Z artykułu dowiesz się m.in.:

• co to jest brązowy trend;
• jakie rośliny pyłko- i nektarodajne mogą się w niego wpisać;
• jakie gatunki posadzić i jak je zestawić ze sobą, aby dobrze się prezentowały również późną jesienią i zimą.

Pora zimna w ogrodach miododajnych

Słońce wędruje nisko nad horyzontem, podświetla rośliny, wydobywając tajemnicze szczegóły; pokrywa złotą poświatą delikatne włoski, kolce, puch kielichowy i snujące się pozostałości babiego lata. Wiele roślin, które latem dostarczały pszczołom pyłku i nektaru może stać się ozdobą rabat, gdy nadejdą chłody.

Owocostany starca w jesiennej odsłonie. Fot. Maria Janicka

W ostatnich latach w sztuce ogrodowej na nowo odkrywana jest uważność, obserwacja cyklów natury i pochylenie nad pięknem roślin w każdym momencie ich rozwoju. Szczególnie wyrazisty jest trend określany czasem jako brązowy, który polega na wprowadzaniu do ogrodu odcieni brunatnych, ochrowych, słomianych i szarych dzięki doborowi gatunków o odpowiednich kolorach i pozostawianiu przekwitłych roślin. Takie ogrody tworzy między innymi wybitny projektant Piet Oudolf.

Atmosfera jesiennego ogrodu

Ogród w klimacie jesiennym ma kilka odsłon. Z każdym dniem pojawia się więcej kolorów. Światło jest delikatne, złotawe, mgliste, unoszą się w nim jakby błyszczące kryształki i różne drobinki. Rankami na trawie perli się rosa, nad nią wędrują opalizujące mgły, na grządkach rosną kolorowe warzywa.

Z biegiem czasu obraz się zmienia. Kolory zdają się gasnąć. Teraz przeważają odcienie ziemi, stonowane, ciepłe nuty, brązy, rudości, żółcienie, szkarłaty, fiolety, kolor ceglasty, miedziany i wrzosowy podkreślane miękkim światłem. Opada coraz więcej liści, aż w końcu pozostają tylko ażurowe sploty gałęzi i ostatnie owoce. Teraz ogród wypełniają brązy, szarości, złoto, a przestrzeń jest zbudowana z fascynujących tekstur i kształtów, precyzyjnie oddanych niuansów budowy liści i gałęzi. Współgrające ze sobą światło, kształty i tekstury będą ozdobą również zimą.

Dziewięćsił pospolity. Fot. Maria Janicka

Rośliny, których suche liście i kwiatostany mają ciekawą ornamentację

Pyłkodajne, nektarodajne

Astrowate: chaber austriacki Centaurea phrygia, chaber driakiewnik C. scabiosa, chaber łąkowy C. jacea, chaber nadreński C. stoebe, chaber wielkogłówkowy C. macrocephala, dzielżan jesienny Helenium autumnale, dziewięćsił bezłodygowy Carlina acaulis, dziewięćsił pospolity C. vulgaris, jeżówka blada Echinacea pallida, jeżówka purpurowa E. purpurea, krwawnik pospolity Achillea millefolium (również w odcieniach różu, złota i miedzi), oset kędzierzawy Carduus crispus, oset nastroszony C. acanthoides, oset zwisły C. nutans, ostrożeń lancetowaty Cirsium lanceolatum, ostrożeń warzywny C. oleraceum, popłoch pospolity Onopordum acanthium.

Ozdobne warzywa

Jarmuż, burak liściowy, por, sałata, kalarepa, marchew siewna, pietruszka zwyczajna, seler korzeniowy i naciowy, kapusta warzywna brukselska, pasternak, lubczyk ogrodowy, koper ogrodowy, dynia, cukinia.

Warzywa są dostępne w wielu ciekawych odmianach, których kilka wymieniam: burak liściowy (boćwina, mangold): odmiana ‘Rhubarb Chard Bali’ o wiśniowoczerwonych ogonkach liściowych i bodrowo-zielonych karbowanych liściach, żółtoogonkowa ‘Canary Yellow’, ‘Lukullus’ z karbowanymi żółtozielonymi liśćmi oraz zielonkawobiałymi ogonkami i nerwami, ‘Bright Lights’ mająca liście jasnozielone podbarwione na czerwono i ogonki liściowe w różnych kolorach (białe, żółte, pomarańczowe, purpurowe, różowe, czerwone); jarmuż w odmianie ‘Scarlet’ o kędzierzawych, purpurowo-fioletowych liściach i jarmuż typu toskańskiego zwany czarnym jarmużem. Po więcej odmian i inspiracji warto zajrzeć do „Pasieki” nr 5/2021 i artykułu o miododajnych ozdobnych ogrodach warzywnych.

