Z artykułu dowiesz się:

• czym się charakteryzują bory mieszane
• jakie rośliny nadają się do miododajnych ogrodów borowych
• które gatunki i odmiany zestawiać, aby tworzyły atrakcyjną i praktyczną kompozycję w ogrodzie

Miododajny ogród leśny – bór mieszany

Pachnące igliwiem, żywicą i słodkimi owocami leśnymi, kojarzą się z baśniami, legendami, tajemnicą. Bory mieszane są cenną bazą pokarmową dla pszczoły miodnej, jednym z jej pierwotnych siedlisk. Miododajne ogrody i rabaty inspirowane roślinnością lasów pomagają odbudować te więzi, mają też niespotykany urok.

Fot. Maria Janicka

Bory mieszane są szeroko rozpowszechnione na terenie naszego kraju. Cechują się tym, że w ich runie obok elementów borowych rosną liczne gatunki znane z lasów liściastych. Przez wieki dostarczały pszczołom miodnym pokarmu – pyłku, nektaru i spadzi oraz innych niezbędnych substancji potrzebnych np. do produkcji propolisu. Zapewniały też dziuple, w których rodziny pszczele mogły się osiedlać.

Oto krótka charakterystyka wybranych zbiorowisk o takim charakterze.

Subkontynentalny bór mieszany Querco roboris-Pinetum 

W drzewostanie dominującymi gatunkami są sosna zwyczajna Pinus sylvestris i dąb szypułkowy Quercus robur, w niektórych rejonach zastępowany przez dąb bezszypułkowy Q. petraea. W domieszce występuje buk zwyczajny Fagus sylvatica, topola osika Populus tremula, grab zwyczajny Carpinus betulus oraz brzoza brodawkowata Betula pendula i omszona B. pubescens. Dobrze rozwinięta warstwa podszytu budowana jest w większości przez leszczynę pospolitą Corylus avellana, kruszynę pospolitą Frangula alnus, kalinę koralową Viburnum opulus oraz niewielkie krzewy: szczodrzyk czerniejący Lembotropis nigricans i janowiec barwierski Genista tinctoria.

W warstwie runa spotykane są następujące rośliny: borówka czarna Vaccinium myrtillus, borówka brusznica V. vitis-idaea jastrzębiec Lachenala Hieracium lachenalii, konwalia majowa Convallaria majalis, konwalijka dwulistna Majanthemum bifolium, orlica pospolita Pteridium aquilinum, przetacznik leśny Veronica officinalis, siódmaczek leśny Trientalis europaea i szczawik zajęczy Oxalis acetosella, a także fiołek leśny Viola reichenbachiana, malina kamionka Rubus saxatilis, nawłoć pospolita Solidago virgaurea, poziomka pospolita Fragaria vesca, pszeniec zwyczajny Melampyrum pratense, wrzos pospolity Calluna vulgaris, zawilec gajowy Anemone nemorosa, kostrzewa owcza Festuca ovina, perłówka zwisła Melica nutans, prosownica rozpierzchła Milium effusum, śmiałek pogięty Deschampsia flexuosa, trzcinnik leśny Calamagrostis arundinacea i turzyca palczasta Carex digitata. Warstwa mchów jest dobrze rozwinięta.

Bory tego typu występują na niżu w środkowej i wschodniej Polsce na umiarkowanie żyznym podłożu piaszczysto-gliniastym (gleby bielicoziemne i gruntowo-glejowe).

Subborealny bór mieszany, czyli bór sierpikowy Serratulo-Pinetum

Jest to zbiorowisko boru mieszanego sosnowo-dębowo-świerkowego cechujące się bogatym składem florystycznym, zwłaszcza obfitym udziałem ciepłolubnych gatunków runa związanych ze świetlistymi dąbrowami i ciepłolubnymi okrajkami. Wśród drzew, obok sosny zwyczajnej Pinus sylvestris, świerka pospolitego Picea abies i dębu szypułkowego Quercus robur, można w nim spotkać brzozę brodawkowatą Betula pendula, topolę osikę Populus tremula i grab zwyczajny Carpinus betulus. Podszyt budowany jest przez jarzębinę Sorbus aucuparia, leszczynę pospolitą Corylus avellana, trzmielinę pospolitą Euonymus europaea oraz podrost dębu i grabu.

Do roślin spotykanych w borach subborealnych należą: borówka brusznica Vaccinium vitis-idaea, borówka czarna V. myrtillus, gruszyczka jednostronna Orthila secunda, konwalia majowa Convallaria majalis, malina kamionka Rubus saxatilis, nawłoć pospolita Solidago virgaurea, orlica pospolita Pteridium aquilinum, poziomka pospolita Fragaria vesca, przetacznik leśny Veronica officinalis, siódmaczek leśny Trientalis europaea, wrzos pospolity Calluna vulgaris, kostrzewa owcza Festuca ovina i trzcinnik leśny Calamagrostis arundinacea, a także dąbrówka rozłogowa Ajuga reptans, fiołek leśny Viola reichenbachiana, fiołek Rivina V. riviniana, groszek wiosenny Lathyrus vernus, lilia złotogłów Lilium martagon, orlik pospolity Aquilegia vulgaris, przetacznik ożankowy Veronica chamaedrys, wawrzynek wilczełyko Daphne mezereum, zawilec gajowy Anemone nemorosa, perłówka zwisła Melica nutans i turzyca palczasta Carex digitata oraz termofilne: bukwica zwyczajna Betonica officinalis, dzwonek brzoskwiniolistny Campanula persicifolia, gorysz pagórkowy Peucedanum oreoselinum, kokoryczka wonna Polygonatum odoratum, pajęcznica gałęzista Anthericum ramosum, sierpik barwierski Serratula tinctoria i wężymord niski Scorzonera humilis.

