Produkty pszczele i zioła w leczeniu depresji
Depresja zaliczana jest do najczęściej występujących chorób psychiatrycznych. U ludzi młodych i w średnim wieku występuje ona u 13-20% populacji, natomiast u osób po 65 roku życia spotykana jest u 20-30% populacji. W lecznictwie psychiatrycznym najczęściej diagnozowana jest depresja endogenna. Jest to forma depresji zwykle zauważana przez chorego, jak i jego otoczenie.
Chorobę tę cechuje obniżenie podstawowego nastroju (smutek, przygnębienie, zobojętnienie), zmniejszenie aktywności psychoruchowej (spowolnienie procesów myślowych i ruchowych, utrata energii życiowej, poczucie ciągłego zmęczenia fizycznego), zaburzenia rytmu okołodobowego (rano gorsze samopoczucie, wieczorem lepsze, wczesne budzenie się, płytki sen, bóle głowy, wysychanie błony śluzowej jamy ustnej, zaparcia, ubytek masy ciała), a także lęk (poczucie napięcia, zagrożenia i niepokoju, podniecenie ruchowe).
fot. © Teresa Kobiałka
Do najczęściej występującej depresji endogennej zalicza się postać depresji somatycznej, zwanej także depresją maskowaną. Nazwa pochodzi stąd, że na pierwszy plan obrazu klinicznego wysuwają się różnorodne zaburzenia psychosomatyczne, głównie dotyczące układu krążenia (np. bóle w okolicy serca) lub przewodu pokarmowego (np. stany skurczowe jelit). Leczenie tych objawów nie zmienia obrazu klinicznego, dopiero wprowadzenie leków przeciwdepresyjnych powoduje ustępowanie choroby.
W terapii zaburzeń depresyjnych duże znaczenie ma szybkie rozpoznanie choroby i konsekwentne jej leczenie, które ma na celu złagodzenie objawów, przywrócenie dobrego samopoczucia chorych, a także zapobieżenie nawrotom.
W leczeniu depresji stosuje się leki syntetyczne, takie jak związki trójcykliczne (typu imipraminy), związki czterocykliczne (typu mianseryny), selektywne inhibitory zwrotnego wchłaniania serotoniny (typu fluoksetyny) i odwracalne inhibitory monoaminooksydazy (typu moklobemidu). Wszystkie te leki są nieodzowne w leczeniu depresji, jednak ich poważną wadą są liczne działania niepożądane. Uważa się, że cierpi z tego powodu około 20% pacjentów.
Stąd od wielu lat trwają próby nad wprowadzeniem do terapii leków naturalnych, szczególnie produktów pszczelich i leków pochodzenia roślinnego.
Leczenie depresji produktami pszczelimi
Próby leczenia depresji powstałych na tle somatycznym, a szczególnie chorych z przewlekłymi chorobami wątroby i dróg żółciowych, przeprowadził fitoterapeuta rosyjski Pieresadin. Autor wziął pod uwagę to, że u chorych z zaburzeniami depresyjnymi występuje obniżenie zabezpieczenia energetycznego organizmu, dlatego naturalny miód pszczeli, charakteryzujący się wysoką aktywnością biologiczną i jako cenny produkt energetyczny, wydawał się przydatny do leczenia zaburzeń depresyjnych. Na podstawie wcześniejszych badań, jakie prowadził autor z chorymi cierpiącymi na depresję somatyczną, można wnioskować, że u takich chorych dochodzi do poważnych zaburzeń układu odpornościowego. W konsekwencji następuje obniżenie obronności organizmu na zakażenia drobnoustrojami.
