Ustawa o pszczelarstwie w ujęciu teoretycznoprawnym

Na problematykę ustawy regulującej pszczelarstwo składają się zagadnienia z zakresu legislacji, to jest tworzenia/stanowienia prawa, treści aktu normatywnego, także stosowania prawa i jego efektywność. Należy przy tym odpowiedzieć na pytanie: czy zmiana prawa byłaby skutecznym sposobem na zmianę już istniejących i stosowanych schematów działania w sektorze pszczelarskim w Polsce?

fot.© Roman Dudzik

Ubi societas, ibi ius - gdzie społeczeństwo, tam prawo. Paremia ta ujmuje naturalną prawidłowość wskazującą na potrzebę tworzenia prawa w ramach funkcjonowania społeczeństwa, jego aktywności, w tym w sektorze pszczelarskim.

Tworzenie prawa można tu rozumieć, tak jak P. Chmielnicki, jako jeden ze sposobów formalizacji rozwiązań dylematów decyzyjnych (norm prawnych, instytucji) i budowy schematów działania (kompletów normatywnych)^[1]

Rozwiązania dylematów decyzyjnych stanowią elementy składowe subsystemu ładu aksjonormatywnego^[2]

Formalizacja rozwiązania dylematu decyzyjnego to proces nadawania temu rozwiązaniu cech szczególnych, które służą jego upowszechnianiu, trwałości i ochronie. Znaczenie formalizacyjne ma włączenie rozwiązania, to jest normy czy instytucji, do uporządkowanego według specjalnych zasad zbioru informacji.

Głównym zabiegiem wiążącym się z formalizacją danego rozwiązania jest wprowadzenie obowiązku jego stosowania wzmocnionego sankcjami, (przy czym prawo operuje również gratyfikacjami)^[3]

Stanowienie prawa

Podstawową formą tworzenia prawa, dominującą w porządkach prawnych opierających się na kulturze prawa stanowionego, jest współcześnie stanowienie prawa^[4]

Stanowienie prawa to jednostronne wydanie aktu prawotwórczego, gdzie jednostronność jest wyrażeniem stosunku podporządkowania między tym, który prawo stanowi a tym, dla którego prawo jest stanowione^[5]

W tym ujęciu stanowienie prawa jest aktem kreującym normy prawne, ważnym bez wymogu zgody adresatów stanowionych norm^[6]

Jednakże zawężenie stanowienia prawa do jednostronnego władczego wydania aktu normatywnego nie wyklucza udziału w tym procesie podmiotów o różnych interesach (np. związki, organizacje, stowarzyszenia pszczelarskie), kształtujących treść projektowanego aktu oraz ich uczestnictwa w procedurach negocjacyjnych co do ostatecznej wersji aktu.

Przy czym dopuszczenie procedury negocjacyjnej nie ujmuje kompetencji właściwemu organowi władzy publicznej do władczego ustanawiania danego aktu i późniejszej odpowiedzialności tego organu za ostateczny rezultat stanowienia prawa^[7]

fot.© Milan Motyka

Rezultatem wykorzystania kompetencji prawotwórczej jest akt normatywny. Rozpatrywania nad treścią aktu normatywnego - ustawy regulującej pszczelarstwo w Polsce - były już w doktrynie poczynione^[10]

Warto nadmienić, że zgodnie z załącznikiem do rozporządzenia w sprawie „Zasad techniki prawodawczej”^[11]ustawa powinna wyczerpująco regulować daną dziedzinę i nie pozostawiać poza swym zakresem istotnych fragmentów owej dziedziny (§ 2). Ponadto, zgodnie z § 4 pkt. 1 wspomnianego załącznika, ustawa nie może powtarzać przepisów zamieszczonych w innych ustawach.

W pkt. 2 tego samego paragrafu stwierdzono, że nie powiela się też postanowień aktów normatywnych (dających się bezpośrednio stosować) ustanowionych przez organizacje międzynarodowe (np. UE^[12]) lub organy międzynarodowe, którym Polska przekazała w niektórych sprawach kompetencje organów władzy państwowej. Trudno jednak dokładnie wskazać zakres przedmiotowy (stosunki, które reguluje) i podmiotowy (krąg podmiotów, do których się odnosi) takiej regulacji, co ponadto wykraczałoby poza zakres teoretycznych rozważań zawartych w niniejszym artykule.

