Z artykułu dowiesz się m.in.:

• co to jest odpowiedzialność kontraktowa i w jakim aspekcie dotyczy pszczelarzy;
• czy pszczelarz może być zmuszony do zapłaty kary umownej i odszkodowania;
• czym dokładnie jest nieuczciwa konkurencja.

Odpowiedzialność pszczelarza w związku ze sprzedażą miodu i innych produktów pszczelich, cz. 2.

Odpowiedzialność pszczelarza wobec kontrahentów (niekonsumentów)

Na łamach poprzednich numerów „Pasieki” mierzyliśmy się z prawnymi aspektami sprzedaży produktów pszczelich w różnych formach, w tym sprzedaży bezpośredniej¹ oraz rolniczego handlu detalicznego (RHD)². W artykułach tych podkreśliłem, że w pewnych sytuacjach pszczelarz niekoniecznie musi osobiście sprzedawać miód konsumentom, ale może go zbyć w celu dalszej sprzedaży. Ostatni artykuł w „Pasiece” dotyczył z kolei odpowiedzialności w związku ze sprzedażą miodu konsumentom³. Tym razem zastanowimy się, z jakimi konsekwencjami pszczelarz najczęściej powinien się liczyć, gdy dokonuje sprzedaży takim uczestnikom rynku, którzy dopiero będą go oferować klientom, dalszym nabywcom albo wykorzystywać np. w gastronomii.

Fot. Racool_studio z freepik

Kiedy może dojść do transakcji z innymi uczestnikami obrotu gospodarczego niż konsumenci?

W poprzednich artykułach na łamach „Pasieki” wyjaśniłem, że pszczelarze mogą dokonywać sprzedaży produktów pszczelich nie tylko bezpośrednio konsumentom, ale także innym uczestnikom rynku. Aby nie powtarzać tych informacji, jedynie w skrócie podam, że takie możliwości są m.in. przy sprzedaży bezpośredniej miodu (bezpośrednie dostawy małych ilości produktów pszczelich do lokalnego zakładu detalicznego bezpośrednio zaopatrującego konsumenta końcowego) oraz w ramach RHD (sprzedaż do zakładów prowadzących handel detaliczny z przeznaczeniem dla konsumenta finalnego, jeżeli zakłady te są zlokalizowane na obszarze województwa, w którym ma miejsce prowadzenie produkcji lub na obszarach powiatów, lub miast stanowiących siedzibę wojewody, lub sejmiku województwa, sąsiadujących z tym województwem albo z udziałem pośrednika, jeżeli: zbywanie takie następuje podczas wystaw, festynów, targów lub kiermaszów, organizowanych w celu promocji żywności albo pośrednik zbywa konsumentom finalnym żywność wyprodukowaną przez tego pośrednika w ramach RHD lub wyprodukowaną przez inny podmiot prowadzący rolniczy handel detaliczny na obszarze powiatu, w którym pośrednik ten prowadzi produkcję żywności w ramach RHD, lub na obszarze powiatu sąsiadującego z tym powiatem).

Fot. pholigo z freepik

Ogólna odpowiedzialność odszkodowawcza na podstawie umowy

Pierwsze, co musimy rozważyć, to zawsze ogólna odpowiedzialność kontraktowa na podstawie konkretnej umowy zawartej między pszczelarzem a jego kontrahentem. W polskim prawie cywilnym obowiązuje zasada swobody umów (art. 3531 Kodeksu cywilnego⁴), która w znakomitej większości pozwala stronom na ustalenie takich warunków umowy, jakie przyjmą. Trzeba jednak pamiętać, że w pewnych sytuacjach postanowienia (punkty, paragrafy) konkretnej umowy mogą okazać się nieważne albo bezskuteczne. Tak samo może okazać się, że cała umowa będzie nieważna. Dlatego w przypadku kłopotliwej sytuacji z kontrahentem warto przeanalizować zawartą umowę i zastanowić się, czy rzeczywiście oczekiwania naszego partnera są usprawiedliwione.

