fbpx

NEWS:

w wydaniu tradycyjnym (papierowym) strona: 26

Niebezpieczne zmiany w biologii Varroa destructor

Jak donosi portal ResisantBees.com, na Uniwersytecie Sewilskim wyjaśniono, dlaczego różne rodzaje leczenia pszczół z warrozy nie przynoszą w pełni oczekiwanego efektu. Doszło do zaburzenia i diametralnej zmiany stosunku roztoczy rezydujących w komórkach z czerwiem do tych, które pasożytują na dorosłych osobnikach pszczół [Izquierdo 2016].
Prześledźmy jak w ciągu ostatnich lat zmieniała się wiedza dotycząca warrozy i podsumujmy wszystkie aktualne informacje.

Wiadomo, że najwyższa skuteczność zabiegów przeciwko warrozie zostanie zapewniona tylko wtedy, kiedy wszyscy pszczelarze zapoznają się z cyklem biologicznym roztoczy Varroa destructor i nauczą się go. Stwierdzenie to powtarzają mentorzy polskiego pszczelarstwa, od których nieustannie czerpiemy wiedzę.

Pasieka nr 93 ([PAS93], styczeń-luty 2019, zmiany_Glowne_autor_Gilles_San_Martin)
fot. Gilles San Martin

Większość handlowych preparatów leczniczych projektuje się właśnie na podstawie cyklu biologicznego tych uciążliwych roztoczy.

Życie V. destructor unormowane jest przez dwa cykle biologiczne. Pierwszy z nich nazywa się fazą foretyczną, objawiającą się obecnością roztoczy na żywicielu pośrednim, czyli na dorosłych osobnikach pszczół. Drugi, zwany fazą reprodukcyjną, to bytowanie roztoczy na żywicielu ostatecznym, czyli w czerwiu pszczelim [Sammataro i in. 2000].

Samice warrozy pasożytują na dorosłych pszczołach robotnicach lub trutniach przez około 2 tygodnie. W momencie zasklepiania komórki z czerwiem samica wchodzi do jej wnętrza, a następnie zagnieżdża się pod larwą. Samice V. destructor częściej kumulują się w czerwiu trutowym, ponieważ jest zasklepiony przez dłuższy okres aniżeli czerw pszczeli.

W dodatku w larwach trutowych występuje więcej składników odżywczych (białka, tłuszcze – w tym estry prostych kwasów tłuszczowych – oraz inny skład hemolimfy) [Calderone i Lin, 2001]. Większe zagęszczenie roztoczy w czerwiu trutowym niż w czerwiu pszczelim wykazali w swoich badaniach Boot i Schoenmaker [1995], Calderone i Kuenen [2001] oraz Fuchs [1990].

Kumulacja w czerwiu trutowym występuje 8–10 razy częściej niż w czerwiu pszczelim [Borsuk i in. 2012].

Pasieka nr 93 ([PAS93], styczeń-luty 2019, zmiany_Monika_Fischer_1)
Coraz trudniej dostrzec samicę z Varroa destructor na grzbiecie pszczoły. fot. Flickr, Monika Fischer

Z przeglądu literatury dowiadujemy się, że na etapie forezy samica V. destructor przylega do ciała pszczoły przez około 5–5,5 dnia [Garrido i Rosenkranz, 2003, Martin 1994, 1995] (natomiast osobniczki gatunku Varroa jacobsoni* wg Glińskiego i Jarosza [1995] przez 14–19 dni), po czym wchodzi do komórek czerwiu niezasklepionego pszczelego (czyli larw robotnic w wieku 11–12 dni) i trutowego (larwy w wieku 13–14 dni).

Do 1 komórki może wejść 1 lub kilka samic pasożyta. Tempo rozmnażania roztoczy zależy od wielu czynników, m.in. stężenia hormonów juwenilnych w hemolimfie czerwiu i pszczół, temperatury, pory roku, rasy pszczół, stanu odżywienia, stanu odporności rodziny pszczelej na roztocza itp. [Gliński 2006, Chorbiński 2012].

Proces rozwojowy rozpoczyna się od złożenia przez samicę V. destructor 5–6 jaj w czerwiu pszczelim i 6–8 jaj w czerwiu trutowym [Garrido i Rosenkranz 2003, Martin 1994, 1995]. Pierwsze jajo samica składa po 60 h od wejścia do komórki, kolejne zostają złożone w odstępach 30-godzinnych, a ostatnie na 2 dni przed wygryzieniem się pszczoły z komórki plastra (tzw. czerw na wygryzieniu).

