Ziemie jałowe

Dostałeś kawałek gruntu po dziadku, który nie wiedział jak korzystać z pestycydów, sadził na glebie rzepak i wyciskał z ziemi ile się da? No cóż… jeśli marzyłeś o angielskich ogrodach, w których różaneczniki uginają się pod ciężarem kwiatów, a stuletnie dęby zdają się walczyć z błękitem nieba zielonością liści, to… obudź się i przestań marzyć.

Na glebach jałowych rosną rośliny twarde, takie, którym niestraszna susza i brak pokarmu. To weterani ewolucji, zaprawieni w bojach z żywiołem. Oczywiście takie rośliny też mogą przydać się zarówno nam, jak i owadom. Jeśli natomiast nie porzucasz snu o soczystej, mokrej zieleni, powinieneś skupić się na wzbogacaniu ziemi nawozami organicznymi.

Marzec–kwiecień

Dereń biały (Cornus mas L.)

Drzewo

Rośnie bardzo wolno, warto go jednak uprawiać w swoim ogrodzie, bo z owoców można pozyskać pyszne nalewki. Ponadto owoce są zdrowe i smaczne.

Krokus (szafran) (Crocus sativus L.)

Bylina

Krokusy sadzi się jesienią. Mimo że znoszą gorsze gleby, to wiosną warto je nawozić i podlewać. Mogą rosnąć na jednym stanowisku przez 3–4 lata, później jednak należy je rozdzielić. Znamiona krokusa uprawnego to słynny szafran.

Pigwowiec japoński (Chaenomeles japonica (Thunb.)
Lindl. ex Spach)

Krzew

Czasami przemarza, ale odradza się po obcięciu martwych pędów. Jego owoce z powodzeniem można wykorzystywać do przetworów (zwłaszcza na nalewki i konfitury), świetnie nadają się jako substytut cytryny do herbaty.

Wrzosiec krwisty (Erica carnea L.)

Krzewinka

Herbata z kwiatów tego gatunku działa moczopędnie i rozkurczowo. Zimą warto krzewinkę osłonić od wiatru, a wiosną nawozić. Można rozmnażać ją przez odkłady.

Kwiecień–maj

Żagwin ogrodowy (Aubireta × cultorum Bergmans)

Bylina

Nadaje się też na obwódki. Jego zaletą jest to, że tworzy piękne różowo-fioletowe, zwarte kobierce. Chociaż nadaje się na każdy typ gleby i wszędzie sobie dobrze radzi, to najbardziej lubi gleby zasobne, wilgotne i przepuszczalne.

Brzoza brodawkowata (Betula pendula Roth.)

Drzewo

Jest to roślina pionierska, która pojawia się jako pierwsza na glebach zdewastowanych. Dostarcza wartościowego pyłku, który przedłuża życie pszczół i poprawia ich kondycję. Natomiast pąki są źródłem propolisu. Podobnie jak w przypadku klonu, wiosną można pozyskiwać z niej sok.

Smagliczka skalna (Aurinia saxatilis (L.) Desv.)

Bylina

Smagliczka skalna rośnie niemal na gołej skale (np. w wąwozie Homole). Jeśli chcemy, żeby się zagęściła, to przycinamy ją bezpośrednio po kwitnieniu.

Śliwa tarnina (Prunus spinosa L.)

Drzewo

Wino z owoców tarniny jest bardzo smaczne, ale można robić z nich konfitury i soki. Nie wymaga przycinania ani nawożenia. Tworzy odrosty korzeniowe, dzięki czemu łatwo ją rozmnażać.

Maj–czerwiec

Esparceta siewna (Onobrychis viciifolia Scop.)

Bylina

To gatunek, który na stanowiskach zbyt żyznych, zlewnych i podmokłych źle rośnie, nie jest tak żywotny. Głęboko się korzeni. Można stosować jako przedplon lub na nieużywanych częściach poletka.