Nowsze badania wskazują, że miód podawany drogą doustną powoduje wyraźne działanie pobudzające układ odpornościowy. Takie działanie wykazują również propolis i mleczko pszczele. Ponadto mleczko pszczele odznacza się działaniem tonizującym, wywierając korzystny wpływ na stan fizyczny i psychiczny człowieka. Stosowanie małych dawek mleczka pszczelego przez dłuższy czas powoduje u ludzi dorosłych działanie ogólnie wzmacniające, usuwa zmęczenie, polepsza samopoczucie, pozwala na większą koncentrację uwagi, przyspiesza procesy myślowe i powoduje przypływ sił życiowych. Z tego względu podawanie równoczesne miodu, propolisu i mleczka pszczelego chorym z zaburzeniami depresyjnymi jest korzystne dla ich układu odpornościowego, a także odznacza się działaniem tonizującym.
Na tej podstawie powyżej wspomniany apiterapeuta podawał chorym z depresją somatyczną 80-100 g miodu dziennie oraz preparat zawierający w jednej tabletce 30 mg zagęszczonego wyciągu etanolowego z propolisu oraz 30 mg liofilizowanego mleczka pszczelego. Preparat ten chorzy przyjmowali w ilości 2-3 tabletek 3-4 razy dziennie (w granicach 180-360 mg każdego produktu pszczelego dziennie). W skład terapii kompleksowej autor włączył także napar z zielonej herbaty, który zalecał chorym pić wraz z miodem 3 razy dziennie po szklance. Powyższą terapię prowadzi się przez 4-6 tygodni.
Leczenie ziołami
Pieresadin przeprowadził również badania z chorymi na depresję somatyczną z udziałem preparatów roślinnych, a mianowicie zawierających wyciągi z jeżówki purpurowej (Echinacea purpurea) i dziurawca zwyczajnego (Hypericum perforatum).
Wyciąg etanolowy z jeżówki purpurowej odznacza się działaniem pobudzającym układ odpornościowy organizmu, m. in. nasila proces fagocytozy, pobudza leukocyty do wydzielania substancji przeciwwirusowych (interferonu), powoduje wzrost aktywności makrofagów, co stymuluje wydzielanie interleukiny-1, substancji zwiększającej odporność na zakażenia bakteryjne i wirusowe. Wykazano również działanie przeciwzapalne etanolowych wyciągów z jeżówki purpurowej. Z kolei wyciąg etanolowy z dziurawca zwyczajnego odznacza się działaniem leczniczym w przebiegu łagodnej i umiarkowanej depresji, przynosząc poprawę w około 70% przypadków tej choroby. Działanie to przypisuje się hyperycynie obecnej w wyciągach etanolowych z ziela dziurawca zwyczajnego. Wyciągi wodne z wysuszonego ziela tej rośliny nie wykazują takiego działania.
Wspomniany autor podawał pacjentom syrop z jeżówki purpurowej. W 100 g syropu znajdowało się 30 g nalewki z korzeni tej rośliny. Dzieci otrzymywały 1 łyżeczkę od herbaty (5 ml) tego preparatu 3 razy dziennie. Dorośli otrzymywali po 1 stołowej łyżce syropu (15 ml) 2-3 razy dziennie. Leczenie kompleksowe (miód, propolis, mleczko pszczele, zielona herbata i syrop z jeżówki) prowadzono u chorych z zaburzeniami depresyjnymi od 3 tygodni do 3 miesięcy.
Nalewkę z ziela dziurawca zwyczajnego podawano chorym z depresją somatyczną w ilości 20 kropli w niewielkiej ilości wody, 3 razy dziennie, wraz z produktami pszczelimi i zieloną herbatą, na przestrzeni od 3 tygodni do 3 miesięcy.
Doświadczenia Pieresadina wykazały, że przyjmowanie miodu wraz z zieloną herbatą, propolisem, mleczkiem pszczelim i wyciągami etanolowymi z korzeni jeżówki purpurowej lub ziela dziurawca pospolitego w czasie od 3 tygodni do 3 miesięcy, w przeważającej liczbie przypadków zaburzeń depresyjnych poprawiało zarówno samopoczucie, jak i ogólny stan zdrowia. U chorych obserwowano ustępowanie objawów przygnębienia, zmęczenia, trudności z zasypianiem i lęku. Wzrastała ich odporność na zakażenia drobnoustrojami i w większości przypadków pacjenci powrócili do swoich zajęć i do aktywnego życia. Znacznie zmniejszyły się także nawroty choroby.