Drugie jajo pozostaje niezapłodnione – powstaje z niego samiec. Pozostałe są jajami zapłodnionymi, z których rozwiną się wyłącznie samice [Wilde i Koeniger, 1992]. W obiegu krążą też doniesienia, że pierwsze złożone jajo jest niezapłodnione, natomiast kolejne są dopiero jajami zapłodnionymi.

zablokowane [...] - część treści ukryta, w całości dostępna tylko dla zalogowanych e-Prenumeratorów

Wiosną w gnieździe znajduje się niewiele roztoczy, jednak zdolne są do intensywnego namnażania się. Pszczoły zarażają się przez kontakt bezpośredni – trofalaksję. W ciągu 1 sezonu pasiecznego w 1 rodzinie pszczelej może pojawić się 7–12 nowych pokoleń V. destructor.

Liczba pasożytów w ciągu 12 miesięcy zwiększa się około 10-krotnie. Przy odpowiednich warunkach środowiskowych liczebność pasożytów może wzrosnąć aż 20-krotnie [Pohorecka 2003].

Na podstawie różnych przytoczonych źródeł można stwierdzić, że wiedza o warrozie nieustannie ewoluowała i… ewoluuje dalej. Jednak prawdziwym trzęsieniem ziemi jest świeże odkrycie, które donosi o zmianie sposobu żywienia warrozy lub nawet dotychczasowym przekazywaniu błędnej wiedzy.

Nie tak dawno temu środowisko pszczelarskie na Facebooku obiegła szokująca informacja potwierdzona naukowo i mówiąca o tym, że V. destructor wcale nie żywi się hemolimfą pszczół. Dzięki staraniom Fundacji Polskie Słońce materiał przetłumaczono na język polski, a całość dostępna jest na jej fanpage’u pod adresem https://pl-pl.facebook.com/polskieslonce/.

Pasieka nr 93 ([PAS93], styczeń-luty 2019, zmiany_laboratorio_diagnostica_ancona_IZSUM)
fot. Laboratorio diagnostica ancona IZSUM

Doktor Samuel Ramsey z Uniwersytetu w Maryland dokonuje swoistego przewrotu w medycynie weterynaryjnej, podważając i burząc przekazywane od lat mity, którym uległy nawet środowiska naukowe. Okazuje się, że stwierdzenie, jakoby roztocza Varroa żywiły się wyłącznie hemolimfą pszczół, zostało zaczerpnięte z abstraktu, czyli niekompletnego i powierzchownego streszczenia artykułu naukowego.

Ktoś, kto wpuścił do obiegu pozbawioną kontekstu informację o pobieraniu przez V. destructor wyłącznie hemolimfy, nie zagłębił się w całą treść. Lider badań tłumaczy to obszernie w przytoczonym materiale.

Ramsey w kompleksowym, oryginalnym nagraniu dostępnym pod adresem https://youtu.be/O9A3pfq7Pp8 udowadnia na podstawie markerów fluorescencyjnych, że roztocza Varroa żywią się w dominującym procencie ciałkiem białkowo-tłuszczowym, a nie hemolimfą, jak podają absolutnie wszystkie dotychczasowe publikacje.

zablokowane [...] - część treści ukryta, w całości dostępna tylko dla zalogowanych e-Prenumeratorów

Można się zastanowić zatem, czy ta informacja coś zmienia w praktyce hodowlanej, bo to jest najbardziej istotne dla pszczelarzy-czytelników.

Biorąc pod uwagę fakt ubożejącej bazy pożytkowej i wysokiego niedożywienia na poziomie białek i tłuszczów (o którym nieustannie alarmuje dr hab. Zbigniew Lipiński), a także czynniki dodatkowo pozbawiające pszczoły tych cennych składników odżywczych, mamy do czynienia z katastrofą w obrębie gatunku Apis mellifera.

Pasieka nr 93 ([PAS93], styczeń-luty 2019, zmiany_Monika_Fischer)
Deformacje skrzydeł najczęściej powodują wirusy przenoszone przez Varroa destructor. fot. Flickr, Monika Fischer

Tak złożone odkrycie tłumaczy, dlaczego pszczoły pozbawione tłuszczów, lipidów, estrów kwasów tłuszczowych, protein, proteidów, polipeptydów, a wreszcie białek, są tak mało odporne w dzisiejszych czasach i dlaczego dochodzi do tak szybkiego załamania ich immunologii.