Bór sierpikowy występuje w środkowo- i północno-wschodniej Polsce, na podłożu piaszczystym i piaszczysto-gliniastym.

Dolnoreglowy bór jodłowo-świerkowy Abieti-Piceetum

Jest to las z przewagą jodły pospolitej Abies alba lub świerka pospolitego Picea abies, którym towarzyszą buk zwyczajny Fagus sylvatica i klon jawor Acer pseudoplatanus. W podszycie pojawiają się podrosty wymienionych drzew, jarzębiny Sorbus aucuparia i wiciokrzewu czarnego Lonicera nigra. Również runo jest budowane często zarówno przez elementy borowe, jak i związane z lasami liściastymi, zatem ma charakter mieszany. Spotkać tu można gatunki takie jak: borówka czarna Vaccinium myrtillus, fiołek leśny Viola reichenbachiana, gajowiec żółty Galeobdolon luteum, gruszyczka jednokwiatowa Moneses uniflora, podbiałek alpejski Homogyne alpina, przenęt purpurowy Prenanthes purpurea, zerwa kłosowa Phyteuma spicatum, kosmatka żółtawa Luzula luzulina, śmiałek pogięty Deschampsia flexuosa i widłak jałowcowaty Lycopodium annotinum. Obserwuje się tu bogactwo mchów.

Płaty opisywanego boru występują w Sudetach i Karpatach, na glebach wykształconych na podłożu skalnym.

Fot. Maria Janicka

Leśne aranżacje w miododajnym ogrodzie

Baśniowa atmosfera i bogactwo przyrodnicze lasów oddziałują na wyobraźnię i są przestrzenią do artystycznych poszukiwań. Aranżacje inspirowane borami mieszanymi można wzbogacać o ozdobne odpowiedniki leśnych gatunków, bawić się konwencją i tworzyć leśne pejzaże. Na przykład poziomki można zastąpić lub uzupełnić truskawkami, dobierać odmiany drzew iglastych o ciekawym pokroju i kolorze igieł, wysiewać ozdobne odmiany (np. świerzbnice i orliki), łączyć odmiany malin i jeżyn o różnych kolorach owoców, kształtach liści, kolcach i włoskach, układać konary i skalne okruchy.

Oto kilka propozycji kompozycji i łączek inspirowanych leśnymi polankami. Wymienione w nich rośliny będą się dobrze rozwijały w lekkim, ażurowym cieniu i pełnym, lecz łagodnym świetle. W nawiasach podałam terminy kwitnienia roślin owadopylnych.

Leśna polanka 1. Ilustr. Maria Janicka

Kompozycja leśna 1:

świerk pospolity, leszczyna pospolita (II–IV), malina właściwa (IV–IX), wierzbówka kiprzyca (VI–VIII), kozłek lekarski (VI–VIII), paprocie.

Kompozycja leśna 2:

jodła pospolita, kruszyna pospolita (V–IX), jeżyna popielica (V–IX), nawłoć pospolita (VII–IX), dziurawiec zwyczajny (VI–VIII), paprocie.

Leśna polanka 3. Ilustr. Maria Janicka

Kompozycja leśna 3:

świerk pospolity, jarzębina (V–VI), borówka czarna (IV–VI), borówka brusznica (V–VII), wrzos pospolity (VIII–X), paprocie .

Kompozycja leśna 4:

sosna zwyczajna, klon zwyczajny (IV–V), malina właściwa (IV–IX), poziomka pospolita (V–X), macierzanka zwyczajna (V–X), paprocie.

Leśna polanka 1:

świerzbnica leśna (VI–IX), dzwonek rozpierzchły (V–VIII), pszeniec gajowy (VII–IX), poziomka pospolita (V–X), sasanka otwarta (III–IV, VI), paprocie.

Leśna polanka 2:

orlik ogrodowy (V–VI), lebiodka pospolita (oregano) (VI–IX), pszeniec zwyczajny (VI–VII), poziomka pospolita (V–X), macierzanka zwyczajna (V–X), paprocie.

Leśna polanka 3:

kozłek lekarski (VI–VIII), dzięgiel leśny (VII–IX), dzwonek pokrzywolistny (VII–IX), poziomka pospolita (V–X), fiołek wonny (IV–V, jesień), paprocie.

Dr Maria Janicka
Ten adres pocztowy jest chroniony przed spamowaniem. Aby go zobaczyć, konieczne jest włączenie w przeglądarce obsługi JavaScript.

1 - Formy życiowe roślin – morfologiczne typy roślin związane z przystosowaniem do środowiska, wyróżnione na podstawie położenia pąków odnawiających względem powierzchni ziemi (nadziemne, naziemne, podziemne), np. drzewa, rośliny tworzące rozety liściowe, rośliny cebulowe.

Literatura:

Banaszak J. 2011. Pszczoła miodna w biocenozie lasu. w: Bartnictwo. Odrodzenie staropolskiej tradycji. Wydawnictwo pokonferencyjne, Spała-Świnia Góra, 27–28 sierpnia 2008, Wyd. Sądecki Bartnik, Stróże: 6–22.

Czekońska K., Szabla K. (red.) 2020. Ochrona owadów zapylających w ekosystemach leśnych. Wydawnictwo UR, Kraków.

Matuszkiewicz W., Sikorski P., Szwed W., Wierzba M. (red) 2012. Zbiorowiska roślinne Polski: lasy i zarośla. Ilustrowany przewodnik. PWN, Warszawa.

Zieliński J. 2004. The genus Rubus (Rosaceae) in Poland. Polish Botanical Studies 16: 1–300.

akademiaroslin.pl

Zamów prenumeratę czasopisma "Pasieka"