Z artykułu dowiesz się m.in.:

• jak wyglądają łąki na siedliskach ciepłych i wilgotnych w OPN;
• jaki udział roślin na tych obszarach stanowi bazę pożytkową dla pszczół miodnych;
• jak skomponować rabaty miododajne inspirowane łąkami.

Miododajne rabaty z natury – ciepłolubne łąki przywrotnikowe z Ojcowskiego Parku Narodowego

W przyrodzie zachodzą nieustanne przemiany, w wyniku których powstają nowe zbiorowiska roślinne. W wielu z nich obserwuje się duży udział i bogactwo roślin miododajnych. Jednym z przykładów roślinności rzadkiej i unikatowej, a przez to zagrożonej, są ciepłolubne łąki przywrotnikowe Arrhenatheretum elatioris alchemilletosum – postać z Clinopodium vulgare, które można spotkać w Ojcowskim Parku Narodowym (OPN). Zainspirujmy się nimi w naszych przyjaznych zapylaczom ogrodach.

Przywrotnik. Fot. Maria Janicka

Ojcowski Park Narodowy charakteryzuje się wybitnym zróżnicowaniem warunków mikroklimatycznych, związanym z bogatą rzeźbą terenu. Bardzo zimny i wilgotny mikroklimat den dolin sprzyja istnieniu podgórskiego podzespołu łąki świeżej – Arrhenatheretum elatioris alchemilletosum. Unikatowa w skali OPN jest ich postać o charakterze termofilnym, występująca w miejscach o specyficznej i rzadko spotykanej kombinacji warunków siedliskowych (siedliska ciepłe, nasłonecznione i wilgotne z okresowymi chłodami i mrozami). Związane są one ze środkowymi i dolnymi odsłoniętymi częściami zboczy o najczęściej południowo-zachodniej i północno-wschodniej ekspozycji, podnóżami zboczy w miejscach o ciepłym i umiarkowanie wilgotnym mikroklimacie w strefie inwersji termicznej, a także miejscami występowania zastoisk mrozowych w obrębie cieplejszych fragmentów zboczy.

Fot. wirestock

Łąki jako baza pokarmowa

Ciepłolubne łąki przywrotnikowe obfitują w rośliny dostarczające pyłku i nektaru, co potwierdza fakt, że w dziewiętnastu płatach zbiorowiska, o powierzchni 100 m² każdy, zanotowałam 75 taksonów, które są źródłem pożytku dla pszczoły miodnej. Najliczniejszą grupą roślin pożytkowych były rośliny łąkowe (głównie z rzędu Arrhenatheretalia i związku Arrhenatherion).

Lista roślin miododajnych według częstości występowania:

• łąkowe, charakterystyczne dla klasy Molinio-Arrhenatheretea (regionalnie) – 31 taksonów: Veronica chamaedrys, Achillea millefolium, Plantago lanceolata, Vicia cracca, Heracleum sphondylium, Cruciata glabra, Crepis biennis, Taraxacum officinale, Knautia arvensis, Daucus carota, Leontodon hispidus subsp. hispidus, Geranium pratense, Trifolium repens, Campanula patula, Lotus corniculatus, Trifolium pratense, Leontodon hispidus subsp. glabratus, Lathyrus pratensis, Leucanthemum vulgare, Prunella vulgaris, Cirsium oleraceum, Geranium palustre, Medicago lupulina, Primula elatior, Lychnis flos-cuculi, Ajuga reptans, Centaurea jacea, Glechoma hederacea, Primula veris, Leontodon autumnalis, Leontodon sp. (x);
• murawowe, charakterystyczne dla klasy Festuco-Brometea (regionalnie) – 15 taksonów: Fragaria viridis, Agrimonia eupatoria, Origanum vulgare, Clinopodium vulgare, Plantago media, Solidago virgaaurea, Coronilla varia, Scabiosa ochroleuca, Centaurea scabiosa, Sanguisorba minor, Trifolium alpestre, Pulmonaria mollis, Verbascum chaixii subsp. austriacum, Vincetoxicum hirundinaria, Astragalus glycyphyllos;
• ruderalne, charakterystyczne dla klasy Artemisietea vulgaris – dwa taksony: Aegopodium podagraria, Geranium phaeum;
• inne – 27 gatunków: Hypericum maculatum, Thymus pulegioides, Vicia sepium, Vicia tetrasperma, Fragaria vesca, Anemone nemorosa, Cirsium sp., Mentha arvensis, Myosotis arvensis, Trifolium campestre, Tussilago farfara, Hypericum perforatum, Vicia hirsuta, Campanula trachelium, Campanula rapunculoides, Carduuss acanthoides, Hieracium pilosella, Hieracium piloselloides, Hieracium umbellatum, Hypochaeris radicata, Lamium album, Medicago falcata, Myosotis sylvatica, Picris hieracioides, Rorippa sylvestris, Verbascum sp., Vicia angustifolia.