Stara literatura podawała informację, że warroza potrafi zniszczyć nieleczony rój pszczeli w ciągu 2–3 lat. W dzisiejszych czasach warrozie wystarczy 1 sezon, a z obserwacji własnych mogę pozwolić sobie na określenie, że do wyniszczenia całej rodziny pszczelej często dochodzi w okresie 2–3 miesięcy.

Syndrom pustego ula jest konsekwencją dynamicznego namnażania się roztoczy warrozy (a w tym wirusów i bakterii), czyli w ujęciu hodowlanym – konsekwencją spóźnionego leczenia pszczół, które powinno się rozpocząć na przełomie lipca i sierpnia.

Przewrót weterynaryjny Ramseya może być powiązany z przyczynami tzw. CCD i daje uzasadnienie oraz otwartą drogę do wzmożonego suplementowania diety pszczół dostępnymi na rynku preparatami i odżywkami z zawartością aminokwasów, witamin, protein i tłuszczów.

Inne badania wykonane przed odkryciem Ramseya pokrywają się z przytoczonym materiałem. Jak powszechnie wiadomo za deformację skrzydeł i tułowia pszczół odpowiadają rozmaite wirusy (głównie DWV) roznoszone przez osobniki V. destructor.

W sytuacji kiedy na pszczołach żerują zarówno wirusy jak i roztocza, żywiące się ciałkiem białkowo-tłuszczowym dochodzi do obniżenia stężenia białek w hemolimfie, niezbędnych do tworzenia narządów i organów co uniemożliwia i przekreśla regenerację skrzydełek i tułowia.

zablokowane [...] - część treści ukryta, w całości dostępna tylko dla zalogowanych e-Prenumeratorów

Jest to powód wzrostu szybkości i zwiększenia biodynamiki w namnażaniu się pasożytów warrozy w koloniach pszczelich. W praktyce wygląda to tak, że im dłużej roztocza bytują na dorosłych osobnikach pszczół, tym tempo rozmnażania się pasożytów jest wolniejsze.

Österlund sugeruje, że szczęściem w nieszczęściu byłaby proporcja 50% roztoczy na pszczołach do 50% roztoczy w czerwiu [Izquierdo 2016]. Przy wzmożonym procesie rozmnażania się roztoczy (na skutek krótkiego trwania fazy foretycznej) w Europie wzrośnie liczba zabiegów i schematów rekomendujących walkę z pasożytami warrozy już przez cały sezon.

Tak śmiałe stwierdzenie i odkrycie przytoczone przez Erika Österlunda zaprzepaszcza większość zabiegów leczniczych ze względu na ich niską skuteczność (wyjątek stanowi 85% kwas mrówkowy, który przenika zasklep czerwiu) a otwiera drogę do selekcjonowania pszczół odpornych, radzących sobie samodzielnie z redukcją roztoczy, co gorąco rekomenduje właśnie Erik Österlund [Izquierdo 2016].

Z całą pewnością można odważniej mówić o zanikaniu fazy foretycznej i skracaniu tego pierwszego cyklu biologicznego roztoczy warrozy żerujących w dodatku coraz częściej na spodzie odwłoka pszczół dorosłych i pod larwami, jednak przedstawione w artykule treści nie mogą absolutnie zniechęcić pszczelarzy do przeprowadzania dalszych zabiegów leczniczych przy użyciu dostępnych środków na rynku.

Dopóki nie pojawi się w tej sprawie oficjalny komunikat wydany przez odpowiednie jednostki naukowe i weterynaryjne, dostępne, zintegrowane strategie walki z warrozą pozostają bez zmian.

mgr inż. Piotr Nowotnik
Ten adres pocztowy jest chroniony przed spamowaniem. Aby go zobaczyć, konieczne jest włączenie w przeglądarce obsługi JavaScript.

Przypisy

* Varroa destructor jeszcze do niedawna uważany był za Varroa jacobsoni, jednak na podstawie badań z wykorzystaniem markerów genetycznych stwierdzono, że stanowi on odrębny gatunek [Anderson I Trueman 2000].

Bibliografia:

Sammataro D., Gerson U., Needham G., (2000) Parasitic mites of honey bees: life history, implications and impact, „Annual Review of Entomology”:519-548.

