Teneryfa – egzotyczna flora i miody
Są miejsca na świecie, gdzie pszczołom żyje się łatwiej a źródła pokarmu dostępne są cały rok. Do takich miejsc bez wątpienia należą Wyspy Kanaryjskie, a wśród nich Teneryfa – największa spośród wysp tego archipelagu (2034 km2). Charakteryzuje się ona bardzo zróżnicowanym ukształtowaniem terenu (tu znajduje się najwyższy szczyt Hiszpanii – Pico del Teide o wysokości 3718 m n.p.m oraz szereg plaż z wulkanicznym, czarnym piaskiem).
W związku z tym zróżnicowanym klimatem – od wilgotnego, z częstymi mgłami i opadami obszaru północno-wschodniego, poprzez górzyste, surowe tereny parku narodowego de las Canadas del Teide (wysokość ok. 2000 m n.p.m.) aż po stosunkowo suchą i gorącą część południowo-zachodnią. Tak różnorodne warunki klimatyczne wpływają na oryginalną, urozmaiconą szatę roślinną wyspy. Wiele gatunków jest endemicznych dla Teneryfy lub występuje tylko na obszarze Wysp Kanaryjskich.
Pszczoła odwiedzająca kwiaty krzewu
Spartocytisus supranubiuso
fot. © Katarzyna Janiszewska
Na wyspie działa około 500 pszczelarzy, w głównej mierze hobbystów (kilkanaście, kilkadziesiąt pni), którzy posiadają łącznie około 18 tysięcy rodzin pszczelich. W ulach obok regionalnej czarnej pszczoły kanaryjskiej można spotkać pszczołę iberyjską oraz włoską. Dzięki całorocznej wegetacji osiąga się około 20 kg miodu od rodziny w ciągu roku.
Dzięki specyficznej florze możemy się raczyć regionalnymi miodami o niepowtarzalnym smaku. Charakter turystyczny wyspy uwarunkował rozwój dwóch rynków zbytu miodu – pierwszy z nich jest związany z wizytującymi gośćmi, szukającymi oryginalnych, lokalnych wyrobów i ceniącymi sobie wyjątkowość smaku i unikatowość wielu gatunków tutejszych miodów, drugi to rynek lokalny, gdzie miód szeroko wykorzystywany jest w kuchni (m.in. używany do przygotowywania tzw. gofio – typowego dania kanaryjskiego, spożywanego tradycyjnie od czasów Guanczów – mieszkańców zasiedlających wyspy przed konkwistą hiszpańską). Spośród miodów pochodzących z Teneryfy na szczególną uwagę zasługują:
- miód ratama del Teide – pochodzący z rośliny Spartocytisus supranubius z rodziny Fabaceace, nazywaną ratama del Teide. Roślina ta występuje w obrębie parku narodowego de Las Canadas del Teide na wysokościach około 1900-2200 m n.p.m. Jest to krzew endemiczny dla Teneryfy. Pozyskiwanie tego miodu w okresie wiosenno-letnim jest ściśle związane z historią i tradycją tutejszego pszczelarstwa. Obecnie pszczelarze muszą posiadać zgodę władz parku narodowego na możliwość ustawiania uli na wyznaczonych przez nie terenach. Miód charakteryzuje się jasnobursztynową barwą ze złocistymi tonami, ma bardzo delikatny roślinny zapach i łagodny smak, dlatego chętnie spożywany jest bezpośrednio np. do śniadania. Szczególnie pożądany przez turystów ze względu na regionalność i niepowtarzalność produkcji. Nigdzie indziej na świecie nie można znaleźć tego rodzaju miodu.
- miód tajinaste – pozyskiwany jest z endemicznych roślin z rodzaju Echium. Występują one głównie w południowo-wschodnim rejonie wyspy (wyżyny Arico i Arafo), kwitną w okresie wiosenno-letnim. Otrzymywany miód jest bardzo jasny, z tendencją do szybkiej krystalizacji – skrystalizowany przybiera niemal biały kolor, czasami z jasnobeżowymi odcieniami. Charakteryzuje się powstawaniem drobnych kryształów i dzięki temu ma kremową konsystencję. Ma słaby, bardzo łagodny smak oraz intensywnie kwiatowy zapach z lekko kamforową, przyjemną nutą.
- miód barrilla – wytwarzany przez pszczoły z rośliny Mesembryanthemum crystallinum, występującą głównie na obszarze południowego wybrzeża wyspy. Miód charakteryzuje się bardzo szybką krystalizacją z małymi, nie wyczuwalnymi kryształkami, co zapewnia pożądaną przez konsumenta, kremową konsystencję. Ma bardzo jasną barwę, po skrystalizowaniu białą. Charakterystyczny, lekko mleczny smak. Posiada aromat przypominający mleko skondensowane lub toffi i w związku z tym jest idealny do spożywania bezpośrednio, np. z chlebem.
- miód aguacate – produkowany w obrębie największych plantacji awokado, Persea americana, rozlokowanych na południowym wybrzeżu Teneryfy (okolice doliny Güimar). Jest to miód wiosenny o ciemnobursztynowym lub bardzo ciemnym kolorze, czasami przybierający barwę niemal czarną. Charakteryzuje się aromatem karmelowym z nutą dojrzałych owoców. Tradycyjnie wykorzystywany do produkcji gofio (potrawa przygotowywana ze zmielonych, palonych ziaren zbóż, najczęściej pszenicy lub niektórych odmian kukurydzy, podawana z mlekiem, gulaszem lub zupami) i spożywany z suszonymi orzechami.
