Z artykułu dowiesz się m.in.:

• czym się charakteryzuje prawidłowo pozyskany miód malinowy i jakie wymogi prawne musi spełnić, aby mógł zostać uznany za odmianowy
• jaki jest skład miodu malinowego
• na co jest polecany

Miód malinowy pod lupą

Miód malinowy to jeden z rzadziej spotykanych odmianowych miodów nektarowych na polskim rynku. Nie każdy pszczelarz ma możliwość oferować tę konkretną odmianę miodu, gdyż jest wyjątkowo trudny do pozyskania. Uwarunkowane jest to okresem kwitnienia krzewów maliny, jedynie przez 3–4 tygodnie dwa razy w roku. Dodatkowo powstanie odmianowego miodu malinowego jest uzależnione od lokalizacji pasieki.

W Polsce największe uprawy maliny znajdują się głównie na Lubelszczyźnie i Roztoczu. Co więcej, zgodnie z prawem (Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 14 stycznia 2009 r. w sprawie metod analiz związanych z dokonywaniem oceny miodu, Dz.U. 2009 nr 17, poz. 94) w prawidłowo pozyskanym miodzie malinowym procentowa zawartość pyłku z maliny właściwej powinna być w znacznej przewadze nad pozostałymi zidentyfikowanymi pyłkami podczas badania melisopalinologicznego (analizy pyłkowej). Dlatego też pozyskanie autentycznego miodu malinowego jest utrudnione, co tłumaczy wysoką cenę tego produktu. Ale nie jest to jednocześnie miód należący do najdroższych. Kilogramowy słoik miodu malinowego to koszt około 45–55 zł.

Fot. Marta Burzyńska

Miód malinowy czy miód z malinami?

W przypadku tego miodu odmianowego należy zwracać uwagę na informacje zawarte na etykiecie, gdyż można łatwo wpaść w pułapkę i zamiast miodu malinowego kupić miód z malinami, który niestety nie ma za wiele wspólnego z tą konkretną odmianą patoki. Miód z malinami to najczęściej ziołomiód na bazie soku bądź syropu z owoców malin lub jest to miód z dodatkiem owoców (świeżych, suszonych lub liofilizowanych). I jeśli jest to produkt, którego podstawą jest naturalny miód pszczeli, to nic złego nie ma w takim wyrobie, natomiast nie jest to wtedy miód nektarowy malinowy. Powstanie miodu z malinami (owocami) wiąże się często z wykorzystaniem procesów technologicznych, gdyż połączenie miodu z owocami wymaga długotrwałego i powolnego mieszania oraz niekiedy obróbki termicznej, aby skuteczniej połączyć składniki, zatem mamy do czynienia z produktem przetworzonym.

Charakterystyka pożytku

Spośród miododajnych gatunków runa leśnego, poza borówką czernicą (Vaccinium myrtillus L.) i kruszyną (Fangula alnus L.), jeżyna (Rubus fruticosus) oraz malina właściwa (Rubus idaeus L.) tworzą większe skupiska dające pożytek owadom zapylającym, w tym – pszczołom miodnym. Malina to jedna z podstawowych roślin sadowniczych, wieloletni krzew owocowy. Należy do rodziny różowatych (Rosaceae). Rośnie pospolicie na terenie całego kraju, w świetlistych lasach, także polanach i zaroślach. Siedliskiem najbardziej sprzyjającym omawianemu gatunkowi są skraje lasów i borów mieszanych oraz miejsca pod silnie prześwietlonym drzewostanem. Największe dzikie skupiska krzewów malin, tzw. maliniaki, znajdują się w Karpatach i Sudetach, mniejsze spotyka się w północnej części Mazur i województwa podlaskiego. Na stanowiskach naturalnych najczęściej rośnie w towarzystwie m.in. poziomki pospolitej, wierzbówki kiprzycy, centurii pospolitej i niezapominajki leśnej.

