Ogrody miododajne

Gdy nadchodzą piękne, słoneczne dni, miło jest usiąść pod drzewem na skraju lasu, obserwować, jak pszczoły uwijają się na otaczających nas kwiatach, i słuchać ich radosnego bzyczenia. Ten obraz możemy przenieść do swojego ogrodu.
Rozmaitość roślin nektaro- i pyłkodajnych oraz wielość stylów ogrodowych pozwala na stworzenie przestrzeni, w której będziemy się czuć dobrze i która zwabi zapylacze.

Komponowanie ogrodu przyjaznego dla człowieka i pszczół jest fascynującym zajęciem pozwalającym obcować z tajnikami przyrody. Poznajemy wówczas warunki siedliskowe panujące wokół domu, dobieramy odpowiednie rośliny pokarmowe i tak projektujemy przestrzeń, by rezultat naszych prac cechował się walorami estetycznymi.

fot. Pixabay, spenicillins

Poza wzbogaceniem bazy pożytkowej ogród pszczeli pełni szereg innych funkcji, w czym przypomina ogródek pszczelarski, o którego zaletach pisał profesor Mieczysław Lipiński. Jest więc to miejsce, idealne do uprawy mało znanych roślin będących obiecującym źródłem pyłku i nektaru, śledzenia ich rozwoju i badania atrakcyjnoś dla pszczół w lokalnych warunkach.

Jeżeli zdecydujemy się na wykorzystanie dzikich roślin miododajnych, możemy je potem wsiewać w już istniejące płaty zbiorowisk, polepszając tym zarówno pastwiska pszczele, jak i bazę pokarmową innych zapylaczy w naszej okolicy i przyczyniając się do ochrony szeregu pożytecznych organizmów.

Ogród miododajny jest też jedyną w swoim rodzaju „czatownią” umożliwiającą obserwację pracy pszczół na kwiatach. W końcu nasze rabaty mogą pełnić funkcję edukacyjną, szczególnie gdy prowadzimy działalność agroturystyczną czy pasiekę otwartą dla zwiedzających i grup szkoleniowych.

Obecność takiego ukwieconego zakątka sprawi, że nasze gospodarstwa będą rozpoznawalne, staną się ozdobą i wizytówką całej miejscowości.

Od czego zacząć?

Znajomość warunków siedliskowych panujących na działce, a przede wszystkim typu, wilgotności i odczynu gleby jest podstawą przy zakładaniu każdego ogrodu. Możemy je poznać, badając samodzielnie strukturę i pH gleby lub oddając do analizy laboratoryjnej próbki pobrane z miejsc cechujących się odmienną roślinnością, tak by ukazywały możliwie pełną zmienność podłoża.

Jest to szczególnie ważne w przypadku uprawy roślin miododajnych, które mogą znacznie słabiej nektarować w niekorzystnym dla siebie siedlisku.

Kolejny etap naszych rozważań będzie dotyczył ogólnych zasad doboru roślin do pszczelego ogrodu.

Mapa mrozoodporności fot. rosliny.urzadzamy.pl

Jak dobierać rośliny?

Spotykane w rozmaitych siedliskach, zadziwiające różnorodnością kształtów i kolorów – rośliny miododajne stanowią interesującą i wartościową grupę, którą można wzbogacić każdy zielony teren. Jak jednak dokonać odpowiedniego wyboru, tak by znalazły one w naszym ogrodzie odpowiednie warunki rozwoju i dobrze nektarowały?

Rośliny w przyrodzie tworzą ugrupowania przywiązane do określonych warunków środowiska, wykształcone w pewnym reżimie użytkowania (np. murawy, łąki, ciepłolubne dąbrowy) – tak zwane zespoły i zbiorowiska roślinne. Najlepiej rozwijają się i nektarują, gdy rosną w typowym dla nich klimacie i na odpowiedniej glebie, a także w optymalnych warunkach mikroklimatycznych.

Pięknie położona opuszczona pasieka inspiruje do zmian. fot. Maria Janicka

Kwiaty wydzielają nektar w zależności od temperatury i wilgotności powietrza. Gdy w powietrzu znajduje się dużo pary wodnej, nektar podnosi się wyżej w rurkach kwiatowych, przez co staje się dostępny dla pszczół. Dlatego też warto pomyśleć o wprowadzeniu do ogrodu roślin, które w takich warunkach staną się cennym źródłem pożytku.