Terapia we własnym zakresie
Opierając się na sposobie leczenia depresji somatycznej podanej przez Pieresadina, wydaje się możliwe przeprowadzenie jej we własnym zakresie z użyciem produktów pszczelich i leków roślinnych dostępnych na rynku krajowym.
Zacznijmy od miodu. Na podstawie badań wielu autorów (zebranych w książce „Miód. Skład i właściwości biologiczne” Kędzia i Hołderna-Kędzia, 2008), najbardziej przydatne do leczenia depresji wydają się miody ciemne, takie jak spadziowe, gryczany, wrzosowy, ze względu na ich właściwości przeciwutleniające.
Z preparatów propolisowych znajdujących się w ogólnej sprzedaży można polecić krople Propolis, zawierające 25 mg/ml zagęszczonego wyciągu etanolowego z propolisu (EEP); tabletki Propolis Forte, zawierające 50 mg EEP w jednej tabletce (firmy Apipol-Farma) oraz krople Propolis – etanolowy ekstrakt 10%, zawierający 100 mg/ml EEP (firmy Bartpol). Można również przyjmować Dietetyczny miód z dodatkiem propolisu, zawierający 20 mg/g EEP (firmy Apipol-Farma).
W przypadku mleczka pszczelego na rynku znajdują się dwa preparaty wytwarzane przez firmę Apipol-Farma, a mianowicie Mleczko pszczele, zawierające w 1 kapsułce 100 mg liofilizowanego produktu oraz Royal Jelly, zawierające w 1 tabletce 150 mg i 300 mg liofilizowanego produktu. Dostępny jest również Dietetyczny miód z dodatkiem 5 mg/g mleczka pszczelego.
Z preparatów roślinnych znajdujących się w kraju, przydatnych do leczenia zaburzeń depresyjnych warto wymienić Succus Echinaceae (firmy Phytopharm), czyli sok ze świeżego ziela jeżówki purpurowej (1:1), stabilizowany etanolem. Innym preparatem jest Echinapur (firmy Herbapol-Poznań), zawierający 100 mg koncentratu z ziela tej rośliny w 1 drażetce. W przypadku preparatów z dziurawca, do tego celu nadaje się Tinctura Hyperici – nalewka z ziela (1:5) oraz Intractum Hyperici – intrakt z ziela tej rośliny (1:1), oba preparaty firmy Phytopharm.
Dysponując wymienionymi powyżej rodzimymi produktami i preparatami pszczelimi oraz roślinnymi, w ramach własnej terapii zaburzeń depresyjnych można je przyjmować w ilości podanej w tabeli 1. Wartości te w przybliżeniu odpowiadają ilościom produktów i preparatów zalecanych przez Pieresadina.
Przykładowa terapia w zaburzeniach depresyjnych może obejmować: 3 razy dziennie po 2 łyżki stołowe miodu (ciemnego), popijane 3 filiżankami naparu z zielonej herbaty oraz 3 razy dziennie po 1 tabletce Propolis Forte, 1 kapsułce Mleczka pszczelego a 100 mg i 2 drażetki preparatu Echinapur lub 2,5 ml Intractum Hyperici. Terapię powinno się prowadzić przez 4-8 tygodni i w razie potrzeby powtarzać ją po 2-4- tygodniowej przerwie.
Warto dodać, że terapia ta należy do bezpiecznych i tylko w nielicznych przypadkach może wystąpić uczulenie na podawane produkty pszczele i leki ziołowe. W przypadku nietolerancji na jakiś składnik terapii można spróbować zastąpić go innym (tabela 1.).
Bogdan Kędzia,
Elżbieta Hołderna-Kędzia
Instytut Włókien Naturalnych i Roślin Zielarskich w Poznaniu