Pozostałe, wybrane gatunki typowe dla ojcowskich ciepłolubnych łąk przywrotnikowych: A. glabra, A. subcrenata, A. acutiloba, A. crinita, Dactylis glomerata, Arrhenatherum elatius, Anthoxanthum odoratum, Festuca rubra aggr., Phleum pratense, Trisetum flavescens, Cynosurus cristatus, Briza media, Brachypodium pinnatum, Agrostis capillaris, Lolium perenne, Alopecurus pratensis.

Rabaty miododajne

Jako bazę do skomponowania zestawów roślin miododajnych wykorzystałam dziewięć zdjęć fitosocjologicznych. Rośliny na rabaty miododajne dobrałam według ich współwystępowania w poszczególnych płatach łąk, tak by kompozycje były różnorodne, a jednocześnie charakteryzowały się podobną paletą barw. W każdym zestawie jest sześć gatunków miododajnych (łąkowe, murawowe oraz wilgociolubne lub leśne) oraz dowolny gatunek przywrotnika, będący elementem wspólnym wszystkich kompozycji, nawiązującym do nazwy i charakteru zbiorowiska. Dzięki temu są spójne, co pozwala na tworzenie różnych aranżacji, a także estetyczne łączenie poszczególnych zestawów i zabawę stylem. Nawiązania do półnaturalnych łąk pozwalają na tworzenie swobodnych kompozycji, tzw. łąk kwietnych. Jednocześnie dekoracyjne, subtelne lub wyraziste kwiaty i liście idealnie sprawdzą się na klasycznych rabatach bylinowych, np. w stylu angielskim. Optymalna dla wymienionych roślin będzie gleba o odczynie obojętnym, świeża i dość żyzna oraz dobrze nasłonecznione siedlisko. Z ciepłolubnymi łąkami związana jest kserotermiczna dziewanna Chaixa austriacka Verbascum chaixii subsp. austriacum – takson z czerwonej księgi³ i czerwonej listy⁴, którą w kompozycjach zastąpiłam podobną, lecz często spotykaną dziewanną pospolitą V. nigrum.

Oprac. na podstawie:

Janicka M. 2021. Wykorzystanie danych fitosocjologicznych do tworzenia rabat miododajnych na przykładzie ciepłolubnych łąk przywrotnikowych z Ojcowskiego Parku Narodowego. w: M. Burzyńska, E. M. Szymański (red.) Wybrane zagadnienia ze świata pszczołowatych. Górnołużyckie Stowarzyszenie Pszczelarzy w Zgorzelcu, Zgorzelec: 73–89 (artykuł dostępny na ResearchGate).

1 - Fitocenoza – inaczej nazywana płatem roślinności. Realnie istniejące, konkretne zbiorowisko roślinne. W takim rozumieniu jest to podstawowa jednostka badawcza w fitosocjologii, opisywana przy pomocy zdjęć fitosocjologicznych [za Dzwonko 2007 i Matuszkiewiczem 2008, zmienione].

2 - Gatunki wyróżniające – w fitosocjologii gatunki występujące w danym syntaksonie lub grupie syntaksonów, a nie stwierdzane w innych porównywanych syntaksonach (np. górskie gatunki przywrotników wyróżniają podzespół Arrhenatheretum elatioris alchemilletosum, ponieważ w fitocenozach innych podzespołów świeżej łąki rajgrasowej w rejonie OPN te konkretne gatunki przywrotników nie są spotykane). Syntakson to jednostka systematyczna w systemie klasyfikacji zbiorowisk, np. klasa, rząd, zespół, podzespół [wg Matuszkiewicza 2008, zmienione].

3 - Polska Czerwona Księga Roślin. Paprotniki i rośliny kwiatowe – publikacja prezentująca taksony zagrożone wyginięciem i te, które wyginęły na terenie Polski. Każda z omówionych roślin ma nadaną kategorię zagrożenia.

4 - Polska czerwona lista paprotników i roślin kwiatowych – rejestr taksonów zagrożonych wyginięciem i tych, które wyginęły na terenie Polski, wraz z kategorią zagrożenia.

Literatura cytowana w przypisach:

Dzwonko Z. 2007. Przewodnik do badań fitosocjologicznych. Vademecum Geobotanicum, Sorus, Poznań-Kraków.

Matuszkiewicz W. 2008. Przewodnik do oznaczania zbiorowisk roślinnych Polski. Warszawa.

Zamów prenumeratę czasopisma "Pasieka"