Opinie obiegowe i naukowe dotyczące miodu i innych produktów pszczelich, cz. 3

W trzeciej części artykułu dotyczącego opinii obiegowych i naukowych o produktach pszczelich porzucamy temat miodów i skupiamy się na propolisie. W tekście obalamy mity dotyczące bezpieczeństwa stosowania kitu pszczelego i informujemy o jego mniej znanych właściwościach

fot. Flickr, Lisa Rising

Jakość surowego propolisu

Opinia obiegowa

Każdy propolis pozyskany od pszczół jest przydatny do celów leczniczych.

Opinia naukowa

Z prac wielu autorów wynika, że w surowym propolisie znajduje się od 15% do 70% składników balastowych. Zalicza się do nich: wosk pszczeli, pyłek kwiatowy oraz domieszki mechaniczne. A zatem jeśli z surowego propolisu przygotujemy ekstrakty etanolowe, to znajdą się w nich substancje biologicznie aktywne w zakresie stężeń od 30% do 75%.

Oczywiście, ekstrakty te będą odznaczały się mniejszym lub większym działaniem leczniczym.

[...] - część treści ukryta, w całości dostępna tylko dla zalogowanych e-Prenumeratorów

Piśmiennictwo: Dobrovoda [1986], Bartoń [1989], Rybak-Chmielewska i in. [2000], Wojtacki [1973], Lutomski i in. [1978].

Propolis działa przeciwko wirusom. fot. Pixabay, PublicDomainPictures

Rozpuszczalniki stosowane do ekstrakcji

Opinia obiegowa

Do ekstrakcji surowego propolisu najlepiej nadaje się spirytus.

Opinia naukowa

[...] - część treści ukryta, w całości dostępna tylko dla zalogowanych e-Prenumeratorów

Na tej podstawie w przemyśle farmaceutycznym do ekstrakcji surowego propolisu stosuje się 70% alkohol etylowy.

Piśmiennictwo: Lutomski i in. [1978], Rybak-Chmielewska i Szczęsna [1991].

Propolis na poławiaczu. fot. Milan Motyka

Propolis z różnych rejonów świata

Opinia obiegowa

Propolis pochodzący z odległych rejonów geograficznych różni się znacznie od propolisu krajowego i może odznaczać się gorszą jakością, a co za tym idzie, niską aktywnością biologiczną i leczniczą.

Opinia naukowa

[...] - część treści ukryta, w całości dostępna tylko dla zalogowanych e-Prenumeratorów

A zatem propolis pochodzący z różnych rejonów na świecie z reguły odznacza się wysoką aktywnością biologiczną, zgodnie z jego rolą higienizacyjną, jaką spełnia w obrębie ula. W związku z powyższym mimo dużych różnic w składzie chemicznym, zależnych od pochodzenia, propolis odznacza się zwykle wysoką aktywnością biologiczną i może być wykorzystywany do celów leczniczych.

Piśmiennictwo: Kujumgiev i in. [1999], Bonvechi i Coll [2000], Kędzia [2006].

Pszczoły zaklejają kitem pszczelim wszelkie drobne szczeliny. fot. Milan Motyka

Toksyczność propolisu

Opinia obiegowa

Stosowanie większych ilości propolisu może oddziaływać szkodliwie na organizm człowieka.

Opinia naukowa

[...] - część treści ukryta, w całości dostępna tylko dla zalogowanych e-Prenumeratorów

Dlatego dawka zagęszczonego ekstraktu propolisowego (EEP) nawet w ilości 1–3 g dziennie może być stosowana bez obaw o jego działanie toksyczne. Oznacza to, że krople 3–10% oraz tabletki i drażetki zawierające 25–100 mg EEP, przyjmowanie 3 razy dziennie, mieszczą się w tym zakresie dawek i nie stanowią zagrożenia dla organizmu.

Piśmiennictwo: Dobrowolski i in. [1991], Goetz [1990], Kędzia i in. [1990], Seńczuk [1994], Bekemeier i in. [1973], Giurgea i in. [1984].

Alergia na propolis

Opinia obiegowa

U wielu ludzi kontakt propolisu ze skórą wywołuje reakcje alergiczne. Uważa się, że uczulenie na propolis może występować nawet u co dziesiątej osoby. Alergie wywołuje białko obecne w tym produkcie.

Opinia naukowa

[...] - część treści ukryta, w całości dostępna tylko dla zalogowanych e-Prenumeratorów

Z danych przedstawionych powyżej wynika, że alergia kontaktowa na propolis występuje stosunkowo rzadko w porównaniu z innymi substancjami alergennymi. Niemniej aby zapobiec reakcjom alergennym, należy wykonywać testy uczuleniowe przed użyciem preparatów propolisowych, szczególnie jeśli mają być one zastosowane przez daną osobę po raz pierwszy.

Piśmiennictwo: Hegyi i in. [1990], Rudzki i in. [1988], Hansen i in. [1992], Kaczmarek i Dębowski [1985], Kędzia i Hołderna-Kędzia [2012].

Metale szkodliwe dla zdrowia w propolisie

Opinia obiegowa

Surowy propolis jest w wysokim stopniu zanieczyszczony metalami szkodliwymi dla zdrowia, co może skutkować przenikaniem ich do sporządzanych z niego ekstraktów etanolowych.

Opinia naukowa

Badania wykazują, że w niektórych próbkach surowego propolisu krajowego zanieczyszczenie metalami szkodliwymi dla zdrowia może być przekroczone od kilku do kilkudziesięciu razy.

