Czasopismo w trzech odsłonach, cz. I.

Po upadku czasopisma pszczelarskiego „Pszczoła”, prowadzonego przez Kazimierza Lewickiego i istniejącego w latach 1886-1888, na kolejny fachowy periodyk z tej dziedziny zabór rosyjski czekał prawie całe dziesięciolecie. Utworzenie Towarzystwa Pszczelniczo-Ogrodniczego w Warszawie oraz działalność związanych z nim kompetentnych i ofiarnych osób, stworzyły kontekst do zaistnienia kolejnego czasopisma przeznaczonego dla pszczelarzy oraz ogrodników. „Pszczelarz i Ogrodnik”, organ Towarzystwa Pszczelniczo-Ogrodniczego w Warszawie, ewoluował w kolejnych latach swojego istnienia przyjmując nazwę „Ogród” a następnie „Przegląd Pszczelniczo-Ogrodniczy”.

Przebudzenie kongresówki

Działania Kazimierza Lewickiego w sposób zdecydowany ożywiły prace i inicjatywy społeczne na polu pszczelarstwa, a także utorowały drogę kolejnym przedsięwzięciom w trudnych czasach rządów zaborcy rosyjskiego. Upadek czasopisma „Pszczoła” i Muzeum Pszczelniczego, propagujących wiedzę pszczelarską na szeroką skalę i wysokim poziomie, spowodowany względami ekonomicznymi a nie politycznymi, pozostawił przygnębiające wrażenie pierwszeństwa pieniądza przed dobrem społecznym.

Lewicki, uwikłany w procesy sądowe, był bezsilnym świadkiem upadku swojego pożytecznego dzieła. Szczęśliwie, środowisko warszawskie posiadało wielu wykształconych, gotowych do czynu fachowców. Bardzo prężnie zaczęła rozwijać się działalność związana z ogrodnictwem.

Okładka czasopisma „Pszczelarz i Ogrodnik” nr 12 z grudnia 1902 roku.
fot.© Leszek Kośny

Współzałożycielem pierwszego na ziemiach polskich specjalistycznego pisma ogrodniczego „Ogrodnika Polskiego: dwutygodnika poświęconego wszystkim gałęziom ogrodnictwa”, wydawanego od 1879 roku w Warszawie, był Edmund Jankowski.

Z inicjatywy Jankowskiego oraz Jerzego Aleksandrowicza w 1884 roku powstało Towarzystwo Ogrodnicze Warszawskie, a periodyk „Ogrodnik Polski” od 1888 wybrało ono na swój organ. Pierwszy prezes Towarzystwa – profesor warszawskiej Szkoły Głównej – Aleksandrowicz, propagował jedwabnictwo oraz pszczelarstwo, czego dowód dał zakładając pasiekę w Ogrodzie Botanicznym i Pomologicznym.

Prowadził bezinteresownie zajęcia na kursach w Muzeum Lewickiego. Była to postać nietuzinkowa, a wśród ważnych funkcji, jakie pełnił należy wymienić również posadę (od 1887 roku) dyrektora Muzeum Przemysłu i Rolnictwa.

Pszczelarstwo i ogrodnictwo w czasopiśmie

Warszawskie Towarzystwo Pszczelniczo-Ogrodnicze przez dwa lata swojego istnienia nie zdołało założyć własnego organu prasowego. W listopadzie 1886 r. M. Malinowski (posługujący się również nazwiskiem Miłguj) oraz Konrad Prószyński, przyjaciel K. Lewickiego, wydawca i redaktor „Gazety Świątecznej”, odkupili od Józefa Grajnerta czasopismo „Zorza”. Jako Członek Zarządu Towarzystwa Pszczelniczo-Ogrodniczego i właściciel czasopisma, Malinowski udostępniał łamy periodyku, który spełniał de facto zadania organu stowarzyszenia.

„Zorza. Pismo tygodniowe z rysunkami – dla miast i gospodarzy rolnych po wsiach”, a także dodatek „Poradnik dla handlujących, oraz dla gospodyń i mniejszych posiadaczy rolnych”, zamieszczały informacje o wystawach, zjazdach pszczelarskich, ogłoszenia Towarzystwa oraz teksty o ogrodach i pasiekach, w dziale artykułów o gospodarstwie wiejskim.

Strona tytułowa czasopisma „Pszczelarz i Ogrodnik” nr 5 z maja 1902 roku.
fot.© Leszek Kośny

Komentarze te, przychylne nowemu periodykowi, uwidaczniają jego cechy związane z redakcją oraz postrzeganie roli, jaką ma do spełnienia pismo. Podjęcie tematyki ogrodniczej w czasopiśmie pszczelarskim, którego nie wykluczał Augustyn Chełmiński, było już od 1875 roku praktykowane z powodzeniem przez prof. Teofila Ciesielskiego, kiedy rozpoczął wówczas wydawanie we Lwowie „Bartnika Postępowego - Pisma poświęconego pszczelnictwu i ogrodnictwu”.

W sprawie wizji charakteru periodyku „Pszczelarz i Ogrodnik”, warto wysłuchać przede wszystkim głosu Redakcji czasopisma, który zamieszczony została w 1 numerze z 1897 roku:

Towarzystwo Pszczelniczo-Ogrodnicze aczkolwiek usilnie pracuje nad przygotowaniem pszczelarzy-specyalistów, obznajmianiem z głównymi działami ogrodnictwa, dokonywaniem doświadczeń, rozpowszechnianiem praktycznych metod hodowli i udoskonaleń; jednakże dopiero wtedy wywiąże się z przyjętych względem społeczeństwa obowiązków, gdy pomoc, rady i wskazówki Towarzystwa sięgną we wszystkie zakątki kraju.

Ażeby cel ten osiągnąć, niezbędnem jest dokładne wtajemniczenie się w stan i potrzeby krajowego pszczelnictwa i ogrodnictwa, oraz wszechstronne poznanie warunków, mogących zapewnić stały i prawidłowy rozwój tych dwóch gałęzi drobnego przemysłu.

A stanie się to dopiero wtedy możebnem, kiedy Towarzystwo nawiąże ściślejsze stosunki z pszczelarzami i ogrodnikami, rozrzuconymi po kraju i zorganizuje między nimi wzajemną i ciągłą wymianę wiadomości, opartych na licznych doświadczeniach i sumiennej pracy.

W szeregu środków, jakich użyć wypadnie w drodze do zamierzonych celów, Towarzystwo uważa posiadanie własnego organu za jeden z najpotrzebniejszych.