UWAGA! Artykuł pochodzi ze starych wydań Pasieki. Część wiedzy może być już nieaktualna. By zapoznać się z AKTUALNYMI zaleceniami weterynaryjnymi sprawdź:

Pszczelarskie kompedium wiedzy o warrozie cz. 1

Pszczelarskie kompedium wiedzy o warrozie cz. 2

Dlaczego są problemy z wyborem zarejestrowanego leku przeciwko warrozie

Pamiętaj by zawsze sprawdzić informacje w nowszych numerach "Pasieki". Wiele informacji z zakresu leczenia pszczół lub gospodarki pasiecznej uległo zmianie. Informacje zawarte w tym artykule utrzymujemy na stronie w ramach archiwizacji wiedzy pszczelarskiej. 

OCENA TERENOWEJ SKUTECZNOŚCI WARROABÓJCZEJ PREPARATÓW BIOWAR I APITRAZ

Po blisko 30 latach występowania roztocza Varroa destructor w Polsce nadal stanowi ono zagrożenie dla naszych pasiek. W tym czasie stale poszukiwano nowych środków i sposobów zwalczania pasożyta. Jednakże coroczne i nadmierne stosowanie przez pszczelarzy środków, w szczególności syntetycznych pyretroidów i innych skutecznych substancji rozpuszczalnych w tłuszczach, powoduje liczne negatywne następstwa, ponieważ substancje aktywne przedostają się do wosku, miodu i pyłku kwiatowego gromadzonego przez pszczoły. Niesie to zagrożenie dla konsumentów tych produktów.

Poza tym wskutek stałej obecności niewielkich ilości substancji aktywnych preparatów warroabójczych skumulowanych w wosku działa on jak nieprzerwany zabieg warroabójczy i w konsekwencji przyczynia się do uodpornienia pasożyta na stosowane leki. W wyniku zaostrzenia się przepisów sanitarno-weterynaryjnych w chwili obecnej drastycznie zmalała liczba preparatów, które można stosować w zwalczaniu pasożyta. Z badań ankietowych prowadzonych w Oddziale Pszczelnictwa wynika,że w roku ubiegłym około 60-70% pszczelarzy zastosowało w swoich pasiekach nowe preparaty produkowane przez Zakłady Przemysłu Bioweterynaryjnego „BIOWET” w Puławach - Apitraz i Biowar.

W roku 2004 w pasiece doświadczalnej Oddziału Pszczelnictwa ISK w Puławach oraz pasiece doświadczalnej PIWet-PIB w Swarzędzu badano skuteczność terenową Apitrazu i Biowaru w zwalczaniu roztocza Varroa destructor w rodzinach pszczelich. Obydwa preparaty produkowane są w formie pasków do zawieszania w ulu na okres 6-8 tygodni. Zgodnie z zaleceniami producenta zamieszczonymi w instrukcjach stosowania tych leków 6 tygodniowy okres przetrzymywania 2 pasków na rodzinę wystarcza do pozbycia się roztoczy w około 95%. Preparat Apitraz zawiera 200 mg amitrazu w masie warstwy powierzchniowej paska, natomiast Biowar 400 mg amitrazu w całej masie paska oraz na jego powierzchni.

Rodziny pszczele w obydwu pasiekach podzielono na dwie grupy. Zabiegi zwalczania pasożyta w grupie I, liczącej łącznie 21 rodzin, wykonano przy pomocy Apitrazu, w grupie II, łącznie 23 rodziny, przy pomocy Biowaru. W każdej rodzinie pszczelej umieszczano po 2 paski jednego z badanych leków, zawieszając je w skrajnych uliczkach z czerwiem.

Zabiegi zwalczania Varroa destructor w rodzinach pszczelich prowadzono przez okres 6 tygodni, w terminie 19.08- 30.09 (pasieka Oddziału Pszczelnictwa) oraz 1.09 do 12.10 (pasieka PIWet-PIB). Rodziny pszczele należące do OP były po raz ostatni leczone przeciwko warrozie w 2002 roku przy użyciu Apifosu. W rodzinach pszczelich PIWet jesienią 2003 roku stosowano 2-krotne odymianie Apiwarolem AS.

Ocenę skuteczności przeciwwarrozowej preparatów wykonano dwoma metodami: 

Tabela 1. Terenowa skuteczność warroabójcza preparatu
Biowar i Apitraz oceniana na podstawie porażenia
przez Varroa destructor badanych pszczół

 Metoda I - ocena stopnia porażenia przez Varroa destructor rodzin pszczelich na podstawie badania próbek pszczół pobranych z rodzin przed wprowadzeniem preparatów oraz po ich usunięciu. Badania wykonano metodą flotacjną, a porażenie prób pszczół określano według wzoru: />SI =C x 100 / D gdzie: SI – stopień inwazji, C – liczba pasożytów, D – liczba pszczół    

Skuteczność terenową badanego preparatu obliczono dla każdej rodziny oddzielnie z różnicy porażenia próbek pobranych przed wprowadzeniem preparatów i po ich usunięciu. />SI1 x 100 Sk = 100 / SI0  gdzie: SI0 – porażenie próbki przed wprowadzeniem preparatów, SI1- porażenie próbki po wyjęciu preparatów    