Dla przykładu w najbardziej zanieczyszczonych próbkach surowego propolisu poziom ołowiu przekroczony był w porównaniu do wymagań normy 137 razy, cynku 27 razy, kadmu 9 razy oraz miedzi i arsenu 4 razy.

Okazało się jednak, że w ekstraktach otrzymanych z tych próbek za pomocą 70% etanolu poziom wymienionych metali obniżył się do wymagań normy.

[...] - część treści ukryta, w całości dostępna tylko dla zalogowanych e-Prenumeratorów

Piśmiennictwo: PN [1996], Szczęsna i in. [1999], Roman [2000], Kędzia i in. [2001].

Propolis i glejaki mózgu

Opinia obiegowa

Nie ma jak dotychczas informacji o leczeniu glejaków mózgu propolisem.

Opinia naukowa

Glejaki należą do grupy nowotworów mózgu o rozmaitym utkaniu, umiejscowieniu i stopniu złośliwości. Wywodzą się one z komórek gleju. Są jedną z najliczniejszych grup guzów naciekających mózgu, trudnych do leczenia zachowawczego.

Obecnie leczenie polega na chirurgicznym zmniejszeniu guza, a następnie na terapii chemicznej i radiacyjnej. Chorobę tę cechuje duża śmiertelność.

[...] - część treści ukryta, w całości dostępna tylko dla zalogowanych e-Prenumeratorów

Przeprowadzone badania stwarzają możliwość wykorzystania ekstraktów etanolowych z propolisu do wspomagania leczenia glejaków mózgu. Zaleca się w tym celu podawanie 20% etanolowego ekstraktu z propolisu.

Piśmiennictwo: Borawska [2015].

Propolis w udarze mózgu

Opinia obiegowa

Nieznane jest stosowanie propolisu w leczeniu udaru mózgu.

Opinia naukowa

Udary mózgu powstają na skutek zakrzepu lub zatoru tętnic mózgowych, a także w wyniku wylewu krwi do tego narządu. Stąd wyróżnia się udary mózgu niedokrwienne i krwotoczne.

Okazało się, że propolis może w znacznym stopniu wspomagać leczenie udaru mózgu. Przyspiesza przywracanie pierwotnych funkcji mózgowych oraz zapobiega nawrotom omawianej choroby.

[...] - część treści ukryta, w całości dostępna tylko dla zalogowanych e-Prenumeratorów

Piśmiennictwo: Shimazawa i in. [2005], Liv i in. [2008], Tsai i in. [2006], Kędzia i Hołderna-Kędzia [2016].

Propolis w cukrzycy

Opinia obiegowa

Jak dotychczas propolis nie jest stosowany jako lek przeciwcukrzycowy.

Opinia naukowa

Badania nad możliwością stosowania ekstraktu etanolowego z propolisu (EEP) w cukrzycy prowadzone są od dawna. EEP podawany zwierzętom doświadczalnym wraz z glukozą utrzymywał jej poziom w surowicy krwi prawie na niezmienionym poziomie, natomiast sama glukoza wywoływała u nich gwałtowny wzrost poziomu tego cukru, który utrzymywał się w surowicy krwi do 3 godzin.

Z kolei w innym badaniu zwierzętom z doświadczalnie wywołaną cukrzycą podawano przez 8 tygodni EEP i stwierdzono, że jego działanie przeciwcukrzycowe było podobne do działania tolbutamidu – znanego preparatu przeciwcukrzycowego.

Zbliżone efekty uzyskano w trakcie podawania EEP zwierzętom z cukrzycą doświadczalną przez okres 40 dni. Poziom glukozy u zwierząt w tym czasie był zbliżony do poziomu fizjologicznego tego cukru obserwowanego u zwierząt kontrolnych.

[...] - część treści ukryta, w całości dostępna tylko dla zalogowanych e-Prenumeratorów

Piśmiennictwo: Kędzia i in. [1988], Said i in. [1990], Abo-Salem i in. [2009], Murata i in. [2010].

Propolis a odporność

Opinia obiegowa

Na ogół znane jest uodparniające działanie propolisu, niedostatecznie wyjaśniono natomiast mechanizm tego działania.

Opinia naukowa

Od dawna wykorzystuje się uodparniające działanie propolisu w chorobie przeziębieniowej, którą wywołują różne typy wirusów. Badania kliniczne wskazują, że chorobę przeziębieniową można wyleczyć za pomocą propolisu w ciągu 2–3 dni, podczas gdy nieleczona trwa 4–5 dni.

W innych badaniach klinicznych dzieci zabezpieczano przed pojawieniem się choroby przeziębieniowej w okresie jesienno-zimowym przy użyciu preparatu składającego się z ekstraktu etanolowego z propolisu, ekstraktu z ziela jeżówki purpurowej i witaminy C.

[...] - część treści ukryta, w całości dostępna tylko dla zalogowanych e-Prenumeratorów

Piśmiennictwo: Szmeja i in. [1989], Cohen i in. [2004], Kiwalkina i in. [1987], Kędzia i Hołderna-Kędzia [2011].

prof. dr hab. Bogdan Kędzia,
mgr Elżbieta Hołderna-Kędzia
Instytut Włókien Naturalnych i Roślin Zielarskich w Poznaniu

Zamów prenumeratę czasopisma "Pasieka"