Dziupla i ul

Początkujący pszczelarze, zrażeni brakiem sukcesów w chowie pszczół w ulach, zaczynają myśleć o naturalnej dziupli. Napotykają trudności z zimowlą, wiosennym rozwojem, a co za tym idzie, i z pozyskaniem oczekiwanych ilości miodu. Dziupla jawi im się jako idealne rozwiązanie, które należy w detalach kopiować przy konstruowaniu ula, by rodzina pszczela czuła się w nim właśnie tak jak w dziupli. Jest to jakoby rodzaj infantylizmu, który w miarę doświadczeń przechodzi.

Dziupla i jej fenomen zamyka się na cechach przypisywanych jej w wyobrażeniach pszczelarzy, z pewnością przesadzonych. Szczególny zachwyt rodzi się na skutek opowiadań o czterometrowych plastrach pokrytych gęsto pszczołami, o ponad trzystukilogramowych zapasach miodu na zimę, o cieple jakby nagrzanej izby i o nieprawdopodobnej sile nigdy nie chorującej rodziny.

fot.©Roman Dudzik

Dziupla mała

A co właściwie reprezentuje sobą dziupla? Dziupla to raptem wypróchniała część pnia drzewa o pojemności średnio 70 l. Pszczoły nie interesują się dziuplami różnej pojemności. Duże są zbyt obszerne do zazimowania, te drugie są za małe dla wiosenno-letniego rozwoju.

Spotyka się w publikacjach wieści o dziuplach wysokości kilku metrów. Drzewa z takimi ubytkami masy są rzadkością. Łamią się przy silniejszych porywach wiatru, zaś gniazdo pszczele w takiej dziupli to jeszcze większa osobliwość.

Grubość ścianek dziupli i barci (20-30 cm) określała nie tyle stopień zabezpieczenia izolacji termicznej, gdyż wystarczyłoby w tym celu 5-10 cm, co raczej była związana z wytrzymałością całego drzewa na złamanie. Dla zmniejszenia podatności na działanie siły wiatru ścinano wierzchołki drzew, zwłaszcza przy umiejscowieniu barci poniżej 1 m.

Wydłubując pień, a więc i kłodę dla pszczół, pszczelarz wzorował się na dziupli. Starał się uzyskać pojemność 70 l przy wysokości 1 m i średnicy 30-35 cm.

Ciekawe, że podobne wymiary stosowano w czasach szerokiego rozwoju bartnictwa, także w Polsce, na Białorusi, w centralnej Rosji i na Uralu. Przy takiej średnicy wnętrza pszczoły mogą zebrać się w kłąb izolowany od zimnych ścian warstewką powietrza. W węższych dziuplach pszczoły były pozbawione tej możliwości i po prostu ich nie zasiedlały.

Powszechnie wiadomo, że pojemność ula Daranowskiego (70 l) i dwóch korpusów ula wielokorpusowego odpowiadają objętości dawniej stosowanych barci.

Gniazdo w dziupli zwykle składa się z 6-8 plastrów wysokości 60-80 cm. Ogólna ich powierzchnia nie różni się wiele od powierzchni plastrów w ulu Dadanta. W takim gnieździe mieści się nie więcej niż 4 kg pszczół przy średnich zapasach pokarmowych 20-25 kg.

Rójki

Rojenie jest niezbędnym warunkiem egzystencji pszczół w przyrodzie. Rodzina ważąca 4 kg może wydać rój o sile 2 kg. Biorąc pod uwagę starzenie się gniazda i niekontrolowany wychów trutni, rój może być mniejszy. Tak dla macierzanka, jak i dla roju głównym celem jest zgromadzenie zapasów na zimę i wczesną wiosnę. Powtórne rojenie w większości przypadków naraża na osypanie się z głodu i macierzak, i rój.

Choroby

Choroby pszczół zaistniały nie w pasiece, ale przyszły z lasu, z dziupli wraz z pszczołami. Pszczoły chorują również w dziuplach. Spadek części rodzin pszczelich zasiedlonych w dziuplach w okresie zimowania jest nieunikniony. Zauważmy zatem, że dla zachowania gatunku pszczołom nie są niezbędne ani bardzo wielkie rodziny, ani ogromne zapasy pożywienia. W 70 l pojemności nie byłoby możliwe ich pomieścić.

W dziupli po jej zabudowie pozostaje jedno dla plastrów – zestarzenie i w konsekwencji odlot pszczół. Nie ma w dziupli żadnego fenomenu, żadnej tajemnicy. Kłoda, barć – to tylko wspomnienie przeszłości w rozwoju pszczelarstwa. Lepszy ul należy projektować na bazie dobrego i nie oglądać się na zasady wykorzystania naturalnych dziupli.

Na podst. art. W. Żanowa („Pczełowodstwo” nr 7/2007) opracował:
Marian Krasowski

Zamów prenumeratę czasopisma "Pasieka"