Sprzęt niezbędny w wychowie matek

Aby rozpocząć wychów matek, należy posiadać pewne podstawowe wiadomości na temat biologii rodziny pszczelej, a ściślej dotyczące rozwoju matki pszczelej. O tym pisałem poprzednim razem.

W tym artykule chciałbym opisać podstawowy sprzęt do wychowu matek. Nie jest on zbytnio skomplikowany, ale bez niego nie rozpoczniemy wychowu.

Oto wykaz najbardziej potrzebnego sprzętu:

• Ramka hodowlana (koreczkowa, matecznikowa)

• Ramka klateczkowa

• Miseczki matecznikowe

• Przyrząd do wyrobu miseczek

• Klateczki do izolacji mateczników

• Łyżeczka do przekładania larw

• Sprzęt do znakowania matek

• Sprzęt do unasienniania matek

Powyższy wykaz zawiera sprzęt niezbędny, bez którego nie możemy się obyć przy hodowli matek.

W użyciu bywają jeszcze inne przyrządy, które są przydatne, ale niekonieczne. Wyposażenie profesjonalnej pasieki hodowlanej będzie zależało od skali produkcji matek oraz metod wychowu. Oprócz wyżej wymienionych można wykorzystywać jeszcze:

• inkubatory

• uliki weselne

• sprzęt do inseminacji

• klateczki wysyłkowe

• startery

• uliki odkładowe

• klatki hodowlane

Nie zamykają one oczywiście listy sprzętu używanego przy wychowie matek, ale nie sposób jest wymienić wszystkiego, a także nie ma takiej potrzeby. Wymieniony został ten najczęściej używany.

Przed przystąpieniem do wychowu matek powinniśmy dokonać jeszcze wyboru metody wychowu. Możemy wyróżnić dwie podstawowe:

• z przekładaniem larw

• bez przekładania larw.

Różnica między nimi występuje w pierwszym etapie, kiedy to przygotowywane są larwy celem poddania ich do rodzin. Nie wpływa to jednak w zasadniczy sposób na wyposażenie w sprzęt.

Fot.1. Ramka koreczkowa z odciągniętymi
matecznikami.

Z dorodnych mateczników będą dorodne matki.Wydaje się, że bardziej rozpowszechniony i chyba łatwiejszy jest sposób z przekładaniem larw, choć zdania na ten temat są podzielone.

Podstawowym sprzętem w hodowli matek jest ramka hodowlana, która służy do poddawania larw i odciągania mateczników. W niej to wychowywane są matki od chwili przełożenia larw do czasu zakrycia mateczników albo jeszcze dłużej, do czasu izolacji mateczników. Ramka hodowlana jest wykonana ze zwykłej ramki, w którą wstawia się dodatkowe poziome listewki.

Ich ilość będzie zależała od rodzaju koreczków i wysokości ramki. Odległości między listewkami można sobie w prosty sposób obliczyć, przyjmując długość matecznika (ok. 25 mm) i wysokość korka (ok. 10 mm) oraz zostawiając pewien luz, aby mateczniki nie były przyklejane do sąsiedniej beleczki. Przy ramce dadanowskiej te beleczki są 3, w odległości jedna od drugiej około 6 cm.

Ilość mateczników na jednej listewce powinna być taka, aby nie mogły być połączone przez pszczoły. Przy użyciu koreczków drewnianych odległość między nimi wynosi około 3 cm (na ramce dadanowskiej jest ich wtedy 10). Do wychowu koreczki są bardzo wygodne, ale oprócz nich mogą być stosowane klocki drewniane lub z tworzywa sztucznego, albo paski węzy, do których będą przymocowywane miseczki matecznikowe.

Listewki koreczkowe w ramce mocowane są w ten sposób, aby mogły się obracać wokół własnej osi, co ułatwia przekładanie larw. Przyklejanie koreczków matecznikowych najlepiej wykonywać za pomocą wosku w taki sposób, aby łatwo można je było oderwać podczas izolacji mateczników, ale nie za słabo, aby nie odpadły. Można wykorzystać tu zwykłą lutownicę lub mały palnik gazowy. Koreczek matecznikowy ma kształt ściętego stożka. Jego średnica skorelowana jest z otworem w klateczce Zandera bądź innej używanej do izolacji mateczników.

