Czasopismo w trzech odsłonach, cz. I.
Po upadku czasopisma pszczelarskiego „Pszczoła”, prowadzonego przez Kazimierza Lewickiego i istniejącego w latach 1886-1888, na kolejny fachowy periodyk z tej dziedziny zabór rosyjski czekał prawie całe dziesięciolecie. Utworzenie Towarzystwa Pszczelniczo-Ogrodniczego w Warszawie oraz działalność związanych z nim kompetentnych i ofiarnych osób, stworzyły kontekst do zaistnienia kolejnego czasopisma przeznaczonego dla pszczelarzy oraz ogrodników. „Pszczelarz i Ogrodnik”, organ Towarzystwa Pszczelniczo-Ogrodniczego w Warszawie, ewoluował w kolejnych latach swojego istnienia przyjmując nazwę „Ogród” a następnie „Przegląd Pszczelniczo-Ogrodniczy”.
Przebudzenie kongresówki
Działania Kazimierza Lewickiego w sposób zdecydowany ożywiły prace i inicjatywy społeczne na polu pszczelarstwa, a także utorowały drogę kolejnym przedsięwzięciom w trudnych czasach rządów zaborcy rosyjskiego. Upadek czasopisma „Pszczoła” i Muzeum Pszczelniczego, propagujących wiedzę pszczelarską na szeroką skalę i wysokim poziomie, spowodowany względami ekonomicznymi a nie politycznymi, pozostawił przygnębiające wrażenie pierwszeństwa pieniądza przed dobrem społecznym.
Lewicki, uwikłany w procesy sądowe, był bezsilnym świadkiem upadku swojego pożytecznego dzieła. Szczęśliwie, środowisko warszawskie posiadało wielu wykształconych, gotowych do czynu fachowców. Bardzo prężnie zaczęła rozwijać się działalność związana z ogrodnictwem.
Okładka czasopisma „Pszczelarz i Ogrodnik” nr 12 z grudnia 1902 roku.
fot.© Leszek Kośny
Współzałożycielem pierwszego na ziemiach polskich specjalistycznego pisma ogrodniczego „Ogrodnika Polskiego: dwutygodnika poświęconego wszystkim gałęziom ogrodnictwa”, wydawanego od 1879 roku w Warszawie, był Edmund Jankowski.
Z inicjatywy Jankowskiego oraz Jerzego Aleksandrowicza w 1884 roku powstało Towarzystwo Ogrodnicze Warszawskie, a periodyk „Ogrodnik Polski” od 1888 wybrało ono na swój organ. Pierwszy prezes Towarzystwa – profesor warszawskiej Szkoły Głównej – Aleksandrowicz, propagował jedwabnictwo oraz pszczelarstwo, czego dowód dał zakładając pasiekę w Ogrodzie Botanicznym i Pomologicznym.
Prowadził bezinteresownie zajęcia na kursach w Muzeum Lewickiego. Była to postać nietuzinkowa, a wśród ważnych funkcji, jakie pełnił należy wymienić również posadę (od 1887 roku) dyrektora Muzeum Przemysłu i Rolnictwa.
[...] - część treści ukryta, w całości dostępna tylko dla zalogowanych e-Prenumeratorów
Pszczelarstwo i ogrodnictwo w czasopiśmie
Warszawskie Towarzystwo Pszczelniczo-Ogrodnicze przez dwa lata swojego istnienia nie zdołało założyć własnego organu prasowego. W listopadzie 1886 r. M. Malinowski (posługujący się również nazwiskiem Miłguj) oraz Konrad Prószyński, przyjaciel K. Lewickiego, wydawca i redaktor „Gazety Świątecznej”, odkupili od Józefa Grajnerta czasopismo „Zorza”. Jako Członek Zarządu Towarzystwa Pszczelniczo-Ogrodniczego i właściciel czasopisma, Malinowski udostępniał łamy periodyku, który spełniał de facto zadania organu stowarzyszenia.
„Zorza. Pismo tygodniowe z rysunkami – dla miast i gospodarzy rolnych po wsiach”, a także dodatek „Poradnik dla handlujących, oraz dla gospodyń i mniejszych posiadaczy rolnych”, zamieszczały informacje o wystawach, zjazdach pszczelarskich, ogłoszenia Towarzystwa oraz teksty o ogrodach i pasiekach, w dziale artykułów o gospodarstwie wiejskim.
Strona tytułowa czasopisma „Pszczelarz i Ogrodnik” nr 5 z maja 1902 roku.
fot.© Leszek Kośny
[...] - część treści ukryta, w całości dostępna tylko dla zalogowanych e-Prenumeratorów
Komentarze te, przychylne nowemu periodykowi, uwidaczniają jego cechy związane z redakcją oraz postrzeganie roli, jaką ma do spełnienia pismo. Podjęcie tematyki ogrodniczej w czasopiśmie pszczelarskim, którego nie wykluczał Augustyn Chełmiński, było już od 1875 roku praktykowane z powodzeniem przez prof. Teofila Ciesielskiego, kiedy rozpoczął wówczas wydawanie we Lwowie „Bartnika Postępowego - Pisma poświęconego pszczelnictwu i ogrodnictwu”.