Mak polny (Papaver rhoeas L.)

Roślina jednoroczna

Toleruje gorsze gleby, chociaż najlepiej rośnie na umiarkowanie żyznych i lekko wilgotnych. Dla pszczół jest świetnym źródłem pyłku. Mak polny, w przeciwieństwie do lekarskiego, można uprawiać bez zezwolenia. Trzeba zwracać uwagę, czy nie kupujemy odmian ozdobnych o pełnych kwiatach, bo nie dają one pokarmu pszczołom.

Dyptam jesionolistny
(Dictamnus albus L.)

Bylina

Wygląda i pachnie pięknie (cynamonowocytrynowo) Jego kwiaty i korzenie to surowce zielarskie działające uspokajająco i moczopędnie. Rośliną żywią się gąsienice pazia królowej.

Maj–czerwiec

Karagana syberyjska (Caragana arborescens Lam.)

Drzewo

Oczywiście, by roślina rosła lepiej, zawsze warto przygotować stanowisko przed jej posadzeniem albo nawozić ją w trakcie sezonu. Znosi nawet lekkie zasolenie podłoża i zanieczyszczenia, dlatego często nasadzana jest w miastach. Jest również w pełni mrozoodporna. Ponieważ należy do rodziny bobowatych, to wiąże azot z powietrza i poprawia jakość gleby. Świeże strąki można gotować i spożywać jak fasolkę szparagową.

Lilak pospolity (Syringa vulgaris L.)

Krzew

Kochane w Polsce lilaki (zwane niepoprawnie bzami) nie mają specjalnych wymagań uprawowych. Jednak jeśli nie chcemy, by nadmiernie się rozprzestrzenił, to należy systematycznie usuwać odrosty korzeniowe. Nektar produkowany przez silnie pachnące kwiaty na długiej rurce nie jest dostępny dla pszczół, ale skorzystają z niego motyle.

Tamaryszek drobnokwiatowy
(Tamarix parviflora)

Krzew

To gatunek łatwy w uprawie, nie wymaga nawet intensywnego podlewania. Należy go jednak przycinać raz w roku, co opisałam w książce. Miejsce posadzenia tamaryszka powinno być dobrze przemyślane, ponieważ nie znosi przesadzania. Dobrze znosi zasolenie podłoża.

Jarząb pospolity (Sorbus aucuparia L.)

Drzewo

Roślina nie lubi rosnąć na glebach zlewnych i bagnistych. Jarząb to inaczej wszystkim znana jarzębina, której kwiaty i owoce mają sporo witamin. Działają prozdrowotnie i stosuje się je przy nieżytach jelit. Owoce warto najpierw przemrozić, by później wykonać z nich przetwory np. galaretki.

Suchodrzew tatarski (Lonicera tatarica L.)

Krzew

Podobnie jak karagana suchodrzew pochodzi z Syberii. Jego ładne kwiaty przyjemnie pachną. Warto ciąć roślinę, która się wtedy rozrasta i obficiej kwitnie. Można próbować ukorzeniać sadzonki półzdrewniałe pobrane latem.

Głogi (Crataegus L.)

Krzewy

Znosi zanieczyszczenia, dlatego nasadza się je w miastach. Owoce i kwiaty mają działanie lecznicze wzmacniające serce. Ponieważ tworzy ciernie i dobrze reaguje na przycinanie, nadaje się na obronne żywopłoty.

Irga rozkrzewiona (Cotoneaster divaricatus Rehder & E. H. Wilson)

Krzew

Ozdobna jest zarówno z kwiatów, owoców, jak i z liści opadających na zimę. Owoce są zjadane przez ptaki.

Aronia czarnoowocowa (Aronia melanocarpa (Michx.) Elliott)

Drzewo

Rośnie na preriach i bagnach – jak widać ma dużą tolerancję co do stanowiska. Z jej bardzo zdrowych owoców można wytwarzać nalewki (pyszna jest z dodatkiem skórki pomarańczowej i wanilii).

