Wszystko o pyłku i jego pozyskiwaniu.
Część 4. Intensyfikacja pozyskiwania pyłku

Ilość pyłku, jaką można pozyskać od jednej rodziny pszczelej w ciągu sezonu pasiecznego jest ograniczona kilkoma czynnikami. Podobnie jak w produkcji miodu głównymi barierami są tutaj warunki pogodowe, pożytkowe oraz wydajność produkcyjna rodziny.

Pierwszy czynnik, pogoda, jest niezależny od pszczelarza. Na warunki pożytkowe pszczelarz może wpływać stosując gospodarkę wędrowną, przez co okres pozyskiwania pyłku wydłuży się nawet kilkakrotnie. Innym sposobem jest wysiew lub sadzenie roślin dostarczających dużych ilości pyłku. Natomiast wydajność produkcyjna rodziny jest ograniczona czynnikami natury biologicznej i genetycznej.

Uwarunkowania dziedziczne

Jeśli chodzi o możliwości uwarunkowane czynnikami dziedzicznymi, to między liniami i rasami pszczół występują różnice w ilości gromadzonego pyłku i sposobie jego układania w plastrach i gnieździe. Pszczoły gromadzą pyłek w ciągu całego sezonu, ze szczególnym uwzględnieniem okresów, w których występuje na niego duże zapotrzebowanie.

Jest to okres wczesnowiosenny i wiosenny oraz druga część sezonu, gdy w rodzinach wzmaga się czerwienie mające na celu wychowanie pszczół, które zostaną zazimowane. Oprócz tego rodzina pszczela stara się zawsze utrzymywać pewien zapas pyłku w postaci około dwóch plastrów gniazdowych wypełnionych pierzgą.

Ten zapas podlega ciągłej rotacji, ponieważ pierzga jest na bieżąco spożywana (przede wszystkim karmiony jest nią czerw), a w jej miejsce składowany jest świeży pyłek, na bieżąco gromadzony przez zbieraczki.

Pierzga jest składowana głównie w plastrach okrywowych w stosunku do plastrów z czerwiem oraz, jeśli jest miejsce, w plastrach z czerwiem, nad czerwiem i po jego bokach.

Nie ulega wątpliwości, że rodziny charakteryzujące się bardziej intensywnym rozwojem, a więc wychowujące więcej czerwia, muszą gromadzić więcej pierzgi do jego wykarmienia. Dlatego rodziny o intensywnym, wczesnym, a najlepiej ciągłym rozwoju będą przynosić więcej pyłku i w takich rodzinach można go odławiać więcej.

Możliwości biologiczne rodziny pszczelej

Ograniczenia natury biologicznej wynikają z fizycznych możliwości pszczół w rodzinach zbierających pyłek. Pszczoły przynoszą tyle pyłku, ile potrzeba dla zaspokojenia potrzeb bytowych rodziny. W okresie silnego wziątku nektarowego zmniejszają intensywność zbioru pyłku na rzecz gromadzenia miodu i jest to na ogół związane ze zmniejszeniem czerwienia.

Natomiast przy umiarkowanym pożytku nektarowym i obfitym pożytku pyłkowym odławianie pyłku wpływa mobilizująco na pszczoły i zwiększa się ich aktywność lotna. Nadmienić trzeba, że rzadko się zdarza, by w czasie pozyskiwania dużych ilości pyłku brakowało pszczołom pokarmu cukrowego, ponieważ większość pożytków pyłkowych to jednocześnie dobre pożytki nektarowe.

Tworzenie okresowych rodzin produkcyjnych

Najkorzystniejszym sposobem umożliwiającym zwiększenie produkcji nie tylko obnóży pyłkowych jest tworzenie okresowych odkładów. Tworzy się je wtedy, gdy silne rodziny są zagrożone wejściem w nastrój rojowy.

W pasiekach wykorzystujących wczesne pożytki, utrzymujących pszczoły charakteryzujące się wczesnym, intensywnym rozwojem, jest to na ogół druga i trzecia dekada maja.

Po zakończeniu kwitnienia rzepaku na wielu terenach rozpoczyna się przerwa w pożytkach, mogąca trwać od kilku dni do dwóch tygodni.

Nie jest to na ogół zupełny brak pożytku, mogący zagrozić rodzinom pszczelim głodem, lecz ilość dostępnego w przyrodzie nektaru jest za mała, by wszystkie pszczoły w silnych rodzinach znalazły zajęcie przy jego przerobie.

Jednocześnie cały czas przybywa młodych pszczół, dla których również nie ma zajęcia. Sytuacja taka prowadzi do rozwoju nastroju rojowego.

By nie dopuścić do wejścia rodzin w nastrój rojowy odbiera się z każdej po 3-4 ramki z czerwiem wraz z obsiadającymi je pszczołami. Dodatkowo należy strząsnąć do tworzonego odkładu pszczoły z 2-3 plastrów (mogą być z miodni), ponieważ część pszczół z nowoutworzonego bezmatecznego odkładu ucieknie.

Odkłady należy tworzyć tak, by nie zabrać matki. Odebranie matki rodzinie zasadniczej w tym okresie zbytnio osłabi ją i niekorzystnie wpłynie na wykorzystanie obfitych pożytków czerwcowych. Ważne jest właściwe wybranie terminu tworzenia takich odkładów.

Natomiast w odkładach poławianie pyłku można rozpocząć po dwóch tygodniach od ich utworzenia, kiedy większość czerwia przeniesionego z rodzin macierzystych się wygryzie. Poławianie obnóży w odkładach kontynuuje się aż do zakończenia pyłkowych pożytków towarowych.

Rodziny powstałe z utworzonych w maju odkładów można wykorzystać na różne sposoby. Jeśli planowane jest powiększenie pasieki, zimuje się je. Mogą również posłużyć do odbudowania strat zimowych. Jednak najbardziej racjonalnym sposobem postępowania jest wykorzystanie ich do zasilenia zasadniczych rodzin produkcyjnych przed zimą.

Po zakończeniu ostatniego pożytku towarowego te „nowe” rodziny łączy się z rodzinami zasadniczymi. Wcześniej w zasadniczych rodzinach likwiduje się stare matki. Rodziny powstałe w wyniku takiego łączenia są bardzo silne, mogą składać się nawet z 3-4 kg pszczół, co jest gwarancją dobrego przezimowania i skutecznego wykorzystania wczesnych pożytków w kolejnym sezonie. Mają też młode, tegoroczne matki, które zapewnią intensywny rozwój w przyszłym roku.

Dzięki zastosowaniu opisanej metody można zwiększyć wydajność pyłkową rodzin dwu- lub nawet trzykrotnie w porównaniu z gospodarką jednorodzinną, prowadząc pasiekę stacjonarną korzystającą z dwóch lub trzech głównych pożytków.