Występowanie witamin rozpuszczalnych w wodzie w produktach pszczelich

W wielu produktach pszczelich występują witaminy rozpuszczalne w wodzie. Zalicza się do nich miód pszczeli, pyłek kwiatowy, pierzgę, mleczko pszczele i czerw trutowy. Występują w nich głównie witaminy z grupy B, a mianowicie tiamina (B1), ryboflawina (B2), niacyna – nazywana kwasem nikotynowym lub amidem kwasu nikotynowego, witamina PP (B3,), kwas pantotenowy (B5), pirydoksyna (B6), inozytol (B7), kwas foliowy (B9), cyjanokobalamina (B12), a także biotyna (H) i kwas askorbinowy (C).

Fot. Pixabay, Gasfull

Produktem pszczelim najbogatszym w witaminy rozpuszczalne w wodzie jest czerw trutowy. W mniejszym stopniu zalicza się do nich pyłek kwiatowy, pierzgę i mleczko pszczele. Miód pszczeli zawiera niewielkie ilości witamin rozpuszczalnych w wodzie. Natomiast witamin z tej grupy nie spotyka się w propolisie, jadzie i wosku pszczelim. Jak dotychczas, nie ma danych na temat występowania tych witamin w osypie pszczół i larwach barciaka większego.

Właściwości biologiczne witamin

Tiamina (witamina B1)

Tiamina bierze udział w procesach przemiany węglowodanów, białek i tłuszczów oraz warunkuje przetwarzanie ich w energię. Uczestniczy w oddychaniu tkankowym, prawidłowym funkcjonowaniu układu nerwowego, mięśni i serca. Wzmaga łaknienie, pobudza przemiany metaboliczne oraz bierze udział w uwalnianiu acetylocholiny z komórek nerwowych, co poprawia refleks, a także koordynację ruchów rąk i oczu. Koordynuje przekształcanie węglowodanów w tłuszcze.

Ryboflawina (witamina B2)

Witamina ta wchodzi w skład enzymów biorących udział w oddychaniu tkankowym, w metabolizmie węglowodanów i białek oraz w procesach biochemicznych zachodzących w tkance skórnej. Jest niezbędna dla właściwego wzrostu i rozwoju organizmu. Ponadto reguluje wytwarzanie i działanie niektórych hormonów oraz wpływa na wytwarzanie krwinek czerwonych i zapobiega niedokrwistości, ułatwiając przyswajanie żelaza przez organizm.

Niacyna (witamina B3)

Niacyna wchodzi w skład wielu enzymów biorących udział w procesach oddychania tkankowego. Odgrywa istotną rolę w metabolizmie skóry, mięśni i układu nerwowego. Wspomaga procesy rozkładu białek i tłuszczów, a także uczestniczy w syntezie tłuszczów i niektórych hormonów oraz tworzeniu krwinek czerwonych i detoksykacji wielu leków i związków chemicznych. Wpływa na prawidłową pracę serca i mózgu, łagodzi zaburzenia psychiczne.

Cholina (witamina B4)

Cholina bierze udział w transporcie tłuszczów z wątroby do innych narządów. Dzięki temu zapobiega ich gromadzeniu się w wątrobie. Poza tym przy jej udziale w organizmie powstają fosfolipidy, m.in. lecytyna, które wchodzą w skład ścian komórkowych. Jest składową częścią hormonu acetylocholiny, który jest odpowiedzialny za prawidłowe funkcjonowanie układu nerwowego i mózgu. Cholina zwiększa odporność organizmu na choroby zakaźne.

Kwas pantotenowy (witamina B5)

Kwas pantotenowy w organizmie przekształcany jest w koenzym A, który reguluje uwalnianie energii z węglowodanów, białek i tłuszczów. Bierze udział w syntezie tłuszczów, cholesterolu, żółci, witaminy D, niektórych hormonów oraz przekaźników nerwowych. Jest niezbędny dla prawidłowej pracy nadnerczy, działa przeciwstresowo, przeciwuczuleniowo i pomaga organizmowi w walce z zakażeniami.

Pirydoksyna (witamina B6)

Witamina B6 bierze udział w procesach przemiany węglowodanów, białek i tłuszczów. Za jej pomocą dochodzi do syntezy aminokwasów i białek, m.in. hemoglobiny, enzymów i hormonów, a także przekształcenia tłuszczów. Odgrywa ważną rolę w tworzeniu i właściwym funkcjonowaniu układu nerwowego. Poza tym wspomaga działanie układu odpornościowego organizmu oraz zapewnia prawidłowy rozwój i funkcjonowanie ośrodkowego układu nerwowego.

Inozytol (witamina B7)

Inozytol bierze udział w przemianie tłuszczów, wzmaga ich utlenianie i zmniejsza poziom cholesterolu w surowicy krwi. Jest obecny w tkance mózgowej, w układzie nerwowym, mięśniach, układzie kostnym, rozrodczym i w sercu. Jest składnikiem budulcowym błon komórkowych, bierze udział w przenoszeniu sygnałów nerwowych. Uczestniczy także w syntezie, przenoszeniu i działaniu tłuszczów.

