Miód drahimski, czyli kilka słów o prawnej ochronie nazw miodu

Rodzaj pozyskanego w danej pasiece miodu zależy przede wszystkim od pasieczyska i roślin miododajnych rosnących w okolicy. Chociaż dla przeciętnego konsumenta „miód to miód”, ewentualnie rozróżnia się podstawowe jego gatunki, to wachlarz rodzajów patok jest szeroki. Poza tym, głównie za sprawą mody kulinarnej, odkrywane są miody, o których istnieniu niejedna osoba może nie mieć pojęcia. Za przykład może posłużyć miód drahimski, którego nazwa podlega ochronie prawnej. Niniejszy artykuł został poświęcony aspektom ochrony prawnej nazw miodów.

Zdjęcie poglądowe. Fot. jcomp, freepik

Zagadnienia ogólne

Zagadnienie ochrony nazw produktów rolnych i spożywczych jest przedmiotem regulacji prawa unijnego. Konkretnie kwestii tej dotyczą przepisy rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 1151/2012 z 21 listopada 2012 r. w sprawie systemów jakości produktów rolnych i środków spożywczych¹ (dalej: rozporządzenie 1151/2012).

W preambule tego aktu prawnego można odszukać motywy, na których opierał się prawodawca unijny, wprowadzając regulacje prawne dotyczące nazewnictwa niektórych produktów. Między innymi zwrócono uwagę na jakość i różnorodność unijnej produkcji rolnej, która stanowi jeden z jej istotnych atutów, dając producentom unijnym przewagę konkurencyjną i przyczyniając się znacznie do utrzymania żywego dziedzictwa kulturalnego i kulinarnego UE. Podkreślono, że cechy te są „owocem umiejętności i determinacji unijnych rolników i producentów, którzy zachowują tradycje, uwzględniając jednocześnie najnowsze zmiany w metodach produkcji i surowcach”. Ważne jest również, jak do produktów rolnych podchodzą konsumenci.

Uznano, że „wzrasta zapotrzebowanie na produkty wysokiej jakości, a zarazem na produkty tradycyjne. Obywatele i konsumenci zwracają także uwagę na zachowanie różnorodności produkcji rolnej w Unii. Rodzi to popyt na produkty rolne lub środki spożywcze o określonych specyficznych cechach, w szczególności związanych z ich pochodzeniem geograficznym”. Dlatego dostrzeżono konieczność umożliwienia producentom właściwego oznaczania tego rodzaju szczególnych produktów, wyróżniających się ze względu na specyficzne cechy (wprowadzenie szczególnych systemów oznaczeń produktów miało wpływać również na wysokość wynagrodzenia producentów).

Rozporządzenie uwzględnia 3 systemy jakości (oznaczania produktów):

1. chroniona nazwa pochodzenia (ChNP);

2. chronione oznaczenie geograficzne (ChOG);

3. gwarantowana tradycyjna specjalność (GTS).

Jakie są cele tych trzech systemów? W przypadku systemów ochrony nazw pochodzenia i oznaczeń geograficznych ważne jest „zapewnienie rolnikom i producentom godziwego dochodu z tytułu właściwości i cech danego produktu lub sposobu jego wytwarzania oraz dostarczenie jasnych informacji na temat produktów, których określone cechy mają związek z pochodzeniem geograficznym, co pozwoli konsumentom na podejmowanie bardziej świadomego wyboru co do zakupów”. Chodzi zatem o ochronę tych produktów, których jakość ma związek z jakimś regionem. Natomiast celem systemu gwarantowanych tradycyjnych specjalności jest „wspieranie producentów produktów tradycyjnych w informowaniu konsumentów o cechach stanowiących wartość dodaną ich produktów”. W tym przypadku ważna jest tradycyjność jakiegoś produktu, wpływ tradycji produkcji na jego jakość.

Chronione oznaczenie geograficzne (ChOG) i chroniona nazwa pochodzenia (ChNP)

„Oznaczenie geograficzne” i „nazwa pochodzenia” mają inne znaczenie i odnoszą się do różnych cech danego produktu. Pomiędzy systemami ChNP i ChOG zachodzą różnice, które wynikają głównie z tego, jak duża część surowców musi pochodzić z danego obszaru lub w jakim stopniu proces produkcji musi odbywać się w konkretnym regionie. Zestawienie rozumienia nazwy pochodzenia i oznaczenia geograficznego prezentuje tabela poniżej.

Co ważne, obecnie niektóre nazwy miodów zostały zarejestrowane właśnie jako ChOG lub ChNP. W przypadku polskich nazw są to⁴:

1. miód wrzosowy z Borów Dolnośląskich (ChOG);

2. miód kurpiowski (ChOG);

3. podkarpacki miód spadziowy (ChNP);

4. miód drahimski (ChoG);

5. miód z Sejneńszczyzny/Łoździejszczyzny (ChNP);

6. miód spadziowy z Beskidu Wyspowego (ChNP).

Tradycyjna gwarantowana specjalność (GTS)

W przypadku ochrony nazw jako GTS konkretna nazwa może zostać zarejestrowana jako GTS, jeżeli opisuje określony produkt lub środek spożywczy, który:

1. otrzymano z zastosowaniem sposobu produkcji, przetwarzania lub składu odpowiadającego tradycyjnej praktyce w odniesieniu do tego produktu lub środka spożywczego; lub
2. został wytworzony z surowców lub składników, które są tradycyjnie stosowane.