Fot.2. Do izolacji mateczników w rodzinie
w ykorzystywane są ramki klateczkowe.
Na zdjęciu z klateczkami Zandera.

Ramka klateczkowa służy do ustawienia klatek izolacyjnych w celu izolacji mateczników. Jej konstrukcja jest podobna do ramki koreczkowej, gdzie w normalną ramkę wmontowane są listewki na klatki, w które przekładane będą kryte mateczniki. Ich konstrukcja jest zależna od rodzaju klatek izolacyjnych. Najczęściej wykorzystywane są do izolacji mateczników klateczki Zandera.

Miseczki woskowe mogą być wykonywane z wosku za pomocą specjalnych szablonów o średnicy 9 mm lub z tworzywa sztucznego. Zarówno jedne, jak i drugie są jednorazowego użytku, dlatego bardziej godne polecenia wydają się być woskowe, które są stosunkowo proste do wykonania. Co prawda nie widziałem ich w sprzedaży, ale za to można kupić szablony do ich wykonania, które mogą być z metalu, silikonu l
ub drewna. Wszystkie spełniają swoją rolę i w łatwy sposób możemy je wykonać na własne potrzeby.

Miseczki wykonuje się z roztopionego wosku, poprzez kilkakrotne zanurzenie w nim pałeczki lub przyrządu do ich robienia.

Ma to na celu pogrubienie ścian, a szczególnie dna miseczki, aby nie ulegały deformacji przy ich przyklejaniu. Wykonuje się to poprzez zanurzanie na głębokość około 5 mm za pierwszym razem, każde następne powinno być nieco płytsze. Pałeczkę zanurzamy 3-5 razy. Temperatura wosku nie powinna być za wysoka. Przy wykonywaniu dużej ilości miseczek stosuje się specjalne przyrządy składające się z zestawu pałeczek.

Klateczki matecznikowe służą do izolacji mateczników. Najbardziej popularne i praktyczne są klateczki Zandera. Wykonane są z miękkiego drewna z wywierconymi otworami i przybitą siatką. Obecnie można stosować klatki z tworzyw sztucznych, niektórzy wykorzystują wałki lokówkowe.

Zestaw klatek plastykowych jest dość praktyczny. Są to stożkowe tulejki z plastykowej siatki z jednej strony zamknięte specjalnym korkiem z komorą na pokarm (miód) dla wygryzającej się matki, z drugiej korkiem z matecznikiem.

Fot.3. Takie futerały na zasklepione mateczniki
służ ą do przenoszenia ich rodziny
do inkubatora.

Wykonanie klatki Zandera jest do dość pracochłonne, ale za to charakteryzuje się ona dużą trwałością. Może być wykorzystywana nie tylko do izolacji matek, ale również do ich poddawania i przetrzymywania.

W celu wykonania klatki Zandera należy przygotować listwy suchego miękkiego drewna o wymiarach: grubość 20 mm, szerokość 60 mm. W listwie będziemy wiercić otwory o średnicy 30 mm w takiej odległości, aby wystarczyło na ściankę i przecięcie (ok. 40 mm jeden od drugiego), oraz otwory na korek o średnicy 16 mm.

Dodatkowo można wywiercić małe otworki (o średnicy 6 mm) na pokarm wewnątrz klatki. Przed przystąpieniem do wiercenia powinniśmy zaznaczyć miejsca wiercenia według szablonu i wymiarów klateczki.

Wywiercone otwory na pokarm woskujemy, wtedy miód nie wsiąka w drewno.Po wywierceniu otworów przybijamy siatkę za pomocą gwoździków lub zszywek biurowych. Niewielką ilość klatek na własne potrzeby najlepiej jest nabyć w sklepie, gdyż nie opłaci sikompletować sprzętu do ich wykonania.

Mieczysław Janik

Zamów prenumeratę czasopisma "Pasieka"