Wybrane rośliny dające kolorowe owoce i przebarwiające się liście

Klony, jarzęby (‘Joseph Rock’ o czerwonych, pomarańczowych lub miedzianych liściach jesiennych i jasnobursztynowych owocach, ‘Pink Veil’ o żółtych liściach jesiennych i jasnoróżowych owocach), wierzba mandżurska Salix babylonica var.² pekinensis ‘Contorta’, leszczyna Corylus avellana ‘Contorta’, dereń biały Cornus alba ‘Siberian Pearls’ (jesienią liście stają się bordowe, owoce białe na czerwonych szypułkach), dereń jadalny C. mas, tarnina Prunus spinosa, róże, winorośl, jabłonie, również rajskie, śliwy, grusze, brzoskwinie, pigwowce, poziomka pospolita Fragaria vesca, truskawka Fragaria ×ananasa.

Wybrane trawy ozdobne, turzyce

Trawy: dmuszek jajowaty Lagurus ovatus, drżączka średnia Briza media, drżączka większa B. maxima, grzebienica pospolita Cynosurus cristatus, kłosówka miękka Holcus mollis, kłosówka wełnista H. lanatus, konietlica łąkowa Trisetum flavescens, kostrzewa czerwona Festuca rubra i inne kostrzewy, łzawnica ogrodowa Coix lacryma-jobi, manna mielec Glyceria maxima, mozga kanaryjska (kanar) Phalaris canariensis, ostnica cieniutka Stipa tenuissima ‘Ponytails’, perłówka orzęsiona Melica ciliata, perłówka wyniosła M. altisima, perłówka zwisła M. nutans, proso rózgowate Panicum virgatum, proso włosowate P. capillare, proso zwyczajne P. miliaceum, rajgras wyniosły Arrhenatherum elatius, rozplenica japońska Pennisetum alopecuroides, śmiałek darniowy Deschampsia caespitosa ‘Goldschleier’, tymotka Boehmera Phleum phleoides, tymotka łąkowa P. pratense, wiechlina łąkowa Poa pratensis, wiechlina zwyczajna P. trivialis, włośnica wielkokłosowa Setaria macrostachya i inne włośnice, wyczyniec łąkowy Alopecurus pratensis, życica trwała Lolium perenne, a także pszenica, owies, jęczmień, żyto, pszenżyto i kukurydza.

Turzyce: turzyca Buchanana Carex buchananii (liście czerwonawe), turzyca Morrowa C. morrowii.

Wybrane paprocie

Nerecznica mocna Dryopteris affinis ‘Crispa’ , nerecznica samcza D. filix-mas, orlica pospolita Pteridium aquilinum, paprotnik Brauna Polystichum braunii, wietlica japońska Athyrium niponicum ‘Red Beauty’, wietlica samicza A. filix-femina.

Wybrane drzewa i krzewy iglaste

Cis pośredni Taxus ×media, jodła pospolita Abies alba i inne jodły, modrzew europejski Larix decidua, sosna kosodrzewina Pinus mugo ‘Ophir’ (żółtawe igły), ‘Mops’, ‘Mini Mops’, ‘Nerost’, sosna bośniacka P. heldreichii ‘Compact Gem’, sosna syberyjska P. sibirida, sosna wydmowa P. contorta ‘Spanish Dwarf’, sosna zwyczajna P. sylvestris, świerk pospolity Picea abies i inne świerki.

Wskazówki kompozycyjne

Trawy ozdobne dodadzą aranżacjom lekkości i zwiewności, natomiast szczawie, rabarbar oraz warzywa: jarmuż, burak liściowy i por zbudują strukturę kompozycji i wprowadzą linie pionowe. Ozdobne warzywa idealnie wpisują się w konwencję barwnego jesiennego ogrodu. Zioła nawet po zeschnięciu będą napełniać powietrze wyjątkowym aromatem, a liście zimozielonych krzewinek, poziomek i przywrotników nabiorą rumieńców w zgaszonych odcieniach złotego, brzoskwiniowego, różowego, szkarłatnego i purpurowego. Ozdobą i pokarmem dla zwierząt będą owoce (jagody, orzechy) i szyszki. Nagietki, aksamitki, dalie, chryzantemy, astry chińskie, zimowity jesienne i wrotycz wzbogacą paletę barw.

Przykłady kompozycji na zimną porę roku

Dla czytelników „Pasieki” przygotowałam poniższe zestawy roślin, które można zaaranżować jako rabatę klasyczną lub łąkową. W każdym znalazły się rośliny miododajne, warzywa, zioła i trawy. Poszczególne gatunki będą stopniowo przekwitać i zamierać, wygaszać barwy, tworząc unikatowe suche obrazy – pamiątkę pracowitego, miodnego sezonu.

Dr Maria Janicka
Ten adres pocztowy jest chroniony przed spamowaniem. Aby go zobaczyć, konieczne jest włączenie w przeglądarce obsługi JavaScript.

Literatura:

Hicks-Hamblin K. 2019. Fall garden planting design guide: create a cozy & inviting autumn oasis –

https://gardenerspath.com/how-to/design/fall-garden-planting/, dostęp: 26.07.2022.

Katalog roślin. Drzewa, krzewy, byliny. Związek Szkółkarzy Polskich, 2016.

https://lakikwietne.pl/produkty/mieszanki/rodzime/laka-dla-dzikich-ptakow/

https://oudolf.com/

Przypisy:

1 - Skrót od species diversae – różne gatunki – przyp. red.

2 - Skrót od varietas – odmiana – przyp. red.

Zamów prenumeratę czasopisma "Pasieka"