Pszczelarskie kompendium wiedzy o zgnilcu amerykańskim, cz. 2.

W pierwszej części artykułu omówiono rozwój, rozprzestrzenianie i objawy tej niebezpiecznej i zakaźnej choroby pszczół. Zwrócono uwagę na niezwykle wysoką odporność przetrwalników Paenibacillus larvae, które w środowisku mogą pozostawać zakaźne ponad 35 lat (niektóre źródła podają nawet 50).
Autorka przypomniała również, że zgnilec amerykański to choroba podlegającą obowiązkowi zwalczania i nawet w przypadku najmniejszego podejrzenia należy powiadomić o tym Inspekcję Weterynaryjną albo najbliższy podmiot świadczący usługi z zakresu medycyny weterynaryjnej, albo wójta (burmistrza, prezydenta miasta).
Pobieranie i badanie próbek jest bezpłatne, a właściwie podjęte kroki w celu zwalczania zgnilca pozwolą uzyskać odszkodowanie, o czym można przeczytać w niniejszej części artykułu.

Fot. Pixbay

Zwalczaniu zgnilca amerykańskiego wg prawa

Aktem prawnym określającym, że zgnilec amerykański jest chorobą podlegającą zwalczaniu, jest Ustawa z dnia 11 marca 2004 r. o ochronie zdrowia zwierząt i zwalczaniu chorób zakaźnych zwierząt. W myśl tego przepisu pszczelarz ma obowiązek niezwłocznego zawiadomienia uprzednio wspomnianych instytucji w przypadku wystąpienia zgnilca amerykańskiego.

Zainfekowanych uli nie można przenosić ani też ustawiać innych rodzin w ich pobliżu. Pszczelarz nie może także wprowadzać osób postronnych na teren, gdzie jest podejrzenie występowania omawianej choroby. Musi wstrzymać się od wywożenia, wynoszenia i zbywania produktów pszczelich, matek, odkładów itd.

Sytuacja 1. Stwierdzenie przetrwalników P. larvae w materiale innym niż chorobowo zmieniony czerw (pobranym na przykład przy monitoringu)

Powiatowy lekarz weterynarii otrzymuje informację o wykryciu przetrwalników, dokonuje przeglądu rodzin pszczelich, czyli wykonuje badanie kliniczne wszystkich rodzin pszczelich znajdujących się w pasiece. Jeżeli nie stwierdza objawów na plastrach z czerwiem, to informuje właściciela pszczół o działaniach mogących zredukować obecność czynnika zakaźnego choroby, co w perspektywie zapobiegnie jej wystąpieniu.

Lekarz weterynarii może zarządzić spalenie uli. Fot. Wikipedia, Jrmgkia

Sytuacja 2. Stwierdzenie przetrwalników i/lub laseczek P. larvae w chorobowo zmienionym czerwiu

Ta sytuacja ma miejsce po zgłoszeniu podejrzenia wystąpienia choroby.

Powiatowy lekarz weterynarii dokonuje przeglądu wszystkich rodzin pszczelich znajdujących się w pasiece i widząc objawy kliniczne wskazujące na wystąpienie choroby, pobiera z każdej z nich próbki do badań diagnostycznych, zabezpiecza je, znakuje i przesyła do laboratorium. Badania laboratoryjne trwają 2 tygodnie.

Po otrzymaniu wyników z laboratorium w przypadku wyniku ujemnego PLW znosi nakazy i zakazy. W przypadku otrzymania wyniku dodatniego wyznacza pasiekę jako ognisko choroby oraz utrzymuje nałożone wcześniej nakazy i zakazy.

Następnie PLW pobiera od każdej z rodzin pszczelich niewykazujących objawów choroby próbki do badań (miód, pszczoły, wosk), zabezpiecza je, znakuje i przesyła do laboratorium. Jeśli w próbkach obecne będą przetrwalniki, wtedy lekarz nakazuje:

Obszar zapowietrzony

W przypadku wyznaczenia ogniska choroby PLW określa również obszar zapowietrzony, sięgający co najmniej 6 km od centrum zakażenia, uwzględniając czynniki geograficzne, administracyjne, ekologiczne i epizootyczne. W jego gestii leży też określenie sposobu oznakowania obszaru zapowietrzonego.

Zwalczanie

W Unii Europejskiej obowiązuje zakaz stosowania antybiotyków i sulfonamidów dla pszczół, co zresztą z wielu względów jest bardzo słuszne (pozostałości, uczulenia, superbakterie).

Aby skutecznie pozbyć się P. larvae z pasieki, PLW nakazuje:

1. Likwidację rodzin i odkażanie sprzętu lub

2. Likwidację rodzin wraz ze sprzętem (ulami);

3. Pojedyncze lub podwójne przesiedlanie (jednak znacznie skuteczniejsze jest podwójne);

4. Spalenie plastrów z czerwiem.

Zgodnie z wytycznymi Rozporządzenia możliwe są następujące drogi dezynfekcji:

Odszkodowanie

Wspomniana przeze mnie ustawa określa warunki odszkodowania należnego pszczelarzowi. Przysługuje ono za rodziny pszczele zabite z nakazu organów Inspekcji Weterynaryjnej albo za owady (pszczoły) osypane w wyniku zastosowania zabiegów zleconych przez te organy przy zwalczaniu zgnilca amerykańskiego.

Za zniszczony sprzęt i produkty pszczele także przysługuje odszkodowanie. Jego wysokość wynosi tyle, ile wartość rynkowa rodzin i sprzętu. Określa się ją na podstawie średniej z 3 kwot oszacowania, przyjętych przez PLW oraz na podstawie opinii 2 rzeczoznawców wybranych przez lekarza weterynarii (z listy rzeczoznawców).

Nota bene warto, by doświadczeni pszczelarze zgłaszali się do PLW, by zostać takim rzeczoznawcą, gdyż jest to nieocenioną pomocą przy określaniu szkód w pasiece.

Sytuacja w Polsce

Bardzo ważnym krokiem okazały się nowe przepisy prawne, które znacznie poszerzyły możliwości działania służb weterynaryjnych i tym samym wykrywalność kolejnych ognisk choroby. Badania monitoringowe przeprowadzone przez PIWet-PIB w Puławach również znacznie podniosły wykrywalność zarazka w pasiekach, a tym samym umożliwiły szybką reakcję, jeszcze przed rozwojem zgnilca.

dr n. wet. Anna Gajda
Szkoła Główna Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie, Wydział Medycyny Weterynaryjnej, Katedra Patologii i Diagnostyki Weterynaryjnej,
Pracownia Chorób Owadów Użytkowych
Ten adres pocztowy jest chroniony przed spamowaniem. Aby go zobaczyć, konieczne jest włączenie w przeglądarce obsługi JavaScript.

Zamów prenumeratę czasopisma "Pasieka"