U obu rodzajów odmian kwiaty są białe, zwisłe, zebrane w luźne grona albo wiechy. W komercyjnych odmianach malin kwiaty są głównie obojnacze i zdolne do samozapylenia, ale ponieważ pyłek rośliny jest ciężki i lepki, pszczoły pobierając nektar i tak przenoszą pyłek między roślinami. Naturalne skupienia maliny stanowią dobre zasoby pożytku nektarowego i pyłkowego, nie zawsze w pełni wykorzystanego przez pszczelarzy. Wysokie plony owoców maliny uzależnione są od wielu czynników, między innymi od liczby pszczół obsługujących uprawy.

Kanadyjscy naukowcy określili, że średni czas zapalania pojedynczego kwiatu maliny przez pszczoły wynosi około 150 sekund. Oszacowali także, że aby uzyskać odpowiednie zapylenie i rozwój owoców, pszczoła musi odwiedzić kwiat od 5 do 6 razy [Chagnon i in. 1991]. Dostępność nektaru i pyłku dla pszczół rozpoczyna się z końcem maja, ponieważ wtedy kwitną wczesne odmiany malin. W sierpniu po raz drugi pszczoły mają możliwość przystąpienia do pracy, zwykle aż do początków listopada lub pierwszych przymrozków, ponieważ w tym właśnie czasie kwitnąć zaczynają późniejsze odmiany. Wydajność miodowa omawianego gatunku to około 200 kg z 1 ha, a pyłkowa – 15 kg z 1 ha [Kołtowski 2006].

Cechy organoleptyczne

Miód malinowy jest kwaskowaty, zdecydowanie mniej słodszy od pozostałych odmian miodów, przez niektórych nazywany nawet miodem wytrawnym. Pomimo tego smak jest wyraźny, owocowy. Miód malinowy w stanie płynnym jest złocisty, słomkowożółty, czasem delikatnie herbaciany, a po pełnej krystalizacji jasnokremowy. Wyróżnia się charakterystycznym delikatnym zapachem kwiatów malin. W składzie miodu malinowego jest niezwykle dużo olejków eterycznych, które odpowiadają za charakterystyczny, malinowo-owocowy aromat. Krystalizacja przebiega umiarkowanie szybko, w zależności od procentowego udziału nektaru z kwiatów malin, w którym przeważa fruktoza – takie miody krystalizują wolniej, jednak mimo to proces krystalizacji miodów malinowych przebiega dosyć szybko (około 3 tygodni). Konsystencja krupca zazwyczaj jest gładka, jednak pojawiają się także odmiany średnioziarniste.

Skład chemiczny

Jak w każdym naturalnym miodzie pszczelim tak i w malinowym cukry proste znajdują się w największej ilości. Z cukrów prostych w tej odmianie przeważa fruktoza nad glukozą, natomiast z cukrów złożonych wymienić można sześć disacharydów oraz dwa oligosacharydy. Miód malinowy bogaty jest w związki fenolowe. Zidentyfikowano ich aż 25, a stosunek kwasów fenolowych do flawonoidów wynosi 2,26 [Salonen i in. 2011]. Jak podaje Majewska i in. [2015] miód ten wyróżnia się niską przewodnością elektryczną (w przeciwieństwie do miodów spadziowych) i liczbą diastazową (w porównaniu do nektarowych miodów gryczanych czy lipowych).

W składzie miodu malinowego można znaleźć także witaminy z grupy B oraz witaminę C, minerały (w tym potas, chlor, fosfor, magnez, wapń, żelazo, mangan, kobalt). Kwasy organiczne wpływające na smak i aromat miodu malinowego, to głownie kwas jabłkowy, cytrynowy i glukonowy, jak również olejki eteryczne, aldehydy oraz estry. Do związków zapachowych, które zostały oznaczone w tym typie patoki w największym stężeniu to 3-metylopentan oraz 2-metylopentan, dlatego też można je uznać za markery do identyfikacji tej odmiany miodu. [Majewska i Delmanowicz 2007; Jasicka-Misiak i Kafarski 2011].

