PRZYRODA WOKÓŁ PASIEKI

Ogród przyjazny pszczołowatym w terapii choroby Alzheimera, cz.2.

Ogród zaprojektowany z myślą o osobach cierpiących na chorobę Alzheimera powinien nie tylko stymulować pacjentów, lecz dawać im poczucie bezpieczeństwa. Nic nie stoi na przeszkodzie, by ogród terapeutyczny był przyjazny pszczołowatym. W poprzednim numerze „Pasieki” przedstawiłyśmy Państwu projekt takiego ogrodu. W tym prezentujemy gatunki roślin, które się w nim znajdą i przedstawiamy różne techniki terapii ogrodniczej.

Wrzos pospolity kwitnie późnym latem i jesienią.
fot.© Maria Janicka

Dobór gatunkowy, Pszczołowate

Aby zapewnić możliwość obserwacji dzikich pszczół od razu po utworzeniu ogrodu i bezpieczeństwo pracy, wybrano dwa obecne w handlu gatunki cechujące się brakiem agresywności: murarkę ogrodową (Osmia bicornis = O. rufa L.) i wałczatkę dwuguzkę (Heriades truncorum L.), obie z rodziny miesiarkowatych (Megachilidae).

Pierwsza z nich jest gatunkiem stosunkowo dużym (samice 10-12 mm, a samce 8-10 mm długości), krótkojęzyczkowym, wiosennym. Loty wykonuje od pierwszej połowy kwietnia do drugiej dekady czerwca. Oblatuje zasobne w pyłek kwiaty, m.in. z rodziny astrowatych (Asteraceae), kapustnych (Brassicaceae) i różowatych (Rosaceae), a także inne kwiaty o łatwo dostępnym nektarze.

Murarka jest bardzo odporna na zimowe mrozy. W warunkach naturalnych gniazduje najczęściej w pustych łodygach roślin zielnych, należących często do rodziny selerowatych (Apiaceae). Komórki w gniazdach są ułożone najczęściej liniowo, a zatyczki i przegrody zbudowane są ze zlepionej śliną ziemi.

W warunkach hodowlanych pszczoła ta zasiedla różnorodny materiał gniazdowy, m.in. łodygi trzciny.

Mimo iż początkowo w ogrodzie zostaną zasiedlone tylko murarka ogrodowa i wałczatka dwuguzka, zróżnicowany skład gatunkowy roślin oraz rozmaitość wykorzystanego materiału gniazdowego umożliwi spontaniczne osiedlenie się tu również innych gatunków dzikich pszczół.

Rośliny

Gatunki roślin zostały dobrane w sposób zapewniający ciągłość pożytku w ciągu całego sezonu wegetacyjnego, szczególnie w głównych okresach lotów imago. Wybrano dostępne w handlu rośliny najchętniej oblatywane przez murarkę ogrodową i wałczatkę dwuguzkę – zarówno nektaro- jak i pyłkodajne oraz – w przypadku wałczatki – służące do budowy gniazd.

Tabela 1. Fenologia kwitnienia roślin na tle okresów występowania murarki ogrodowej i wałczatki dwuguzki. Opracowanie własne.

Zajęcia terapeutyczne w ogrodzie

Zaproponowana terapia czynna opiera się na udziale w różnych zajęciach manualnych i umysłowych, obejmujących zarówno pracę w ogrodzie, opiekę nad pszczołami, zajęcia florystyczne, kulinarne i zielarskie, jak i zajęcia projektowe, wycieczki i spotkania towarzyskie.

Jabłoń domowa – ważne źródło pyłku dla murarki ogrodowej.
fot.© Maria Janicka

Zabiegi pielęgnacyjne będą obejmowały m. in. podlewanie, pielenie lub usuwanie suchych kwiatostanów czy liści oraz zbiór plonów. Prace w ogrodzie można wykonywać zgodnie z kalendarzem rolniczym opartym na fazach księżyca, co ułatwi śledzenie cyklicznych zmian zachodzących w przyrodzie.

Szerokie spektrum propozycji zajęć pozwala na wybór najbardziej odpowiadających danemu pacjentowi, ponieważ terapia zajęciowa przynosi największe korzyści, gdy wykonuje się czynności, które w przeszłości stanowiły dla chorego źródło satysfakcji.

Z tej przyczyny zajęcia mogą być dowolnie modyfikowane. Wytworzone produkty będą mogły zostać zaprezentowane i sprzedane przez pacjentów na różnego typu giełdach, kiermaszach i festynach.

Pierwiosnek wyniosły.
fot.© Maria Janicka

Na zakończenie

Marguerite Charageat pisała: „Dokonuje się zbrodnia przeciwko człowiekowi, w wyniku której zostanie on pozbawiony niezbędnych kontaktów z naturą. (…) Nic więc dziwnego, że współczesny człowiek, tracąc po raz wtóry swoje rajskie ogrody wskutek zawrotnego rozwoju miast, zwraca pełne pasji zainteresowanie ku sztuce ogrodów”.

Wszak „przyroda to inne imię zdrowia”. Niech te słowa staną się mottem każdego z nas.

Maria Janicka,
Małgorzata Poszwa

Zamów prenumeratę czasopisma "Pasieka"