Jeżeli sama umowa nie reguluje tego, jaką pszczelarz ponosi odpowiedzialność, wówczas konieczne jest zastanowienie się, z jaką umową mamy do czynienia i wówczas – na podstawie przepisów – można ustalić, jakie prawa i obowiązki mają strony. Niemniej wśród przepisów znajdziemy art. 471 Kodeksu cywilnego, który dotyczy ogólnej zasady odpowiedzialności kontraktowej, czyli odpowiedzialności na podstawie umowy. Zgodnie z tym przepisem „Dłużnik obowiązany jest do naprawienia szkody wynikłej z niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania, chyba że niewykonanie lub nienależyte wykonanie jest następstwem okoliczności, za które dłużnik odpowiedzialności nie ponosi”. Według przytoczonego przepisu, jeżeli jedna ze stron umowy nie wykona swoich zobowiązań umownych albo wykona je wadliwie lub niezupełnie, to ponosi ona odpowiedzialność za szkodę powstałą u drugiej strony umowy. Uwolnienie się od ponoszenia odpowiedzialności odszkodowawczej jest możliwe, ale wtedy, jeżeli szkoda wynikałaby z jakichś okoliczności czy zdarzeń, za które nie można przypisać odpowiedzialności (np. działanie osób trzecich, za które nie odpowiadamy, siła wyższa).

Odpowiedzialność na zasadzie rękojmi (art. 556–576 Kodeksu cywilnego)

Podstawowe zagadnienia związane z odpowiedzialnością na zasadzie rękojmi zaprezentowałem w ostatnim artykule. Nie powtarzam więc tych informacji, koniecznie zapamiętajmy jednak, że rękojmia nie występuje jedynie w relacjach przedsiębiorca – konsument. Jak najbardziej, rękojmia będzie znajdowała zastosowanie także w sytuacji sprzedaży produktów pszczelich innym podmiotom niż konsumenci. Tak być jednak nie musi, ponieważ na podstawie art. 558 Kodeksu cywilnego odpowiedzialność z tytułu rękojmi zasadniczo można rozszerzyć, ograniczyć, a nawet wyłączyć. Ograniczenia takiej swobodnej modyfikacji są limitowane w umowach z konsumentami. Oprócz tego wyłączenie lub ograniczenie odpowiedzialności z tytułu rękojmi jest bezskuteczne, jeżeli sprzedawca zataił podstępnie wadę przed kupującym.

Odpowiedzialność na zasadzie gwarancji (art. 577–581 Kodeksu cywilnego)

Również regulacje prawne dotyczące gwarancji zostały zaprezentowane w poprzednim artykule. Natomiast muszę podkreślić, że udzielenie gwarancji jest możliwe nie tylko konsumentom, ale także innych kontrahentom. Nie ma ku temu żadnych ograniczeń, a w obrocie gospodarczym niezwykle często umowy przewidują właśnie postanowienia dotyczące udzielenia i warunków gwarancji, natomiast bardzo często jednocześnie wyłączana jest odpowiedzialność z tytułu rękojmi. Trzeba w każdym razie pamiętać, że udzielenie gwarancji jest dobrowolne.

Odpowiedzialność powiązana z rękojmią kontrahenta (art. 5761–5765 Kodeksu cywilnego)

Specyficznie uregulowana jest sytuacja, gdy mamy do czynienia z kilkoma transakcjami, na końcu czego zostaje zawarta umowa z konsumentem. Prawo przewiduje odpowiedzialność regresową (zwrotną) powiązaną z rękojmią. Jeżeli rzecz nie miała właściwości, które powinna mieć zgodnie ze swoim przeznaczeniem lub zgodnie z publicznie składanymi zapewnieniami, lub została wydana w stanie niezupełnym, sprzedawca, który poniósł koszty na rzecz konsumenta z tytułu rękojmi za wady⁶, może żądać naprawienia poniesionej szkody od tego z poprzednich sprzedawców, który sprawił (przez działanie lub zaniechanie), że rzecz stała się wadliwa⁷.

