Tarczyca bajkalska jako pożytek dla pszczołowatych

W gospodarstwach pasiecznych zazwyczaj uprawia się gatunki bardzo dobrze znane, łatwe w uprawie i niewymagające szczególnej pielęgnacji. Warto jednak poznawać mniej znane rośliny. Z pszczelarskiego punktu widzenia są cenne, bo wyróżniają się one długim i obfitym kwitnieniem oraz cieszą się dużym zainteresowaniem pszczół. Nasadzenia takich roślin w znaczący sposób urozmaicają bazę pożytkową.

Fot. Anna Pawlikowska

Ogród Botaniczny Roślin Leczniczych we Wrocławiu jest miejscem pozyskiwania surowców leczniczych do badań. Katedra Biologii i Botaniki Farmaceutycznej, której częścią jest Ogród, przeprowadza doświadczenia z udziałem azjatyckich roślin leczniczych. W obszarze działalności naukowej pozyskuje się i uprawia oryginalne gatunki z całego świata, które swoim wyglądem, barwą oraz olejkami eterycznymi wabią owady. Badana jest m.in. tarczyca bajkalska (Scutellaria baicalensis Georgi) – synonim Scutellaria speciosa Fisch. ex Turcz. Liczne obserwacje tej rośliny dowiodły, że tarczyca bajkalska jest chętnie odwiedzana przez pszczołowate.

Fot. Joanna Jaśpińska

Korzeń tarczycy bajkalskiej (Scutellariae baicalensis radix) ma długość od 8 do 25 cm, średnicę od 1 do 3 cm, barwę jasnobrunatną. Jest włóknisty, bez zapachu, w smaku gorzkawy. Surowiec leczniczy stanowią wysuszone (optymalna temperatura suszenia to 35°C) i rozdrobnione korzenie. Najlepsza pora na zbiór to wiosna lub jesień – w drugim lub trzecim roku wegetacji rośliny. Według literatury z 1 ha uprawy uzyskuje się do 3 t surowca, z którego można otrzymać 450 kg preparatu flawonoidowego. Cennymi, aktywnymi biologicznie, składnikami chemicznymi surowca Radix Scutellariae są flawonoidy, głównie flawony lipofilne, takie jak bajkaleina i wogonina, oraz ich glikozydy (glukoronidy). Zawartość związków flawonowych w surowcu jest bardzo wysoka i wynosi 15–25%, w tym bajkaleiny od 12–17%, wogonozydu 3–4%, katechin – 2,5%. Wyciągi z korzenia tarczycy wykazują działanie przeciwalergiczne i przeciwastmatyczne; przeciwzapalne i przeciwartretyczne; żółciopędne i antyhepatotoksyczne; przeciwmiażdżycowe i przeciwzakrzepowe; krążeniowe, nasercowe i hipotensyjne; antyoksydacyjne i przeciwwolnorodnikowe; sedatywne, przeciwdrgawkowe i anksjolityczne; przeciwnowotworowe i cytotoksyczne; przeciwwirusowe, przeciwbakteryjne i przeciwgrzybicze.

Uprawiając Scutellaria baicalensis w pasiekach lub przydomowych ogródkach, możemy skorzystać nie tylko my, ze względu na liczne właściwości lecznicze, ale również pomóc zapylaczom. Atrakcyjny kolor kwiatów wabi owady, a nam pozwala cieszyć się pięknym widokiem.

Łatwość uprawy, zainteresowanie pszczół tym gatunkiem oraz wysoka wydajność miodowa roślin z rodziny jasnotowatych (100–600 kg z ha), zachęcają do wprowadzenia tarczycy do gospodarstw pasiecznych oraz na rozpowszechnienie w branży pszczelarskiej.

Anna Pawlikowska,
Joanna Jaśpińska,
Anna Jezierska-Domaradzka
Katedra Biologii i Botaniki Farmaceutycznej, Ogród Botaniczny Roślin Leczniczych

Literatura:

Bochořáková H.,Paulová H., Main flavonoids in the root of Scutellaria baicalensis Georgi cultivated in Europe and their comparative Antiradical Properties. Phytother. Res. 17: 640-644. DOI: 10.1002/ptr.1216.