Kwas foliowy (witamina B9)

Kwas foliowy warunkuje prawidłowe funkcjonowanie układu krwiotwórczego. Jest potrzebny do wzrostu komórek oraz syntezy kwasów nukleinowych. Reguluje podziały komórkowe i przekazywanie cech dziedzicznych, tj. zachowanie kodu genetycznego. Bierze udział w syntezie niektórych przekaźników nerwowych, m.in. serotoniny.

Cyjanokobalamina (B12)

Witamina B12 jest niezbędna dla utrzymania prawidłowej gospodarki węglowodanowej, białkowej i tłuszczowej. Jest odpowiedzialna za syntezę niektórych aminokwasów i tłuszczów oraz za właściwe funkcjonowanie układu nerwowego. Odpowiada za prawidłowe tworzenie krwinek czerwonych. Bierze udział w wielu procesach metabolicznych, m.in. w syntezie kwasów nukleinowych, które są nośnikami cech dziedzicznych.

Uczestniczy w dojrzewaniu komórek nabłonkowych oraz w budowie otoczki mielinowej komórek nerwowych.

Fot. freepik

Biotyna (witamina H)

Biotyna wchodzi w skład enzymów, które biorą udział w metabolizmie węglowodanów, białek i tłuszczów. Jest niezbędna dla normalnego wzrostu i prawidłowego funkcjonowania szpiku kostnego, gruczołów płciowych, gruczołów łojowych i skóry. Zapobiega takim chorobom skóry jak łojotok, łuszczyca i czyraczność. Stosowana w rekonwalescencji i po chorobach wyniszczających.

Kwas askorbinowy (witamina C)

Witamina C bierze udział w tworzeniu kolagenu i substancji międzykomórkowych, co wpływa na prawidłowy rozwój chrząstki, kości i zębów. Przyspiesza gojenie się ran i zwiększa odporność naczyń krwionośnych. Uczestniczy w syntezie hemoglobiny, powstawaniu krwinek czerwonych oraz w przyswajaniu żelaza. Działa odtruwająco, odgrywa ważną rolę w procesach odpornościowych, m.in. przyczynia się do wytwarzania przeciwciał.

Witamina C wpływa na wytwarzanie przez organizm wielu hormonów, w tym tyroksyny, insuliny i adrenaliny. Zapobiega zapaleniu jamy ustnej, dziąseł, łamliwości naczyń krwionośnych, skazie krwotocznej i niedokrwistości.

Zawartość w produktach pszczelich

Średnią zawartość witamin rozpuszczalnych w wodzie w produktach pszczelich podano w tabeli 1. Dane te wskazują, że w 100 g wymienionych produktów w największej ilości witaminy te występują w czerwiu trutowym (średnio około 800 mg). Dominuje w nim cholina, która nie jest spotykana w innych produktach pszczelich. W dużej ilości w czerwiu trutowym wykryto także kwas pantotenowy i niacynę.

Tabela 1. Średnia zawartość witamin rozpuszczalnych w wodzie w produktach pszczelich

Stosunkowo dużo witamin rozpuszczalnych w wodzie występuje również w pyłku kwiatowym (średnio około 342 mg), pierzdze (średnio około 255 mg) i mleczku pszczelim (średnio około 168 mg). W pyłku kwiatowym i pierzdze w dużej ilości występują inozytol i kwas askorbinowy, a w mleczku pszczelim kwas pantotenowy i inozytol.

We wszystkich wymienionych produktach stwierdzono także stosunkowo dużo niacyny. Ponadto w mleczku pszczelim wykryto obecność niewielkiej ilości cyjanokobalaminy.

Najmniej witamin, w przeliczeniu na 100 g produktu, stwierdzono w miodzie pszczelim (średnio około 40 mg), przy czym w największej ilości w tym produkcie występuje kwas askorbinowy.

Fot. <Zmienny tekst nie mieszczący się>

Wprowadzenie do organizmu witamin wraz z produktami pszczelimi

Zawartość witamin rozpuszczalnych w wodzie, jakie wprowadzać możemy w maksymalnych dawkach do organizmu wraz z produktami pszczelimi, przedstawiono w tabeli 2. Okazuje się, że najwięcej witamin można wprowadzić do organizmu za pomocą pyłku kwiatowego (przeciętnie około 103 mg). Przyjmowanie pierzgi i miodu pozwala na wprowadzenie maksymalnie w ciągu dnia odpowiednio około 52 i 40 mg witamin.

Tabela 2. Zawartość witamin rozpuszczalnych w wodzie w maksymalnych dziennych dawkach produktów pszczelich

Podsumowanie

Z przedstawionych danych wynika, że witaminy rozpuszczalne w wodzie, takie jak tiamina (B1), ryboflawina (B2), niacyna (B3), kwas pantotenowy (B5) i pirydoksyna (B6) występują w miodzie pszczelim, pyłku kwiatowym, pierzdze, mleczku pszczelim i czerwiu trutowym.

Natomiast pyłek kwiatowy i pierzga mogą także uzupełniać, i to w znacznym stopniu, niedobór inozytolu (B7).

Powyższe opracowanie oparto na ponad 30 publikacjach krajowych i zagranicznych dostępnych u autorów.

Prof. dr hab. Bogdan Kędzia,
mgr Elżbieta Hołderna-Kędzia
Instytut Włókien Naturalnych i Roślin Zielarskich w Poznaniu

Zamów prenumeratę czasopisma "Pasieka"