W MOJEJ PASIECE

Wychów matek pszczelich metodą Nicota

Pierwsze wiosenne promienie słońca to sygnał dla pszczelarzy, aby przygotowywać się do kolejnego sezonu. Należy przeanalizować notatki pasieczne i już teraz podjąć decyzję, które matki będą wymieniane w pierwszej kolejności.
Pomyślmy czy nie warto zaryzykować wychowu we własnej pasiece. Bardzo przystępną metodą hodowli na własne potrzeby, zarówno dla początkujących pszczelarzy, jak i tych z długoletnim doświadczeniem, jest metoda Nicota.

Fot. B. Kołacz

Od czego zacząć…

Przed przystąpieniem do wychowu matek należy zaopatrzyć się przede wszystkim w matkę reprodukcyjną. Mamy tu dwie możliwości. Pierwsza to przeanalizowanie notatek pasiecznych z ostatnich lat i wybór, spośród całej pasieki, jednej rodziny, która spełnia nasze oczekiwania.

Bierzemy tu pod uwagę miodność, łagodność, skłonność do rójki, odporność na choroby i oczywiście stan rodziny po zimowli. Jeśli ktoś pozyskuje kit pszczeli, to również na to należy zwrócić uwagę przy podejmowaniu decyzji, ponieważ skłonność do kitowania gniazda także jest cechą genetyczną.

Druga możliwość jest nieco łatwiejsza i bardziej polecana dla początkujących pszczelarzy, a mianowicie zakup matki reprodukcyjnej z pasieki hodowlanej. Należy zdać sobie sprawę z tego, że takie matki rzadko są dostępne od ręki, zazwyczaj zamówienie należy złożyć rok wcześniej.

Niemniej jednak warto spróbować i zadzwonić, nic nas to nie kosztuje, a może właśnie jakaś nadwyżka będzie dostępna.

Ramka do wychowu matek systemem Nicota. Fot. B. Kołacz

Kolejną sprawą jest wybór i zakup zestawu do wychowu matek. W tym artykule opiszę metodę Nicota, którą sam skutecznie stosuję do wychowu matek na własne potrzeby już od kilku lat. Zestawy tego typu są dostępne w niektórych sklepach pszczelarskich stacjonarnych i w większości sklepów internetowych.

Czasem również pszczelarze sprzedają nowe lub używane zestawy, więc warto śledzić portale z ogłoszeniami. Gdy zaczynałem interesować się tym systemem, na rynku były wyłącznie oryginalne zestawy firmy Nicot, obecnie dostępne są także tańsze odpowiedniki, na których również pracuję z powodzeniem.

Podstawowy zestaw składa się z plastikowego prostokąta, który przykręca się do górnej beleczki ramki z suszem lub z węzą, we wcześniej wycięty otwór. Przypomina on z jednej strony imitację powierzchni plastra z zasklepionym czerwiem, natomiast część komórek jest otwarta.

Z drugiej strony w miejscach tych otwartych komórek, znajdują się uchwyty do mocowania wymiennych miseczek matecznikowych, do których docelowo matka złoży jaja. W standardowym zestawie jest ich 110 sztuk. Przednia cześć ramki przykrywana jest przezroczystą kratą, która umożliwia zaizolowanie matki reprodukcyjnej.

Pozwala to również na swobodny dostęp pszczół robotnic i karmicielek do matki, co jest niezbędne do jej prawidłowego funkcjonowania. Z drugiej strony ramki umieszczone są wspomniane wcześniej komórki, przykryte w całości przezroczystą szczelną płytą.

Producent tego urządzenia wyposażył je również w komorę na ciasto, która znajduje się w górnej części i jest połączona z otworem. Służy ona do uwalniania matki bez bezpośredniej ingerencji pszczelarza. Dzięki temu możemy ograniczyć konieczność rewizji ula poprzez wypuszczenie reproduktorki przez ten otwór, tak jak to ma miejsce w klateczkach do poddawania matek.

Kompletny zestaw do wychowu matek systemem Nicota. Fot. B. Kołacz

Przygotowanie zestawu wychowującego

Gdy zgromadziliśmy już wszystko o czym pisałem, możemy przystąpić do wychowu. Jeśli kupiliśmy nowy zestaw, należy go odpowiednio przygotować, aby zachęcić matkę do złożenia jaj.

Dzień pierwszy

Chwytamy matkę reprodukcyjną (najlepiej wieczorem) i zamykamy w ramce Nicota po stronie imitującej powierzchnię plastra. Wykorzystujemy do tego wieczko z otworami (krata odgrodowa). Matka musi w niej przebywać minimum 10–12 godzin.

Jeśli nie będziemy mogli być w pasiece na drugi dzień rano, aby otworzyć ramkę, to można wypuścić królową przez komorę z ciastem. Wystarczy z tylnej części ramki otworzyć wieczko i uzupełnić ciasto w odpowiedniej przegrodzie.

Po wyjęciu korka z wieczka robotnice same uwolnią matkę kolejnego dnia.

W dniu, w którym zamykamy matkę w ramce Nicota, należy włożyć jednodniowy czerw w centrum korpusu rodziny wychowującej. Ten zabieg pozwoli skupić w tym miejscu dużą liczbę karmicielek.

Jeśli rodzina nie jest bardzo silna, to należy zabrać z niej pozostały czerw otwarty i zamienić go na plastry z pszczołami na wygryzieniu oraz zadbać o dostateczny zapas pierzgi, gdyż bez jej odpowiedniej ilości nie będzie możliwe wytworzenie dużej masy wartościowego mleczka pszczelego.

Dzień drugi

Po upływie około 10–12 godzin od zaizolowania matki reprodukcyjnej należy ją uwolnić. Gdy mamy w ręku ramkę, możemy skontrolować, ile komórek jest zaczerwionych. Jeśli liczba jest niewystarczająca, rozważmy czy warto zamknąć królową na kolejne kilka godzin, aby złożyła jaja do pustych komórek.

Jednak osobiście zalecam, aby tego nie robić, ponieważ później trudno będzie ustalić dokładny wiek larwy.

Dzień piąty

Przekładamy miseczki z jednodniowymi larwami. W tym dniu widać najwięcej zalet systemu Nicot. Osoby nawet z małym doświadczeniem lub słabym wzrokiem mogą bardzo sprawnie wyjąć zaczerwione miseczki i umieścić je we wcześniej przygotowanych uchwytach na ramce wychowującej.

Kolejnym atutem jest to, iż larwa jest mniej narażona na wychłodzenie oraz wysuszenie w trakcie przekładania. Takie ryzyko istnieje w przypadku transferu za pomocą łyżeczki przez niedoświadczonego hodowcę.

Dzień piętnasty

Mateczniki są już zasklepione, możemy przystąpić do zaizolowania ich lokówkami. Jeśli posiadamy rodziny osierocone lub odkłady bezmateczne, to tego dnia możemy przełożyć do nich mateczniki, aby matka wygryzła się już w niej.

Ten sposób daje niezwykle wysoki procent przyjęć królowych, co również w części poczatkujących pasiek jest powszechnie spotykanym problemem.

Dzień siedemnasty

Matki wygryzają się. U rodzin, w których podłożyliśmy mateczniki, należy sprawdzić czy wszystkie się wygryzły. Czasem się zdarza, że część larw zamiera, wtedy pozostaje nam podłożenie matki z nadwyżki, która nam pozostała.

Bartłomiej Kołacz
Ten adres pocztowy jest chroniony przed spamowaniem. Aby go zobaczyć, konieczne jest włączenie w przeglądarce obsługi JavaScript.

Zamów prenumeratę czasopisma "Pasieka"