny być wykonane z materiałów dopuszczonych do kontaktu z żywnością.

Miód wypływa z miodarki przez otwór spustowy.

Z odwirowanego miodu odcedza się okruchy wosku i inne zanieczyszczenia na cedzidłach (sitach). Do cedzenia są używane sita poziome i pionowe. W poziomych miód spływa z góry na dół, zaś w pionowych płynie w specjalnej wannie, przedzielonej pionowo ustawionymi sitami o coraz mniejszych „oczkach”. W sitach pionowych dla usprawnienia przepływu miód jest podgrzewany.

Po odcedzeniu zanieczyszczeń miód trafia do odstojników, w których przebiega kilkudniowy proces jego klarowania. Odstojnik to wysoki pojemnik z kurkiem spustowym osadzonym 3-5 cm powyżej dna. Dodatkowo w najniższym punkcie odstojnika znajduje się drugi kurek, służący do spuszczania miodu z zanieczyszczeniami.

W odstojniku zanieczyszczenia ciężkie opadają na dno, a lekkie wypływają na powierzchnię miodu. Kurkiem spustowym zlewa się miód wolny od większości zanieczyszczeń. Sklarowany miód można przelać do naczyń handlowych lub magazynowych.

Osoby biorące udział przy pozyskiwaniu i konfekcjonowaniu miodu muszą posiadać aktualne orzeczenie lekarskie stwierdzające brak przeciwwskazań zdrowotnych do wykonywania prac przy produkcji żywności. W pomieszczeniu, w którym pozyskiwany i konfekcjonowany jest miód, nie wolno przebywać osobom postronnym. Do tej pracy należy używać oddzielnego ubrania i obuwia.

Urządzeniem przydatnym w określaniu właściwej jakości miodu jest refraktometr. Służy on do sprawdzania zawartości wody w miodzie. Używa się go zwłaszcza wtedy, gdy odbierany jest miód niezasklepiony, mogący mieć więcej niż 19% wody. Najprostszy i najtańszy jest refraktometr optyczny, który nie wymaga zasilania i można go używać w pasiece.

Do wykonywania prac związanych z naprawą, konserwacją, wyrobem i przygotowaniem sprzętu pasiecznego należy korzystać z oddzielnych pomieszczeń. Jest to najczęściej warsztat – stolarnia, gdzie zgromadzone są narzędzia służące do reperacji uli, zbijania i drutowania ramek, wtapiania węzy, wytapiania suszu etc.

Wytapianie wosku powinno się odbywać w oddzielnym pomieszczeniu. Do przetapiania plastrów służą różnej wielkości topiarki elektryczne. Do przerobu surowca woskowego zamiast topiarki można wykorzystać parnik elektryczny.

Topiarka słoneczna.

Do wytopu kawałków jasnych plastrów pozyskiwanych podczas przeglądów, a także odsklepin, służy topiarka słoneczna. Jest to płaska skrzynia z blaszaną tacą, przykryta szybą i wystawiona na działanie promieni słonecznych. Słońce roztapia wosk, który spływa do wanienki umieszczonej w dolnej części topiarki.

Wydajność takiej topiarki wzrasta, jeśli...

Zbiorniki w Spółdzielni Pszczelarskiej Apis w Lublinie.

Każda pasieka musi dysponować pomieszczeniami magazynowymi na plastry, ramki, korpusy, nadstawki, puste ule i inny sprzęt oraz pojemniki na miód. W dużych pasiekach są to nierzadko duże hale magazynowe wyposażone w zmechanizowany sprzęt ułatwiający załadunek.

Ważnym elementem wyposażenia pasieki jest poidło, z którego pszczoły pobierają czystą wodę, potrzebną szczególnie w okresach bezpożytkowych. Pszczelarze stosują różne rodzaje poideł, z wodą spływającą lub stojącą.

Poidło powinno być ustawione w miejscu...

Pasieczysko

Pasieczysko, zwane tradycyjnie toczkiem, to miejsce, na którym są ustawione ule z pszczołami. Bez względu na rodzaj pasieki (wędrowna, czy stacjonarna), pasieczysko powinno być osłonięte od wiatrów i lekko zacienione. Na terenach pagórkowatych najlepsze miejsca na ustawienie uli to zbocza o wystawie południowo-wschodniej.

Wtedy rozwój rodzin jest szybki, pszczoły wcześniej podejmują pracę w ciągu dnia. Stanowisko na pasiekę powinno być suche, ponieważ wilgoć wpływa korzystnie na rozwój grzybic i choroby zarodnikowcowej.

Ogrodzenie pasieki może być konieczne w celu zabezpieczenia jej przed dostępem zwierząt gospodarskich i dzikich oraz niepowołanych osób. Dobrze byłoby ogrodzić pasiekę wysokim parkanem osłaniającym ule przed wiatrem i zmuszającym pszczoły do wzbijania się wysoko zaraz po opuszczeniu ula.

Kierunek ustawienia uli względem stron świata nie wpływa na wydajność rodzin pszczelich. W celu usprawnienia pracy pasieka powinna stacjonować możliwie blisko pracowni. Nie trzeba wtedy korzystać przy obsłudze pasieki z dodatkowych środków transportu (wózki, taczki).

Do pasieki powinien być dobry dojazd, co usprawni załadunek transportówek z miodem i prace związane z karmieniem rodzin. Dobry dojazd, najlepiej pod same ule, powinien być zwłaszcza w pasiekach wędrownych.

Każda pasieka postawiona na nowym miejscu powinna być zgłoszona do Powiatowego Lekarza Weterynarii. Ten sam obowiązek dotyczy pasiek wędrownych, stacjonujących na pożytkach dłużej niż 10 dni. Każda pasieka przed wywiezieniem na odległość większą niż 50 km powinna uzyskać świadectwo zdrowotności wydane przez tego samego lekarza.