Boot W. J., Schoenmaker J., Calis J. N. M., Beetsma J. (1995) Invasion of Varroajacobsoni into drone brood cells of the honey bee, Apis mellifera, „Apidologie”, 26, 109-118.

Calderone N. W., Kuenen L. P. S. 2001, Effects of western honey bee (Hymenoptera: Apidae) colony, cell, type, and larval sex on host acquisition by female Varroa destructor (Acari: Varroidae), „Journal of Economic Entomology” 94, 1022-1030.

Fuchs S.(1990) Preference for drone brood cells by Varroa Jacobsoni Oud. in colonies of Apismellifera carnica, „Apidologie” 21, 193-196.

Calderone N. W., Lin S. (2001) Arrestment activity of extracts of honey bee worker and drone larvae, cocoons and brood food on female Varroa destructor, „Physiological Entomology” 26, 341-350.

Garrido C., Rosenkranz P. 2003, The reproductive program of female Varroa destructor mites is triggered by its host, Apis mellifera, „Experimental and Applied Acarology” 31, 269-273.

Martin S. J. 1994, Ontogenesis of the mite Varroa jacobsoni Oud. in worker brood of the honeybee Apis mellifera L. under natural conditions „Experimental and Applied Acarology” 18, 87-100.

Martin S. J. 1995 Reproduction of Varroajacobsoni in cells of Apismellifera containing one or more mother mites and the distribution of these cells, „Journal Apicultural Reaserch” 34, 187-196.

Wilde J., Koeniger N. 1992, Selektion auf Verkurzung der Zellvereckelungsdauer (ZVD) der Arbeiterinnenbrut von Apis mellifera carnica. „Annales UMCS Lublin”, Sectio DD 47 (25), 133-136.

Le Conte Y., Arnold G. 1987 Influence de l’âge des abeilles Apismellifera L. et de la chaleursur le comportement de Varroajacobsoni (Oudemans), „Apidologie” 18, 305-320.

Rademacher E., Harz M. 2006 Oxalic acid for the control of varroosis in honey bee colonies (Review), „Apidologie” 37 (1), 98-120.

Rehm S. M., Ritter W. 1989 Sequence of the sexes in the offspring of Varroajacobsoni and resulting consequences for the calculation of the developmental period, „Apidologie” 20, 339-343.

Sammataro D., Gerson U., Needham G. 2000, Parasitic mites of honey bees: life history, implications and impact, „Annual Review of Entomology” 519-548.

Borsuk G., Czerska K., Olszewski K., Strachecka A., Paleolog J., Chobotow J. 2012, Aktualny stan wiedzy o Varroa destructor (Review, artykuł przeglądowy), „Medycyna Weterynaryjna”, 68 (10), 579-584.

Gliński Z., Jarosz J. 1995, Immunobiologia pszczoły miodnej, Wydawnictwo Akademii Rolniczej, Lublin.

Gliński Z., Kostro K., Luft-Deptuła D. 2006, Choroby pszczół, Powszechne Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, Warszawa.

Gliński Z., Rzedzicki J. 1983, Choroby pszczół, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa.

Anderson D., Trueman J. W. H. 2000 Varroa jacobsoni (Acari: Varroidae) is more than one species, „Experimental and Applied Acarology” 24, 165-189

Chorbiński P. 2012, Pokonaj warrozę, Wydawnictwo Pasieka

Woyke J.: 2007, Biologia pasożytniczego roztocza pszczół Varroa destruktor, Pasieka 1/2007

Pohorecka K. 2003 Warroza, Wydawnictwo Pasieka 2/2003

Garedew A., Schmolz E., Schricker B., Polaczek B., Lamprecht ,2002, Energy metabolism of Varroa destructor mites and its implication on host vigour. Journal of Apicutural Science, 46 (2), 73-83.

Duay P., de Jong D., Engels W. 2002, Decreased flight performance and sperm production in drones of the honey bee (Apis mellifera) slightly infested by Varroa destructor mites during pupal development „Genetetics and Molecular Research” 1, 227-232.

Kralj J., Brockmann A., Fuchs S., Tautz J. 2007 The parasitic mite Varroa destructor affects non-associative learning in honey bee foragers, Apis 584

Źródła internetowe:

http://beekeepingtodaypodcast.com/dr-samuel-ramsey-the-varroa-fat-body-rediscovery

Manuel Izquierdo, 2016, Treatment select for increased reproduction rate

http://www.elgon.es/diary/?p=799


 Wydanie tradycyjneZamów prenumeratę czasopisma "Pasieka"