Fot. Sergejs Rahunoks, freepik

Rejestracja, możliwość posługiwania się oznaczeniami, odpowiedzialność prawna

Nazwa produktu może zostać objęta ochroną jako ChOG, ChNP lub GTS w szczególnej procedurze rejestracyjnej uregulowanej w przepisach rozporządzenia 1511/2012 i u.r.o.n.o. Rejestr ChOG, ChNP i GTS funkcjonuje wspólnie dla całej UE⁶. Natomiast w procesie rejestracji biorą udział organy krajowe, których decyzja o spełnieniu wymagań zgłoszonej nazwy dla objęcia ochroną zapewnia tymczasową ochronę tych nazw.

Aby móc oznaczać swoje produkty ChOG, ChNP lub GTS, należy spełnić odpowiednie warunki, które badane są w procedurze kontrolnej. Kontrolę zgodności procesu produkcji produktów rolnych i środków spożywczych posiadających ChOG, ChNP lub GTS przeprowadza – na wniosek producenta – jednostka certyfikująca (wydająca certyfikat zgodności) albo wojewódzki inspektor jakości handlowej artykułów rolno-spożywczych (wydający świadectwo jakości). W ramach procedury kontrolnej produkt, który miałby być opatrywany jednym z omawianych oznaczeń, podlega badaniu co do spełnienia przewidzianych dla niego warunków uwzględnionych przy rejestracji. Dopiero uzyskanie certyfikatu zgodności albo świadectwa jakości upoważnia producenta do oznaczania swoich produktów zarejestrowanym oznaczeniem z grupy ChOG, ChNP lub GTS.

Warto zapamiętać, że wykorzystywanie nazwy zarejestrowanej jako ChOG, ChNP lub GTS wymaga pozytywnego przejścia procedury kontrolnej. W innym przypadku używanie takiej nazwy do swoich produktów może skutkować odpowiedzialnością prawną. Przede wszystkim zgodnie z art. 58b u.r.o.n.o. można narazić się na karę pieniężną w wysokości do dziesięciokrotności przeciętnego wynagrodzenia. Ponowne naruszenie w tym zakresie może skutkować natomiast karą pieniężną w wysokości do dwudziestokrotności przeciętnego wynagrodzenia, nie niższą od wysokości kary pieniężnej nałożonej poprzednio za takie naruszenie.

Oprócz decyzji administracyjnej o nałożeniu kary pieniężnej można narazić się również na odpowiedzialność prawną z innych tytułów, w tym: odpowiedzialność za naruszenie zbiorowych interesów konsumentów, odpowiedzialność za czyn nieuczciwej konkurencji czy też odpowiedzialność za stosowanie nieuczciwej praktyki rynkowej.

Problem listy produktów tradycyjnych

Oznaczeń ChOG, ChNP oraz GTS nie można mylić z produktami tradycyjnymi, a rejestracji omawianych oznaczeń z wpisem na listę produktów tradycyjnych. Istnienie takiej listy jest dopuszczalne. Zgodnie z art. 47 u.r.o.n.o. określone produkty rolne i środki spożywcze przeznaczone do spożycia przez ludzi (w tym również miód), których jakość lub wyjątkowe cechy i właściwości wynikają ze stosowania tradycyjnych metod produkcji, stanowiące element dziedzictwa kulturowego regionu, w którym są wytwarzane oraz będące elementem tożsamości społeczności lokalnej, mogą być wpisane na listę produktów tradycyjnych. Za tradycyjne metody produkcji uważa się metody wykorzystywane co najmniej od 25 lat.

Lista produktów tradycyjnych jest prowadzona na stronach internetowych urzędu obsługującego ministra właściwego do spraw rynków rolnych⁷. Obecnie na liście znajduje się wiele miodów i miodów pitnych, jak np. nałęczowski miód wielokwiatowy, ryczyński miód lipowy, miód lipowy krupiec z Ziemi Ząbkowickiej czy Nektar świętego Eugeniusza – miód ziołowy.

Zakończenie

Przed wprowadzeniem miodu na rynek, o ile nie jest to zwyczajna nazwa miodu (miód, ewentualnie ze wskazaniem jego konkretnego rodzaju), warto sprawdzić, czy określona nazwa nie podlega ochronie prawnej. Chcąc zwiększyć zainteresowanie swoim produktem poprzez nadanie mu modnej lub wyszukanej nazwy, można narazić się na przykre konsekwencje prawne. Mimo że na popularności zyskał np. miód drahimski, nie każda pasieka może nazywać tak produkowany przez siebie miód.

Dr Rafał R. Wasilewski
Doktor prawa
radca prawny wpisany na listę radców prawnych przy Okręgowej Izbie Radców Prawnych w Szczecinie. Prowadzi kancelarię radcy prawnego, wspierając przedsiębiorców, innych klientów instytucjonalnych oraz klientów indywidualnych, w szczególności w zakresie prawa gospodarczego oraz prawa cywilnego.

1 - Dz.Urz. UE z 2012 r., L – 343 poz. 1.

2 - Dz.U. z 2021 r. poz. 224.

3 - „Etap produkcji” oznacza produkcję, przetwarzanie lub przygotowanie.

4 - https://ec.europa.eu/info/food-farming-fisheries/food-safety-and-quality/certification/quality-labels/geographical-indications-register/ (dostęp: 14.09.2021).

5 - Tamże.

6 - Daną nazwę można zweryfikować pod adresem: https://www.tmdn.org/giview/gi/search

7 - https://www.gov.pl/web/rolnictwo/lista-produktow-tradycyjnych12 (dostęp: 15.09.2021).

Zamów prenumeratę czasopisma "Pasieka"