Intuicyjnie można by stwierdzić, że istnienie prawa jest równoznaczne z jego obowiązywaniem^[13]

Obowiązywanie aktu normatywnego uzależnione jest jednakże od spełnienia przesłanek określanych tetycznym uzasadnieniem obowiązywania aktu normatywnego^[14]

Przesłanki te dotyczą: wskazania normy kompetencyjnej do wydania aktu normatywnego^[15], zgodności z określonym w normie kompetencyjnej adresatem stanowienia tego aktu i prawnie dopuszczoną formą aktu, zgodności postępowania podmiotu stanowiącego akt normatywny z prawnie określoną procedurą stanowienia tego aktu oraz zapewnienia jawności aktu normatywnego przez jego ogłoszenie - do tej przesłanki przywiązuję się największą wagę w literaturze przedmiotu^[16]

Stosowanie prawa

Z procesami tworzenia prawa powiązane są procesy stosowania prawa. Procesy tworzenia, stanowienia prawa nie są autonomiczne. Akt normatywny, który wszedł w życie - mający moc obowiązującą - wprowadza przepisy o treściach normatywnych, które po dokonaniu ich wykładni mogą stać się podstawą decyzji stosowania prawa^[22]. Przez stosowanie prawa w ścisłym znaczeniu należy rozumieć proces ustalania w sposób wiążący dla danych podmiotów prawnych konsekwencji (pozytywnych bądź negatywnych) faktów uznanych za udowodnione przez organy państwowe na podstawie norm prawa obowiązującego.

Rezultatem tego procesu jest decyzja ustanawiająca normy jednostkowe i konkretne^[23]. Warto zauważyć, że przejawem stosowania prawa jest też tworzenie przez organy jednostek samorządu terytorialnego aktów prawa miejscowego^[24](np. zarządzeń w sprawie powołania komisji na okoliczność zatrucia pszczół).

fot.© Milan Motyka

Zakończenie

Konkludując rozważania dotyczące problematyki ustawy regulującej pszczelarstwo, należy odpowiedzieć na pytanie: czy zmiana treści prawa byłaby skutecznym sposobem na zmianę schematów działania w sektorze pszczelarskim w Polsce?

Rozwijając to pytanie; czy wprowadzenie ustawy regulującej pszczelarstwo byłoby skutecznym narzędziem zmiany stosowanych dotychczas rozwiązań dylematów decyzyjnych w postaci norm i instytucji tworzących komplety normatywne – schematy działania?

Trzeba przy tym rozpatrzyć trzy warianty, mianowicie czy prawotwórca/prawodawca, stanowiąc prawo, miałby w zamierzeniu utrwalenie, ochronę, upowszechnienie już istniejących i stosowanych schematów działania czy zmianę tych schematów działania czy też wprowadzenie nowych schematów działania.

W pierwszym przypadku ustawa regulująca pszczelarstwo mogłaby skutkować utrwaleniem, koordynacją działań w sektorze pszczelarskim w Polsce, co nie równałoby się ze zmianą dotychczasowych schematów działania. W drugim i trzecim przypadku ustanowienie aktu normatywnego mogłoby skutkować zmianą dotychczasowych schematów działania, także poprzez wprowadzenie nowych schematów działania.

Zastosowanie któregoś z rozwiązań, to jest zmiany lub wprowadzenia nowych schematów działania, może mieć różną skuteczność. Zmiana prawa ukierunkowana na zmianę istniejących schematów działania nie musi bowiem skutkować faktyczną ich zmianą.

Wpływają na to takie elementy jak konkurencyjność innych rozwiązań (sformalizowanych i niesformalizowanych) oraz ograniczona skuteczność sankcji lub gratyfikacji mających wzmocnić oddziaływanie norm prawnych^[26]. Słusznie twierdzi P. Chmielnicki, że prawdopodobnie najskuteczniejszym sposobem zmiany istniejących schematów działania jest wprowadzenie nowych schematów działania, to jest zmiana treści prawa pociągająca za sobą wprowadzenie nowych kompletów normatywnych^[27]. Toteż z punktu widzenia skuteczności zmiany schematów działania w sektorze pszczelarskim w Polsce najkorzystniejszym rozwiązaniem wydaje się ustanowienie aktu normatywnego regulującego pszczelarstwo, wprowadzającego nowe schematy działania w tym zakresie, a nie utrwalającego lub próbującego zmienić te dotychczas istniejące i stosowane.

Należy przy tym zauważyć, że nieporuszony w tym wywodzie aspekt zamiany prawa rozumianej jako zmiana stosowania prawa, a nie zmiana treści prawa ma również wpływ na skuteczność zmiany schematów działania.

Ziemowit Witkowski

Treść powyższego artykułu jest fragmentem książki „Gospodarka pasieczna w prawie polskim. Wydanie 2”, wyd. Sądecki Bartnik 2016 r.

Zamów prenumeratę czasopisma "Pasieka"