Robinia akacjowa (Robinia pseudoacacia L.)

Drzewo

To bardzo tolerancyjna roślina, z której nektaru nie tylko powstaje miód akacjowy, ale same kwiaty i liście można wykorzystać przygotowując napary pomocne w problemach układu moczowego. Rozmnaża się ją m.in. przez odrosty korzeniowe.

Oliwnik wąskolistny (Elaeagnus angustifolia L.)

Drzewo

Kwiaty oliwnika silnie i przyjemnie pachną. Radzi sobie na każdym stanowisku, niemal na żwirze, znosi susze, lekkie zasolenie, mrozy i zanieczyszczenie powietrza. Musi jednak rosnąć w pełnym słońcu. Po zebraniu owoców można go rozmnażać przez siew.

Glediczja trójcierniowa (Gleditsia triacanthos L.)

Drzewo

Zakres odporności na ciężkie warunki środowiska u tego gatunku są podobne jak w przypadku oliwnika. Nadaje się także do formowanych żywopłotów. Dekoracyjne strąki zawierają saponiny, które mają właściwości detergentu. Dlatego, w niektórych kulturach, używane są jako substytut mydła. Miąższ strąków można fermentować na alkohol.

Ogórecznik lekarski (Borago officinalis)

Roślina jednoroczna

Gleba powinna być lekko wilgotna, przepuszczalna i lekka. Kwiaty możemy dodawać do sałatek i surówek. Roślina ma działanie moczopędne, bakteriobójcze, uspokajające. Olej z nasion wykorzystywany jest w leczeniu nerwicy i schizofrenii.

Czerwiec-lipiec

Aksamitka rozpierzchła (Tagetes patula L.)

Roślina jednoroczna

Znana wszystkim roślina sprawdza się w walce ze szkodnikami, co szczegółowo zostało opisane w książce. Jej ziele zawiera luteinę, która korzystnie wpływa na wzrok. Aksamitki rozmnaża się z nasion.

Popłoch pospolity (Onopordum acanthium L.)

Roślina dwuletnia

Potocznie zwana ostem, okazała roślina, która poradzi sobie w każdych warunkach. Rozmnaża się z nasion. Młode pędy, korzenie i koszyczki kwiatowe po usunięciu płatków i przylistków, spożywa się jak jarzynę.

Jasieniec piaskowy (Jasione montana L.)

Bylina

Jego naturalnym miejscem występowania są piaszczyste wydmy. Dlatego nadaje się nawet na bardzo ubogie gleby. Nasiona wysiewa się jesienią.

Nagietek lekarski (Calendula officinalis L.)

Roślina jednoroczna

Rośliny mają niezrównane właściwości prozdrowotne i powszechnie są wykorzystywane do łagodzenia stanów zapalnych skóry. Ponadto napary pomagają w chorobie wrzodowej żołądka. Rozmnaża się z siewu nasion.

Nostrzyk biały i żółty (Melilotus albus i Malilotu officinalis)

Roślina dwuletnia

Wymaga podlewania. Nie są najpiękniejszymi roślinami na świecie, ale za to ładnie pachną. Kiedyś wykorzystywano je do aromatyzacji cukru. Jest to roślina lecznicza o działaniu przeciwzapalnym i rozkurczowym. Można go dodawać do herbaty. Nie należy jednak spożywać jej za dużo, bo niekorzystnie wpływa na zdrowie.

Wiesiołek dwuletni
(Oenothera biennis L.)

Roślina dwuletnia

To wysokie zioło ściśle związane z ludową kulturą polską. Z nasion pozyskuje się prozdrowotny olej, a korzenie spożywa jak jarzynę. Olej z wiesiołka powinny pić kobiety w ciąży, bo pozytywnie wpływa na rozwój mózgu płodu.

