Wszystko o pyłku i jego pozyskiwaniu.
Część 3. Pozyskiwanie obnóży pyłkowych

Obnóża odbiera się pszczołom przy pomocy poławiaczy pyłku. Zasada działania wszystkich poławiaczy jest taka sama i polega na zagrodzeniu wejścia do ula specjalną przegrodą z otworami, przez które muszą się przecisnąć pszczoły, by wejść do ula.

W trakcie przechodzenia przez nie obnóża pyłkowe są strącane z odnóży pszczół i spadają do zasobnika poławiacza. Pszczoła zbieraczka zauważa po wejściu do ula, że pyłku już się pozbyła i z tym większym zapałem wyrusza po kolejny zbiór.

Obecnie używane są 3 rodzaje poławiaczy: wylotowe, dennicowe i powałkowe. Poławiacze wylotowe (werandowe) są zewnętrzne, natomiast dennicowe i powałkowe umieszczone są wewnątrz ula.

Poławiacz wylotowy (werandowy)

Najprostszą konstrukcją posiada poławiacz wylotowy. Jest to weranda zawieszona na wylocie ula zamiast mostka wylotowego. Zarówno pszczoły wychodzące z ula, jak i powracające muszą przechodzić przez otwory w przegrodzie poławiacza.

Drewniany poławiacz pyłku wylotowy.

Pod przegrodą znajduje się szufladka poławiacza, czyli zasobnik na strącane obnóża. Odgrodzona jest od góry siatką o średnicy oczek 3,5-4 mm zabezpieczającą przed wynoszeniem odłowionych odnóży przez pszczoły.

Poławiacz od góry jest osłonięty daszkiem (deseczką) zabezpieczającym przed deszczem. Daszek ten musi być odejmowany lub podnoszony na zawiasach, by można było wyjmować lub odchylać płytkę odławiającą na czas, kiedy pyłek nie jest poławiany.

Poławiacze bez płytek odławiających należy zawiesić na ule parę dni przed rozpoczęciem poławiania. Wtedy pszczoły przyzwyczają się do zmienionego wyglądu ula. Poławianie pyłku prowadzi się w pogodny dzień w godzinach porannych.

Poławiacz dennicowy

Drewniany poławiacz pyłku dennicowy.

Coraz bardziej popularne w polskich pasiekach są poławiacze dennicowe. Poławiacz taki umieszczony jest w głębokiej dennicy ula wielokorpusowego. Zbudowany jest z płytki strącającej, zajmującej całą powierzchnię dennicy. Duża powierzchnia płytki odławiającej uniemożliwia zatkanie poławiacza przez trutnie.

Pod nią jest siatka, przez którą obnóża spadają do szuflady. Pyłek zgromadzony w szufladzie jest dobrze zabezpieczony przed deszczem, jednak łatwo chłonie wodę w wilgotnej atmosferze ula.

Najlepiej więc, gdy jest odbierany codziennie. Pyłek z poławiaczy dennicowych należy dokładnie przebrać i przewiać, ponieważ mogą się w nim znajdować ...

Poławiacz powałkowy

Najpraktyczniejszy jest poławiacz powałkowy, stosowany w ulach wielokorpusowych. Jest integralną częścią dodatkowego, obniżonego do kilkunastu centymetrów korpusu. Jedna z jego ścian jest wylotem, przez który wchodzą pszczoły. Dno poławiacza zajmuje tylko około 2/3 powierzchni korpusu. Na nim ustawiona jest szuflada poławiacza, osłonięta od góry siatką. Nad siatką wzdłuż środka szufladki znajduje się płytka odławiająca.

Pszczoły przez wylot wchodzą do środka i dążąc do otworu w dnie poławiacza, przechodzą przez płytkę strącającą. Pyłek strącany na niej, spada przez siatkę do szufladki.

Ponieważ poławiacz umieszczony jest jako powałka ula, to ciepłe powietrze ulowe ogrzewa go, dosuszając odłowiony pyłek. Poławianie pyłku prowadzi się przy otwartym dolnym wylocie zasadniczym.

Aby pszczoły korzystały z obydwu wyjść, przez pierwsze 4-5 dni po założeniu poławiacza płytka strącająca jest wyjęta, a dolny wylotek zasadniczy jest zamknięty. Wylot poławiacza jest na tylnej ścianie ula. Przez te parę dni pszczoły nauczą się z niego korzystać. Po założeniu wkładki poławiającej wylot zasadniczy należy otworzyć.

Poławiacz górny do ula tradycyjnego

Zmodyfikowany poławiacz powałkowy można zastosować w ulu warszawskim (a także w innych ulach kombinowanych: dadantowskim, warszawskim poszerzonym). Sam poławiacz o identycznej zasadzie działania jak ten w ulu wielokorpusowym, jest umieszczony w kołnierzu ula.

Płytki strącające

Płytki strącające we współczesnych poławiaczach mają na ogół kilka rzędów okrągłych otworów o średnicy 5,2 mm i wykonane są z tworzywa sztucznego. Otwory mniejsze, od 4,7 do 5,0 mm, pozwalają odebrać więcej obnóży, ale może to spowodować głód pyłku w rodzinie. Kiedyś stosowano płytki z otworami gwiaździstymi lub dłoniastymi. Obrywały one jednak odnóża zbieraczkom, dlatego obecnie się ich nie używa.

Suszarki do pyłku

Nie mniej ważne od samego poławiania pyłku jest jego prawidłowe wysuszenie, oczyszczenie i przechowywanie. Pyłek suszy się ciepłym powietrzem w specjalnie do tego zbudowanych suszarkach z kontrolowaną temperaturą. Suszarka to szafka z elektryczną grzałką w środku i kilkoma piętrami sit-szufladek, na których suszą się obnóża.

Można też używać promiennika podczerwieni, ale w ściśle kontrolowanym czasie. Suszenie na słońcu nie wchodzi w rachubę, ponieważ promienie ultrafioletowe dezaktywują większość biologiczne czynnych składników pyłku.

Po wysuszeniu pyłek należy oczyścić, wywiewając z niego lżejsze zanieczyszczenia w strumieniu powietrza z wentylatora lub suszarki do włosów. Pszczelarze produkujący dużo pyłku, używają specjalnych miniaturowych wialni, zbudowanych na wzór wialni do zboża.

Przemysłowa suszarka mieszcząca 100 kg pyłku kwiatowego.

Po przewianiu pyłek należy dokładnie przebrać, by usunąć pozostałe zanieczyszczenia. Szczególną uwagę zwraca się na kawałki martwych larw pszczelich oraz martwe roztocza Varroa. Innym sposobem konserwacji obnóży jest ich zamrożenie bezpośrednio po odebraniu z poławiaczy.

Poławianie obnóży pyłkowych powinno być prowadzone jednocześnie we wszystkich rodzinach w pasiece. Założenie poławiaczy tylko kilku wybranym rodzinom spowoduje, że zbieraczki powracające z ładunkiem pyłku będą szukały rodzin, do których dostęp jest łatwiejszy.

W efekcie część pszczół przeniesie się do rodzin bez poławiaczy i zasili je, zaś rodziny produkujące pyłek osłabną.