Są to między innymi koniczyna łąkowa Trifolium pratense i firletka poszarpana Lychnis flos-cuculi.

Kompozycja

Gdy ustalimy, jakie grupy roślin będą najlepiej rosły w zapewnionych przez nas warunkach, będziemy mogli eksperymentować w kwestii ich doboru, tak by uzyskać upragniony efekt wizualny. Przestrzeń ogrodową możemy bowiem kształtować dzięki odpowiedniemu rozmieszczeniu poszczególnych elementów i urządzeń ogrodowych o określonych kształtach, a także pokrojem roślinności i jej kolorystyką.

Ważne jest, aby tak zaplanować nasadzenia, by powstała harmonijna, przyjemna w odbiorze kompozycja; pamiętajmy więc, by nie tworzyć przestrzennego chaosu (np. nie zapełniać trawnika przypadkowymi elementami). Jak pisała jedna z największych angielskich projektantek ogrodów, Gertrude Jekyll, gromadzenie roślin jest jak kupowanie farb, a tworzenie ogrodu przypomina malowanie obrazu.

fot. Maria Janicka

Wysokość i pokrój – dbamy o odpowiednie proporcje

Ludzie przez wieki starali się zrozumieć, co stoi za tym, że wiele struktur w przyrodzie postrzegamy jako piękne. Odpowiedź odnaleźli w zachowaniu równowagi i odpowiednich proporcji. To oznacza, że w praktyce rozmieszczenie każdej rośliny lub grupy roślin powinno być przemyślane, tak by równoważyły się one pod względem rozmiarów, masy i koloru, i wspólnie utworzyły zbalansowaną całość.

Mówiąc słowami innej projektantki, Rosemary Alexander, proces ten przypomina komponowanie grupy do obrazu z martwą naturą.

Kolory mówią do nas…

Człowiek widzi część widma obejmującą fale o długości od ok. 700 do 400 μm. Po rozszczepieniu wiązki światła w pryzmacie lub na kroplach deszczu widzimy tęczę, kolejno po sobie następujące barwy: czerwień, pomarańcz, żółć, zieleń, błękit, indygo i fiolet.

Oko ludzkie funkcjonuje na bazie układu trójchromatycznego, w którym barwami podstawowymi są czerwona, żółta i niebieska, pochodnymi pomarańczowa, zielona i fioletowa, a dopełniającymi do szarości czerwona i zielona, żółta i fioletowa oraz niebieska i pomarańczowa.

Znając zasady łączenia poszczególnych barw, mamy dobre podstawy do tworzenia interesujących aranżacji na rabatach.

Wspomnianej wyżej Gertrude Jekyll zawdzięczamy podstawy stosowania koloru w ogrodzie. Według niej odpowiednie zestawienie i układ barw sprawią, że kompozycja będzie przyjemna w odbiorze. I tak jako spokojne i relaksujące odbieramy aranżacje, w których ciepłe barwy zajmują centrum, a chłodne – obrzeża.

Bardzo pozytywnie odbieramy też współistnienie jednego głównego koloru i jego odcieni. Poza tym ciekawy efekt daje sąsiedztwo barw dopełniających, co dobrze się sprawdzi w przypadku kwiatów najchętniej odwiedzanych przez pszczoły.

Dozwolone są więc wszelkie kombinacje kolorystyczne, jeśli tylko będą cechowały się smakiem i umiarem.

Kolory mówią do pszczół…

Pszczoły postrzegają barwy w inny sposób niż człowiek. Choć więc i u nich występuje układ trójchromatyczny, oko pszczoły jest wrażliwe na zakres widma przesunięty w stronę fal krótszych. Oznacza to, że pszczoły nie widzą czerwieni, są natomiast wrażliwe na kolor żółty, niebieski i ultrafioletowy.

Podsumowanie

Celem artykułu było zainspirowanie czytelników do stworzenia własnego ogrodu lub miododajnej rabaty. Mogą one nawiązywać do miejsc znanych ze spacerów, odtwarzać układy występujące w naturze, a jednocześnie zostać wzbogacone o rośliny ozdobne, nie rosnące dziko w Polsce.

dr Maria Janicka
Ten adres pocztowy jest chroniony przed spamowaniem. Aby go zobaczyć, konieczne jest włączenie w przeglądarce obsługi JavaScript.

Zamów prenumeratę czasopisma "Pasieka"