Wszystko o pyłku i jego pozyskiwaniu.
Część 5. Przechowywanie pyłku

Ze względu na bogaty skład chemiczny pyłek kwiatowy zebrany w formie obnóży może stanowić doskonałe podłoże dla rozwoju różnych mikroorganizmów, może też być atakowany przez szkodniki. Ziarna pyłku nie wytwarzają żadnych mechanizmów, które pozwalałyby je przez dłuższy czas przechowywać.

Pod tym względem pyłek jako produkt jest upośledzony w porównaniu chociażby z miodem, który sam w sobie posiada mechanizmy zabezpieczające przed zepsuciem się. Jest to zrozumiałe, miód bowiem jest produktem zapasowym pszczół, wytwarzanym z myślą o jego wielomiesięcznym przechowywaniu.

Natomiast ziarna pyłku jako męskie komórki rozrodcze roślin mają wziąć udział w procesie przekazania materiału genetycznego danego gatunku, trwającym co najwyżej kilka godzin, są więc zabezpieczone tylko przed mechanicznymi uszkodzeniami.

Niewłaściwe postępowanie z pyłkiem po jego odebraniu pszczołom może wywołać procesy, w efekcie których produkt o wysokich walorach odżywczych stanie się nie tylko nieprzydatny do spożycia, ale szkodliwy lub nawet silnie trujący dla konsumenta.

Dlatego przy pozyskiwaniu, przechowywaniu i wprowadzaniu na rynek pyłku, należy zwracać uwagę na ...

Wymagania jakościowe dla obnóży pyłkowych według Polskiej Normy

Wymagania organoleptyczne dotyczą kształtu, barwy, smaku, zapachu i tożsamości suszonych obnóży pyłkowych (norma nie precyzuje wymagań oraz warunków przechowywania produktu nieutrwalonego). Parametry te zależą głównie od pochodzenia botanicznego pyłku. Wymagania w stosunku do wymienionych cech są następujące:

• kolor – od białego do czarnego, z przewagą żółtego, pomarańczowego, i żółto-brązowego, w zależności od rośliny, z której pyłek pochodzi,
• zapach – typowy dla obnóży pyłkowych, charakterystyczny dla rośliny z której pyłek pochodzi, sienny,
• smak – swoisty, słodki, kwaśny, ostry,
• kształt – heterogeniczne ziarna różnej wielkości i kształtu, głównie okrągłe,
• tożsamość – mikroskopowe stwierdzenie samych obnóży pyłkowych.

Wymagania szczegółowe obejmują następujące cechy:

• zawartość wody – nie więcej niż 6%,
• zawartość popiołu ogólnego – nie więcej niż 4%, w tym nierozpuszczalnego w 10% HCL – nie więcej niż 0,3%. w stosunku do suchej masy,
• zawartość azotu ogólnego – nie mniej niż 3%, w przeliczeniu na białko ogółem – nie mniej niż 18,75%.

Cechy dyskwalifikujące obnóża pyłkowe to:

Sposoby konserwacji

Obnóża pyłkowe zawierają dużo substancji odżywczych i biologicznie czynnych, na których trwałość mają wpływ temperatura, światło, wilgotność i dostęp tlenu.

Są one również doskonałym środowiskiem dla rozwoju wielu mikroorganizmów oraz szkodników. Dlatego obnóża bezpośrednio po zbiorze powinny być poddane zabiegowi utrwalania (konserwacji).

Najłatwiejszym sposobem konserwacji pyłku jest suszenie go powietrzem o temperaturze około 40°C. Niewskazane jest suszenie na słońcu, ponieważ dochodzi wtedy do znacznego obniżenia wartości biologicznej obnóży.

Nie jest też dobre suszenie naturalne w temperaturze pokojowej, w cienkiej warstwie (do 2 cm) na papierze lub bibule, w zacienionym miejscu, przy umiarkowanym przepływie powietrza. Takie suszenie przebiega powoli i obniża poziom zawartości wody w obnóżach do 13%, co stwarza warunki do rozwoju drobnoustrojów, zarówno w czasie suszenia, jak i przechowywania.

Szkodniki pyłku i pierzgi

Obniżenie zawartości wody w obnóżach zabezpiecza je głównie przed rozwojem drobnoustrojów. Nadal jednak są one narażone na straty będące skutkiem procesów utleniania oraz na inwazję różnych szkodników: owadów, roztoczy pasiecznych i magazynowych.

Do porażenia pyłku przez szkodniki może dochodzić na różnych etapach jego produkcji i pozyskiwania, ale najbardziej krytycznym momentem jest okres, w którym pyłek przebywa w poławiaczu, a więc od strącenia obnóży na płytce poławiającej do zabrania ich przez pszczelarza.

Ule są siedliskiem niezmiernie licznej fauny i flory, z którą świeży wilgotny pyłek zetknie się jeszcze w poławiaczu. Aby więc zmniejszyć do minimum możliwość porażenia pyłku przez szkodniki na pierwszym etapie jego produkcji (w poławiaczu), należy go jak najczęściej odbierać i od razu poddawać suszeniu lub zamrażaniu.

Najczęściej spotykanymi szkodnikami pyłku są roztocze. Występują one w każdym ulu, ukrywając się w szczelinach i zakamarkach. Bardzo łatwo przedostają się do poławiaczy z pyłkiem, w którym znajdują doskonałe warunki do życia i rozmnażania.

Do roztoczy najczęściej bytujących w ulach i porażających zarówno świeże obnóża, jak pierzgę w przechowywanych później plastrach należą roztoczki: domowy, owłosiony i suszowy (główny szkodnik miodu), rozkruszki: wydłużony, serowy i mączny.

Najliczniejszy i przez to najbardziej uciążliwy jest roztoczek domowy, tworzący trudne do wykrycia formy przetrwalnikowe. Zresztą osobniki dorosłe wszystkich wymienionych gatunków mają niewielkie rozmiary, od 0,1 do 1 mm, przez co są trudne do identyfikacji gołym okiem, zwłaszcza w początkowej fazie porażenia, gdy są stosunkowo nieliczne.