- miód castano – uzyskiwany z kasztanowca jadalnego – Castanea sativa. Charakteryzuje się bardzo intensywnym i lekko drzewnym aromatem, wyraźnie gorzkawym posmakiem i bardzo ciemnym kolorem (z odcieniami zależnymi od miejsca pozyskiwania i dodatku nektaru innych roślin). Kasztanowce kwitną pod koniec lata a największe ich skupiska znajdują się na południowych wyżynach wyspy (okolice Arafo i Candelaria). Wykorzystywany jest do przyrządzania gofio, deserów a także do przyprawiania mięs i drobiu.
- miód brezal (wrzosowy) – pochodzący z kwiatów Erica aroborea L., Erica australis L., Erica cinerea L. i innych gatunków rodzaju Erica – różni się nieco od naszego rodzimego, wrzosowego miodu dzięki temu, że pozyskiwany jest w obszarze, w którym kwitną także wawrzyny, jeżyna, oregano czy tymianek (rejon górskiego Parku Naturalnego Corona Forestal). Ma intensywny, ściągający smak i kolor brązowy z odcieniami czerwonymi, charakterystycznymi dla wrzosów i różniącymi się w zależności od towarzyszącej flory.
- miód tagasaste – wytwarzany z nektaru Chamaecytisus proliferus. Jest ciekły (bardzo wolno krystalizuje – nawet powyżej trzech lat zachowuje płynną konsystencję), przeświecający, w kolorze jasnobursztynowym z pomarańczowymi refleksami. Często zawiera domieszkę migdałowca.
- miód relinchón – uzyskiwany wiosną z rośliny Hirschfeldia incana, w rejonach wyżyn północnych części wyspy. Ma jasny, bursztynowy kolor z żółtymi odcieniami. Wykazuje średnią tendencję do krystalizacji, o drobnych kryształach. Charakteryzuje się oryginalnym, niepowtarzalnym owocowym aromatem z nutami roślinnymi bardziej lub mniej wyrazistymi. Jego osobliwy smak sprawia, że jest spożywany najczęściej z produktami mlecznymi (świeży ser, twaróg, jogurty)
- miód z migdałowca – Prunus dulcis. Jest miodem szybko krystalizującym, o bardzo charakterystycznym smaku i zapachu migdałów oraz bursztynowym kolorze. Migdałowiec jest rośliną występującą także w innych częściach świata, więc dla pewności źródła pochodzenia przeprowadza się analizy zawartości pyłków roślinnych – występowanie ziaren pyłku roślin endemicznych wskazuje jednoznacznie na miejsce wytwarzania miodu.
Oprócz miodów gatunkowych wytwarzane są także miody wielokwiatowe, które różnicuje się ze względu na region produkcji. I tak mamy miód z wybrzeża (miel de costa) produkowany na nizinach, (do ok. 450 m n.p.m.). Jest to miód o zazwyczaj jasnobursztynowym kolorze, nieco zmiennym w zależności od obszaru produkcji, pory roku oraz smaku i aromacie intensywnie kwiatowym. Rośliny, które dostarczają nektaru do produkcji tego typu miodów to głównie tajinaste de costa (Echium Webbi), barrilla (Mesembryanthemum crystallinum), relinchón (Hirschfeldia incana), sonaja – purpurowy kwiat (Echium plantagineum L.), kanaryjska palma – Phoenix canariensis czy smocze drzewo – Dracaena draco.
Kolejnym jest miód górski (miel de monte) produkowany na wysokościach od 450 do 1200 m n.p.m. charakteryzujący się ciemnobursztynowym kolorem, bardzo aromatyczny, o smaku i zapachu bardziej intensywnym gdy dominuje koper włoski (Foeniculum vulgare) czy kasztanowiec i łagodniejszym przy dominacji oregano (Origanum vulgare), eukaliptusa (Eucalyptus) czy escobón (Cytisus grandiflorus). Obok tych roślin występują też tymianek (Thymus vulgaris) oraz wiele gatunków wrzosów.
Trzecim rodzajem jest miód ze szczytów górskich – miel de cumbre (cumbre – szczyt). Produkuje się go na wysokościach powyżej 1200 m n.p.m., w obrębie Parku Narodowego de las Canadas del Teide oraz w obszarach graniczących z nim. Jest to miód bursztynowy, o stosunkowo wolnej krystalizacji, a po skrystalizowaniu o kremowej konsystencji. Rośliny wykorzystywane przez pszczoły to głównie flora endemiczna dla Teneryfy, między innymi retama del Teide (Spartocytisus supranubius), tajinaste rojo (Echium wildpretii subsp. wildpretii), tajinaste picante (Echium auberianum) czy rosalillo de cumbre (Pterocephalus lasiospermus).
Niepowtarzalne bogactwo roślin, często endemicznych dla Teneryfy, archipelagu Wysp Kanaryjskich lub całego obszaru Makaronezji, sprzyjające warunki klimatyczne oraz zwyczaje i tradycje sprawiają, że miody pozyskiwane na wyspie są unikatowe, oryginalne a dla przebywających tu turystów są częścią odkrywania nowych, regionalnych smaków. O wysokiej jakości produkowanych miodów świadczy zamieszczony na etykiecie znak „Miel de Tenerife” – miód z Teneryfy, który nadaje się miodom spełniającym wymagania nieco bardziej restrykcyjne niż zawarte w dyrektywach unijnych.
mgr inż. Katarzyna
Janiszewska
Uniwersytet Przyrodniczy we Wrocławiu
Wydział Biologii i Hodowli zwierząt