Żmijowiec zwyczajny (Echium vulgare L.)

Roślina dwuletnia

Na nasypach kolejowych rośnie razem z wiesiołkiem, jednak o ile tę pierwszą roślinę można spożywać w całości, o tyle łodygi żmijowca są trujące. Zwierzęta podczas wypasu pomijają te rośliny. Dawniej używano go jako trutki na szczury.

Rozchodnik ostry (Sedum acre L.)

Bylina

W medycynie jego ziele jest używane do obniżania ciśnienia krwi. Dawniej używany był do leczenia problemów skórnych. Rozmnaża się go przez podział w dowolnym momencie.

Czyściec wełnisty
(Stachys byzantina K. Koch)

Bylina

Mocno się rozrasta, może więc służyć do zadarniania. Rośnie na każdej glebie, oprócz zlewnych i gliniastych. Ze względu na jasną barwę liści ładnie odcina się na rabatach. Rozmnaża się przez podział po kwitnieniu i wysiew nasion lub pozostawia pędy do samosiewu (wtedy w następnym roku przesadzamy sadzonki w miejsce docelowe). Wiosną liście ścinamy do samej ziemi.

Kocimiętka właściwa (Nepeta cataria L.)

Bylina

Napar z liści kocimiętki ma działanie nasenne i napotne, reguluje prace żołądka. Roślinę sadzimy jednak z dala od grządek z warzywami, żeby nie wabiła kotów.

Macierzanka piaskowa i tymianek (Thymus serpyllum, Thymus vulgaris)

Krzewinka

Od czasu do czasu opłaca się je nawozić, ale nie będą miały problemu z rozwojem nawet na ubogich glebach. Obie rośliny są przyprawowe, warto stosować je do mięs. Można je rozmnażać wiosną, produkując własną rozsadę lub dzieląc kępy po kwitnieniu.

Hyzop lekarski (Hyssopus officinalis)

Półkrzew

Nadaje się na napary i do produkcji gorzkich likierów. Rozmnaża się go z nasion lub przez podział. Możesz też spróbować zrobić sadzonki zielne jeszcze przed kwitnieniem.

Śnieguliczka biała (Symphoricarpos albus Duhamel)

Krzew

Często spotyka się ją przy drogach jako żywopłoty ponieważ szybko rośnie, łatwo się ją formuje i jest bardzo odporna. Owoce są zjadane przez ptaki. W uprawie amatorskiej krzew rozmnaża się przez odrosty korzeniowe.

Mikołajek płaskolistny (Eryngium planum L.)

Bylina

Jego kwiaty możemy wykorzystać na suche bukiety. Na rabatach najlepiej wygląda w grupie.. Nasiona wysiewamy jesienią, aby przeszły proces stratyfikacji.

Sierpień–wrzesień

Przegorzan kulisty
(Echinops sphaerocephalus L.)

Hemikryptofit

Jest to roślina lecznicza, jednak ze względu na łatwe przekroczenie dawek (co powoduje drgawki) stosować ją można tylko pod opieką lekarza. Sieje się ją z nasion.

Rojnik ogrodowy (Sempervivum × hybridum)

Bylina

„Zasadź i zapomnij” tak można określić rojnika. Występuje w wielu kolorowych odmianach – od jasnych liści po ciemnopurpurowe. Jego liście są dobre na odciski. Rozmnaża się go przez podział rozetek.

Wrzos zwyczajny (Caluna vulgaris L.)

Można go znaleźć w spisie roślin na gleby żyzne, ale świetnie sobie poradzi także na piaskach i glebach podmokłych.

Rozchodnik okazały (Hylotelephium spectabile)

Bylina

Na glebach lepszej jakości może się nawet pokładać. Jest dużą i ładną rośliną. W warunkach amatorskich rozmnaża się go przez podział kępy wiosną.

Zamów prenumeratę czasopisma "Pasieka"