W sprawie wizji charakteru periodyku „Pszczelarz i Ogrodnik”, warto wysłuchać przede wszystkim głosu Redakcji czasopisma, który zamieszczony została w 1 numerze z 1897 roku:
Towarzystwo Pszczelniczo-Ogrodnicze aczkolwiek usilnie pracuje nad przygotowaniem pszczelarzy-specyalistów, obznajmianiem z głównymi działami ogrodnictwa, dokonywaniem doświadczeń, rozpowszechnianiem praktycznych metod hodowli i udoskonaleń; jednakże dopiero wtedy wywiąże się z przyjętych względem społeczeństwa obowiązków, gdy pomoc, rady i wskazówki Towarzystwa sięgną we wszystkie zakątki kraju.
Ażeby cel ten osiągnąć, niezbędnem jest dokładne wtajemniczenie się w stan i potrzeby krajowego pszczelnictwa i ogrodnictwa, oraz wszechstronne poznanie warunków, mogących zapewnić stały i prawidłowy rozwój tych dwóch gałęzi drobnego przemysłu.
A stanie się to dopiero wtedy możebnem, kiedy Towarzystwo nawiąże ściślejsze stosunki z pszczelarzami i ogrodnikami, rozrzuconymi po kraju i zorganizuje między nimi wzajemną i ciągłą wymianę wiadomości, opartych na licznych doświadczeniach i sumiennej pracy.
W szeregu środków, jakich użyć wypadnie w drodze do zamierzonych celów, Towarzystwo uważa posiadanie własnego organu za jeden z najpotrzebniejszych.
Przystępując obecnie do wydawnictwa „Pszczelarza i Ogrodnika”, Towarzystwo ufa, że za pośrednictwem tego miesięcznika, zdoła w znacznej części powzięte zamiary urzeczywistnić, polega bowiem na skuteczności drukowanego słowa, jako potężnego czynnika we wszystkich przejawach dzisiejszego rozwoju ludzkości.
Budynek mieszczący zbiory historyczne Towarzystwa Pszczelniczo-Ogrodniczego - oddział uli różnych epok i systemów.
fot.© Leszek Kośny
„Pszczelarz i Ogrodnik” poświęci swe szpalty wszystkim działom pszczelnictwa bez żadnych ograniczeń, co się zaś tyczy ogrodnictwa – będzie głównie uwzględniał potrzeby ogrodów przy dworach i chatach.
Winniśmy nadmienić, iż sprawom z natury swej ważniejszym lub wywołanym chwilą bieżącą, będziemy przyznawali zawsze pierwszeństwo, rozpatrując je jak najobszerniej i wyczerpująco.
Redakcya zdołała zapewnić sobie współpracownictwo dość licznych specyalistów, jednakżeż ma niepłonną nadzieję, iż pszczelarze i ogrodnicy, posiadający znajomość przedmiotu i doświadczenie, powodowani zasadą wzajemnej pomocy i chęcią służenia dobru ogólnemu, przyjmą udział w pracach „Pszczelarza i Ogrodnika”.
Liczymy na poparcie poważnie myślącego ogółu, który uznaje wraz z nami: że od rozwoju krajowego pszczelnictwa i ogrodnictwa zależy w znacznej części dobrobyt z niezbędnem następstwem podniesienia się kulturalnego – warstw, których obecnie samo rolnictwo wyżywić nie może.
Trwamy w przekonaniu, iż przystępujemy do pracy pożytecznej.
[...] - część treści ukryta, w całości dostępna tylko dla zalogowanych e-Prenumeratorów
Wykaz wyrabianych w pracowni Towarzystwa narzędzi i przyborów polecanych właścicielom pasiek.
fot.© Leszek Kośny
Autorami tekstów, które ukazywały się na łamach pisma byli znani fachowcy, nie tylko pszczelarze, botanicy i ogrodnicy, ale także reprezentanci wielu innych dziedzin, w tym tworzącej się dopiero jako dyscyplina naukowa ochrony roślin.
W artykułach o tematyce pszczelarskiej przodował odpowiedzialny za tę część czasopisma K. Werner. Inne nazwiska, które pojawiały się w czasie istnienia czasopisma to: A. Braun, M. Łowicki, W. Dubeltowicz, P. Kopeć, R. Czepurkowski, S. Kryński, S. Kowalewski. Tematyka ogrodnicza angażowała większą liczbę współpracowników.
Gros artykułów wyszła z pod pióra S. Rutkowskiego, natomiast wśród innych autorów wymienić można: A. Nowińskiego, L. Grabowskiego, A. Zaleskiego, Z. Kisielewskiego, L. Kołaczkowskiego, J. Kirchnera, K. Jakimionka, A. Ślósarskiego, L. Schmidta, J. Trzebińskiego, K. Kulwiecia, J. Rudnickiego oraz co ciekawe Stanisława Brzósko – łączącego wiedzę ogrodniczą i pszczelarską, a znanego w latach późniejszych głównie z funkcji działacza pszczelarskiego.
Leszek Kośny
Starszy kustosz
Muzeum Przyrodnicze w Jeleniej Górze
Ten adres pocztowy jest chroniony przed spamowaniem. Aby go zobaczyć, konieczne jest włączenie w przeglądarce obsługi JavaScript.