Erhardt W., Goetz E., Boedeker N., Seybold N. 2002. Zadner Handwoerterbuch der Pflanzennamen. 17. Auflage. Eugen Ulmer GmgH & Co.: 759.

Gao Z., Huang K., Yang X., Xu H. 1999. Free radical scavenging and antioxidant activites of flavonoids extracted from the radix of Scutellaria baicalensis Georgi. Biochim Biophys Acta 1472: 643-650. PII:S0304-4165(99)00152-X.

Jarosławska A., Oszmiański J. 2003. Wpływ polifenoli tarczycy bajkalskiej i głogu dwuszyjkowego na procesy utleniania wybranych składników ciasta kruchego w trakcie jego wypieku. Żywność. Nauka. Technologia. Jakość, 2 (35), 38-48.

Joshee N. T.S. Patrick R.S. Mentreddy A.K. Yadav. 2002. Skullcap: Potential Medicinal Crop J. Janick A. Whipkey (Eds) Trends in New Crops and New Uses ASHS Press Alexandria 580–586.

Karpińska E. 2010. Właściwości przeciwzapalne i przeciwnowotworowe Scutellaria baicalensis Georg. Postępy Fitoterapii 4: 215-223.

Kosakowska O. 2017. Intrapopulation variability of flavonoid content of Baikal skullcap (Scutellaria baicalensis Georgi). Herba Pol 63 (1): 20 -31. DOI: 10.1515/heo-2017.

Lamer-Zarawska E. (red.) 2009. Fitoterapia i leki roślinne w geriatrii. Wydawnictwo Lekarskie PZWL: 96-97.

Li L., Xu X., Wu L., Zhu H., He Z., Zhang B., Chi Y., Song G. 2019. Scutellaria barbata polysaccharides inhibit tumor growth and affect the serum proteomic profiling of hepatoma H22- bearing mice. Molecular Med. Rep 19: 2254-2262.

Li-Weber M. 2009. New therapeutic aspects of flavones: the anticancer properties of Scutellaria and its main active constituents Wogonin, Baicalein and Baicalin. Cancer Treat Rev 35: 57-68. DOI:10.1016/j.ctrv.2008.09.005.

Lu Y., Joerger R., Wu Ch. 2011. Study of the Chemical Composition and Antimicrobial Activities of Ethanolic Extracts from Roots of Scutellaria baicalensis Georgi. J.Agric.Food Chem. 59: 10934-10942. DOI: 10.1021/jf202741x.

Seok J. K., Kwak J. Y., Choi G. W., An S. M., Kwak J. H., Seo H. H.,Suh H. J., Bo Y.C. 2015. Scutellaria radix Extract as a Natural UV Protestant for Human Skin. Phytother. Res, 30: 374- 379. DOI: 10.1002/ptr.5534.

Tang W., Eisenbrand G. 1992. Chinese Drugs of Plant Origin. Springer – Verlag Berlin Heidelberg, 919-920.

Zhang Y., Wang X., Wang X., Xu Z., Liu Z., Ni Q., Chu X., Qui M., Zhao A., Jia W. 2006. Protective effect of flavonoids from Scutellaria baicalensis Georgi on cerebral ischemia injury. J Ethnopharmacol 108: 355-360. DOI:10.1016/j.jep.2006.05.022.

Zhao Q., Chen X., Martin C. 2016. Scutellaria bacalensis, the golden herb from the garden of Chinese medicinal plants. Sci. Bull 61(18): 1391-1398. DOI: 10.1007/s11434-016-1136-5.

Zhou Y., Hirotani M., Yoshikawa T., Furuya T. 1997. Flavonoids and phenylethanoids from hairy root cultures of Scutellaria baicalensis. Phytochemistry, 44 (1): 83-87. PII: S0031-9422(96)00443-8.

Zamów prenumeratę czasopisma "Pasieka"