Wymagania jakościowe

Wymagania jakościowe dla miodów określa Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2014/63/UE z dnia 15 maja 2014 r. zmieniająca dyrektywę Rady 2001/110/WE oraz na jej podstawie uchwalone Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 3 października 2003 r. w sprawie szczegółowych wymagań w zakresie jakości handlowej miodu (Dz.U. 2003.181.1773) z późniejszymi zmianami, którego wejście w życie uchyliło Polską Normę – Miód Pszczeli (PN-88/A-77626).

Obecnie wynik analizy pyłkowej zależy od interpretacji osoby wykonującej badanie, gdyż zgodnie z obowiązującym rozporządzeniem udział pyłku przewodniego (głównego) w badanej próbce miodu musi być w przewadze. Opis metody w zakresie oznaczania udziału pyłku przewodniego w miodzie jest zawarty w Rozporządzeniu Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 14.01.2009 r. (Dz.U. Nr 17, poz. 94, pkt. VI), a minimalne procentowe udziały pyłku przewodniego w już nieobowiązującej Polskiej Normie (PN-88/A-77626 Miód pszczeli). W poniższej tabeli zebrane zostały szczegółowe wymagania w zakresie jakości handlowej polskich miodów, ze szczególnym uwzględnieniem miodu malinowego.

Budowa pyłku na przykładzie Rubus

Dr inż. Marta Burzyńska

Literatura:

Chagnon M., Gingras J., De Oliveira D., Honey Bee (Hymenoptera: Apidae) Foraging Behavior and Raspberry Pollination, Journal of Economic Entomology, Volume 84, Issue 2, 1 April 1991, s 457–460.

Czekański M., Rusin S.: Miodolecznictwo, Wydawnictwo M, 2016. ISBN 978-83-8043-079-2.

Jagiełło J.: Bursztynowe źródło zdrowia – zastosowanie miodu we współczesnej medycynie. Med Rodz 2018; 21(1): S. 64-69.

Jasicka-Misiak I., Kafarski P.: CHEMICZNE MARKERY MIODÓW ODMIANOWYCH. Wiadomości chemiczne. 2011, 65, S. 9-10.

Kołtowski Z. (2006) — Wielki atlas roślin miododajnych.

Lechowicz, K., Wrońska-Pilarek, D., Bocianowski, J., & Maliński, T. (2020). Pollen morphology of Polish species from the genus Rubus L. (Rosaceae) and its systematic importance. PloS one, 15(5), e0221607.

Majewska E. , Druzynska B. , Derewiaka D. , Ciecierska M. , Wolosiak R.. Fizykochemiczne wyróżniki jakości wybranych miodów nektarowych. Bromat. Chem. Toksykol. – XLVIII, 2015, 3, s. 440 – 444.

Majewska E., Delmanowicz A., Profile związków lotnych wybranych miodów pszczelich, ŻYWNOŚĆ. Nauka. Technologia. Jakość, 2007, 5 (54), s. 247 – 259.

Noskowicz-Bieroniowa H., Co może miód?, Agencja Wydawniczo-Usługowa Emilia, 2009, ISBN 9788388391163.

Salonen A., Hiltunen J., Julkunen-Tiitto R., Composition of Unique Unifloral Honeys from the Boreal Coniferous Forest Zone: Fireweed and Raspberry Honey. Journal of ApiProduct and ApiMedical Science 3, 2011, s.128-136.

Tichonow A.I., Bondarenko L.A., Jarnych T.G., Szpyczak O.S., Kowal W.M., Skrypnik-Tichonow R.I., Miód naturalny w medycynie i farmacji pochodzenie, właściwości, zastosowanie, preparaty lecznicze. Monografia pod redakcją Ukraińskiej Akademii Nauk, ISBN: 978-83-61904-13-7, Wydawca: Sądecki Bartnik, Stróże 2017.

Zanoncelli A., Terapia miodem, Rafael Dom Wydawniczy, 2014, ISBN 9788375694802.

Zamów prenumeratę czasopisma "Pasieka"