Metoda II - ocena stopnia porażenia przez Varroa destructor rodzin pszczelich na podstawie liczby pasożytów osypujących się na osiatkowane wkładki dennicowe: a) od chwili zawieszenia pasków aż do ich usunięcia z rodzin (w odstępach tygodniowych), b) po 2-krotnym zastosowaniu preparatu kontrolnego (Perizin, s.a. kumafos). Skuteczność preparatów przy zastosowaniu tej metody obliczono według wzoru: />Sk= Liczba samic martwych na skutek działania badanego preparatu / Ogólna liczba samic pasożyta x 100

Na podstawie uzyskanych wyników stwierdzono, iż początkowy stopień porażenia rodzin doświadczalnych obydwu grup był zbliżony i wynosił średnio 1,7% (od 0,0 do 5,0%) dla grupy leczonej Biowarem i 1,5% (od 0,0 do 4,4%) dla grupy rodzin leczonej Apitrazem. Pasieka PIWet wykazywała wyższe porażenie początkowe rodzin, przy czym różnice te były istotne jedynie w grupach rodzin leczonych Apitrazem (tab.1).

Średnia skuteczność preparatów oceniana na podstawie porażenia prób pszczół w przypadku metody I wynosiła dla Biowaru 79,8%, a dla Apitrazu 70,7%.

Wyniki skuteczności Apitrazu i Biowaru uzyskane przy zastosowaniu II metody oceny porażenia rodzin były nieco wyższe. Na skutek działania Biowaru osypało się średnio 89,1% początkowej populacji Varroa destructor, a na skutek działania Apitrazu - 83,8% (tab.2).

Stwierdzono, iż niezależnie od zastosowanej metody oceny skuteczności preparatów leczenie Biowarem pozwoliło na uwolnienie rodzin od większej liczby pasożytów niż przy użyciu Apitrazu, jednak nie były to różnice statystycznie istotne.

Nie stwierdzono istotnych różnic pomiędzy wynikami skuteczności terenowej preparatów uzyskanymi metodą I i II (tab.3).

Działanie warroabójcze obydwu, preparatów w poszczególnych rodzinach okazało się bardzo nierównomierne (tab.1, 2). W pasiece Oddziału Pszczelnictwa ich skuteczność w poszczególnych rodzinach pszczelich wahała się od 0% do 100%. Działanie przeciwwarrozowe Apitrazu i Biowaru w rodzinach ze Swarzędza było bardziej wyrównane, a ich skuteczność mieściła się odpowiednio w granicach 33,0-100% i od 66,7-100%.

Zaobserwowano odmienną dynamikę osypywania się pasożytów w rodzinach z paskami Biowaru i Apitrazu. W przypadku Apitrazu po upływie 3 tygodni ginęło 60% początkowej populacji pasożytów, podczas gdy w tym samym czasie w rodzinach, w których zastosowano Biowar, ginęło ich średnio około 45%. W następnych tygodniach działanie warroabójcze Apitrazu zmniejszało się i w rezultacie po 7 tygodniach skuteczność obu preparatów była podobna (tab.2).

Tabela 2. Terenowa skuteczność warroabójcza
preparatu Biowar i Apitraz oceniana na
podstawie osypu Varroadestructor na wkładki dennicowe,

Sześciotygodniowy okres przetrzymywania pasków Biowaru i Apitrazu w rodzinach pszczelich, w których intensywność inwazji przed leczeniem była stosunkowo niska, pozwolił n azniszczenie średnio od 80,0 do 90,0% początkowej populacji pasożytów przy użyciu Biowaru i 70,0-84,0% populacji przy zastosowaniu Apitrazu. Na uzyskane wyniki miała wpływ nierównomierna skuteczność obydwu preparatów w poszczególnych rodzinach.

Porażenie rodzin pszczelich, w których badano skuteczność nowych preparatówbyło niewielkie. Z sygnałów napływających od pszczelarzy wynika jednak, że w niektórych regionach naszego kraju intensywność porażenia rodzin pszczelich pasożytem była wysoka i niejednokrotnie przekraczała 10%.

Wskutek zastosowania w takich pasiekach Apitrazu i Biowaru, których skuteczność była bardzo niewyrównana, w leczonych rodzinach mogło zostać jeszcze dużo roztoczy. Jest to o tyle niepokojące, że w sprzyjających warunkach ich liczebność w ciągu roku może wzrosnąć 10-, a nawet 20-krotnie. Dlatego w chwili obecnej bardzo istotne jest dokładne diagnozowanie stopnia porażenia rodzin pszczelich przez Varroa destructor, tak aby można było określić sposób postępowania leczniczego w celu ochrony pszczół przed tym ciągle groźnym pasożytem.

dr Małgorzata Bieńkowska1 dr Krystyna Pohorecka2,1

1 Oddział Pszczelnictwa ISiK w Puławach

2 Państwowy Instytut Weterynaryjny - Państwowy Instytut Badawczy w Puławach

Zamów prenumeratę czasopisma "Pasieka"