PRZYRODA WOKÓŁ PASIEKI
Ogród przyjazny pszczołowatym w terapii choroby Alzheimera, cz.2.
Ogród zaprojektowany z myślą o osobach cierpiących na chorobę Alzheimera powinien nie tylko stymulować pacjentów, lecz dawać im poczucie bezpieczeństwa. Nic nie stoi na przeszkodzie, by ogród terapeutyczny był przyjazny pszczołowatym. W poprzednim numerze „Pasieki” przedstawiłyśmy Państwu projekt takiego ogrodu. W tym prezentujemy gatunki roślin, które się w nim znajdą i przedstawiamy różne techniki terapii ogrodniczej.
Wrzos pospolity kwitnie późnym latem i jesienią.
fot.© Maria Janicka
Dobór gatunkowy, Pszczołowate
Aby zapewnić możliwość obserwacji dzikich pszczół od razu po utworzeniu ogrodu i bezpieczeństwo pracy, wybrano dwa obecne w handlu gatunki cechujące się brakiem agresywności: murarkę ogrodową (Osmia bicornis = O. rufa L.) i wałczatkę dwuguzkę (Heriades truncorum L.), obie z rodziny miesiarkowatych (Megachilidae).
Pierwsza z nich jest gatunkiem stosunkowo dużym (samice 10-12 mm, a samce 8-10 mm długości), krótkojęzyczkowym, wiosennym. Loty wykonuje od pierwszej połowy kwietnia do drugiej dekady czerwca. Oblatuje zasobne w pyłek kwiaty, m.in. z rodziny astrowatych (Asteraceae), kapustnych (Brassicaceae) i różowatych (Rosaceae), a także inne kwiaty o łatwo dostępnym nektarze.
Murarka jest bardzo odporna na zimowe mrozy. W warunkach naturalnych gniazduje najczęściej w pustych łodygach roślin zielnych, należących często do rodziny selerowatych (Apiaceae). Komórki w gniazdach są ułożone najczęściej liniowo, a zatyczki i przegrody zbudowane są ze zlepionej śliną ziemi.
W warunkach hodowlanych pszczoła ta zasiedla różnorodny materiał gniazdowy, m.in. łodygi trzciny.
[...] - część treści ukryta, w całości dostępna tylko dla zalogowanych e-Prenumeratorów
Mimo iż początkowo w ogrodzie zostaną zasiedlone tylko murarka ogrodowa i wałczatka dwuguzka, zróżnicowany skład gatunkowy roślin oraz rozmaitość wykorzystanego materiału gniazdowego umożliwi spontaniczne osiedlenie się tu również innych gatunków dzikich pszczół.
Rośliny
Gatunki roślin zostały dobrane w sposób zapewniający ciągłość pożytku w ciągu całego sezonu wegetacyjnego, szczególnie w głównych okresach lotów imago. Wybrano dostępne w handlu rośliny najchętniej oblatywane przez murarkę ogrodową i wałczatkę dwuguzkę – zarówno nektaro- jak i pyłkodajne oraz – w przypadku wałczatki – służące do budowy gniazd.
Tabela 1. Fenologia kwitnienia roślin na tle okresów występowania murarki ogrodowej i wałczatki dwuguzki. Opracowanie własne.
[...] - część treści ukryta, w całości dostępna tylko dla zalogowanych e-Prenumeratorów
Zajęcia terapeutyczne w ogrodzie
Zaproponowana terapia czynna opiera się na udziale w różnych zajęciach manualnych i umysłowych, obejmujących zarówno pracę w ogrodzie, opiekę nad pszczołami, zajęcia florystyczne, kulinarne i zielarskie, jak i zajęcia projektowe, wycieczki i spotkania towarzyskie.
Jabłoń domowa – ważne źródło pyłku dla murarki ogrodowej.
fot.© Maria Janicka
Zabiegi pielęgnacyjne będą obejmowały m. in. podlewanie, pielenie lub usuwanie suchych kwiatostanów czy liści oraz zbiór plonów. Prace w ogrodzie można wykonywać zgodnie z kalendarzem rolniczym opartym na fazach księżyca, co ułatwi śledzenie cyklicznych zmian zachodzących w przyrodzie.
Szerokie spektrum propozycji zajęć pozwala na wybór najbardziej odpowiadających danemu pacjentowi, ponieważ terapia zajęciowa przynosi największe korzyści, gdy wykonuje się czynności, które w przeszłości stanowiły dla chorego źródło satysfakcji.
Z tej przyczyny zajęcia mogą być dowolnie modyfikowane. Wytworzone produkty będą mogły zostać zaprezentowane i sprzedane przez pacjentów na różnego typu giełdach, kiermaszach i festynach.