Przykład

Fot. Serafin Studio

Odpowiedzialność za czyn nieuczciwej konkurencji (ustawa o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji⁹)

Obrót produktami pszczelimi wymaga tego, aby respektować przepisy prawne dotyczące ochrony konkurencji. Na gruncie odpowiedzialności cywilnej kwestię prawnej ochrony konkurencji rynkowej uwzględnia ustawa o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji. Jak wyjaśniałem w poprzednich artykułach, pszczelarz, który formalnie nie jest zarejestrowany jako przedsiębiorca, na gruncie stosunków cywilnoprawnych może zostać uznany za przedsiębiorcę. Tak też się dzieje w tym przypadku, ponieważ przedsiębiorcami w rozumieniu wskazanej ustawy, są osoby fizyczne, osoby prawne oraz jednostki organizacyjne niemające osobowości prawnej, które prowadząc, chociażby ubocznie, działalność zarobkową lub zawodową, uczestniczą w działalności gospodarczej (art. 2 ustawy). Odpowiedzialność na gruncie omawianej ustawy wiąże się z dopuszczeniem się czynu nieuczciwej konkurencji, którym jest działanie sprzeczne z prawem lub dobrymi obyczajami, jeżeli zagraża lub narusza interes innego przedsiębiorcy lub klienta (art. 3 ustawy). Jak wynika z przedstawionego brzmienia przepisów, niekoniecznie musi dojść do naruszenia czyjegoś interesu – wystarczające może okazać się choćby zagrożenie interesów. Ponadto jest to dość ogólne określenie, czym jest czyn nieuczciwej konkurencji. Wprawdzie ustawa wprowadza wiele skonkretyzowanych rodzajów tego zachowania, ale nawet jeżeli przepisy nie opisują określonego czynu jako nieuczciwej konkurencji, to może zostać on uznany za taki właśnie na podstawie zaprezentowanej powyżej definicji.

Podsumowanie

Obrót produktami pszczelimi związany z ich sprzedażą innym podmiotom niż konsument wiąże się z odmienną odpowiedzialnością. Warto mieć świadomość, że przepisy w różny sposób postrzegają sytuację prawną uczestników rynku, a ewentualna odpowiedzialność nie musi ograniczać się tylko do jednej ustawy. Zawierając umowę dotyczącą produktów pszczelich, warto się z nią dokładnie zapoznać i zastanowić, jakie konsekwencje przyniesie niewywiązanie się z niej.

Dr Rafał R. Wasilewski
Radca prawny prowadzący
Kancelarię Radcy Prawnego dr Rafał R. Wasilewski
w Szczecinie
www.radcawasilewski.pl

Przypisy

1 - Sprzedaż bezpośrednia miodu – podstawowe kwestie prawne, „Pasieka” 4/2021, https://bit.ly/3RvP773

2 - Rolniczy handel detaliczny – aspekty prawne, „Pasieka” 2/2021, https://bit.ly/3CmS45z

3 - Odpowiedzialność pszczelarza wobec konsumentów, „Pasieka” 5/2022, https://bit.ly/3rbK152

4 - Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny (Dz.U. z 2022 r. poz. 1360)..

5 - To znaczy możliwość uchylenia się od zaspokojenia roszczenia po upływie określonego prawem terminu.

6 - Albo tzw. quasi-konsumenta (art. 5765 Kodeksu cywilnego).

7 - Odpowiedzialność taką ponosi także poprzedni sprzedawca, który wiedząc o wadzie rzeczy, nie poinformował o niej kupującego lub sporządzona przez niego instrukcja montażu i uruchomieniazawierała błędy, w wyniku których po montażu rzeczy przez konsumenta powstała wada.

8 - Jeżeli sąd oddali powództwo o naprawienie szkody, stwierdzając, że strona pozwana nie była odpowiedzialna za powstanie wady rzeczy, bieg terminu przedawnienia w stosunku do wszystkich pozostałych sprzedawców nie może zakończyć się przed upływem sześciu miesięcy od dnia, w którym orzeczenie oddalające powództwo stało się prawomocne. To oznacza, że w przypadku, gdy łańcuch transakcji był dłuższy, przedawnienie może nastąpić dużo później niż po upływie 6 miesięcy.

9 - Ustawa z dnia 16 kwietnia 1993 r. o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji (Dz.U. z 2022 r. poz. 1233).

Zamów prenumeratę czasopisma "Pasieka"