[...] - część treści ukryta, w całości dostępna tylko dla zalogowanych e-Prenumeratorów
Pierwiosnek wyniosły.
fot.© Maria Janicka
Na zakończenie
Marguerite Charageat pisała: „Dokonuje się zbrodnia przeciwko człowiekowi, w wyniku której zostanie on pozbawiony niezbędnych kontaktów z naturą. (…) Nic więc dziwnego, że współczesny człowiek, tracąc po raz wtóry swoje rajskie ogrody wskutek zawrotnego rozwoju miast, zwraca pełne pasji zainteresowanie ku sztuce ogrodów”.
Wszak „przyroda to inne imię zdrowia”. Niech te słowa staną się mottem każdego z nas.
Maria Janicka,
Małgorzata Poszwa
Bibliografia
- Banaszak J. 1987. Pszczoły i zapylanie roślin. PWRiL, Poznań, 255 s.
- Charageat M. 1978. Sztuka ogrodów. Wydawnictwa Artystyczne i Filmowe, Warszawa, 236 s.
- Flaga S. 2002. Pszczoła murarka ogrodowa. Polski Klub Ekologiczny, Kraków, 39 s.
- Flaga S. 2014. Metody czynnej ochrony pszczół miesiarkowatych (Apoidea: Megachilidae). Zespół Parków Krajobrazowych Województwa Małopolskiego, Kraków, 40 s.
- Janicka M., Poszwa M. 2015. Ochrona lokalnej przyrody – ogrody przyjazne pszczołowatym. [w:] E.M. Szymański (red.), Pszczelarstwo a ochrona pszczół. Wydawnictwo GSP, Zgorzelec, s. 30–39. (przedruk: Pasieka 3/2016 i 4/2016)
- Latkowska M.J., Miernik M. 2012. Ogrody terapeutyczne – miejsca biernej i czynnej „zielonej terapii”. Architektura. Czasopismo Techniczne, Wydawnictwo Politechniki Krakowskiej 30(8-A): 245–251.
- Ożarowski M., Mikołajczak P. Ł., Bobkiewicz-Kozłowska T., Kujawski R., Mrozikiewicz P. M. 2009. Neuroaktywne związki roślin leczniczych z rodziny Lamiaceae wykazujące potencjalnie korzystne działanie w leczeniu choroby Alzheimera. Herba Polonica 55(4): 148–163.
- Płoszaj-Witkowska B.. 2015. Wstęp. [w:] B. Płoszaj-Witkowska (red.), Hortiterpia. Wydawnictwo Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego w Olsztynie, Olsztyn: 7–9.
- Przybylak-Zdanowicz M. 2016. Ekologiczny poradnik księżycowy 2017. Wydawnictwo Gaj, Eko Media, Bydgoszcz 2016, 96 s.
- Ptak W., Ptak M., Szczepanik M. 2008. Nieswoiste czynniki endogenne i egzogenne regulujące odpowiedź immunologiczną. [w:] W. Ptak, M. Ptak, M. Szczepanik (red.), Podstawy immunologii, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa: 193–199.
- Rapiejko P. 2006. Zmysł węchu. Alergoprofil 2(4/7): 4–10.
- Ruszkowski A., Biliński M. 1986b. Rośliny pokarmowe makatek i niektórych innych pszczół miesiarkowatych (Hymenoptera, Megachilidae). Pszczelnicze Zeszyty Naukowe 30: 89–109.
- Ruszkowski A., Gosek J., Kuna K. 1995. Wybór miejsc gniazdowania przez niektóre gatunki wałczatek (Heriades Spin.) i nożycówek (Chelostoma Latr.) oraz struktura ich gniazd. Pszczelnicze Zeszyty Naukowe 39(2): 245–253.
- Ruszkowski A., Biliński M. 1986a. Rośliny pokarmowe oraz znaczenie gospodarcze murarek (Osmia PZ., Hoplitis Klug, Anthocopa Lep. – Hymenoptera, Megachilidae). Pszczelnicze Zeszyty Naukowe 30: 63–87.
- Ulrich R. S. 1999. Effects of Gardens on Health Outcomes: Theory and Research. [w:] C. Cooper Marcus, M. Barnes (eds), Healing Gardens. Therapeutic Benefits and Design Recommendations. Hohn Willey & Sons, INC., New York, Chichester, Weinheim, Brisbane, Singapore, Toronto: 27–86.
- Zeisel J., Tyson M. M. 1999. Alzheimer’s Treatment Gardens. [w:] C. Cooper Marcus, M. Barnes (eds), Healing Gardens. Therapeutic Benefits and Design Recommendations. Hohn Willey & Sons, INC., New York, Chichester, Weinheim, Brisbane, Singapore, Toronto: 437–504.
