Listopad

• Zabezpieczamy rośliny przed mrozem.
• Wysiewamy nasiona roślin ozdobnych, które muszą przejść stratyfikację i warzyw ozimych (marchew, pietruszka, koper).
• Czyścimy sprzęt i dezynfekujemy go.
• Konserwujemy kosiarkę i inne sprzęty elektryczne przed zimą.
• Czytamy książki o tematyce przyrodniczej i ogrodniczej.
• Pamiętamy o zabezpieczeniu wszelkich kranów, rur, pomp przed zamarznięciem wody.
• Rozmnażamy konwalie (podział kłączy) i sadzimy w nowe miejsce, w dobrze przekopaną ziemię.
• Wykonujemy sadzonki z pędów zdrewniałych gatunków miododajnych takich jak: dereń jadalny, ligustr pospolity, pęcherznica kalinolistna, żylistek szorstki. Zaglądamy do karp, cebul i przechowywanych owoców.

W tym miesiącu przydadzą się: słoma lub biała agrowłóknina, lub kaptury do zabezpieczania drzew, płyn do dezynfekcji, książki branżowe.

Listopad to najbardziej wyuzdana pora roku – jakby na to nie patrzeć, wszystkie drzewa się obnażyły! Mnie ten miesiąc kojarzy się z horrorami, mgłą, cmentarzem rozświetlonym zniczami i hortensjami – wbrew pozorom wcale nie są to nieprzyjemne myśli. Dobijająca jest tylko cisza, bo wiele ptaków już dawno przeniosło się do ciepłych krajów, pszczoły nie brzęczą w kwiatach, nie dochodzą nas odległe dźwięki burzy. Słychać tylko deszcz, deszcz, deszcz uderzający o rynny i parapety.

W tym miesiącu już prawie nic nie kwitnie. Rośliny zapadły w sen. Za to na krzewach i drzewach widać kolorowe owoce roślin ozdobnych.

Otulamy przed zimą drzewa

Już na początku listopada powinniśmy przystąpić do starannego zabezpieczania drzew, nie tylko przed mrozem, lecz również przed zającami i sarnami. Ponadto, co jest bardzo ważne, musimy obficie podlać rośliny zimozielone (berberysy, bukszpany, różaneczniki, mahonie, ogniki, ostrokrzewy) i mocno spryskać wodą. Chociaż wydaje się nam to abstrakcyjne, to liście tych roślin mają w zimie zwolniony metabolizm, ale wciąż są aktywne. Dlatego gdy świeci słońce, następuje transpiracja (czyli parowanie) wody z liści, a roślina nie jest w stanie pobrać wody z ziemi. Może to doprowadzić do suszy fizjologicznej.

Po obfitym podlaniu tych roślin zabezpieczamy glebę grubą warstwą torfu lub kory.

Staramy się nie usuwać wszystkich liści, bo chociaż mogą być rezerwuarem chorób, to pozwalają licznym zwierzętom gnieździć się w nich podczas zimy.

Otulamy też warzywa

Warzywa zimowe, mimo dużej odporności na mróz, też należy zabezpieczyć. Pietruszka, roszponka, rukola, jarmuż, cebula, czosnek i koper to przykłady takich gatunków.

Do okrywania roślin zimowych najlepsze są białe, grube włókniny o gramaturze 30 g/m². Tylko niektóre odmiany porów lepiej przezimują pod osłonami niskich tuneli.

Wysokie warzywa, takie jak jarmuż i brukselka, które są bardzo odporne na spadki temperatur do -15°C, zabezpiecza się, owijając kilka razy włókniną lub wykonując wysokie stelaże owinięte tym materiałem.

Wysiew nasion

Tak jak wcześniej wspominałam, nasiona pierwiosnki lepiej kiełkują, jeśli przejdą stratyfikację termiczną, czyli przerwanie (czy skrócenie) spoczynku pod wpływem niskiej temperatury. W podobny sposób traktujemy dzwonki, goryczki, floksy, fiołki, żagwiny i lawendy. Stratyfikację można przeprowadzić w lodówce, ale wysianie do gruntu lub na rozsadnik w październiku pozwoli na naturalną stratyfikację nasion przez zimę i wzejście roślin wiosną.

Ponadto wysiewamy wprost do gruntu warzywa ozime takie jak marchew, pietruszka czy koper ogrodowy. To przyspieszy przyszłoroczny zbiór o dwa tygodnie.

Cięcie drzew i pnączy

Chociaż w internecie znajdziecie informacje, że w listopadzie jeszcze warto ciąć drzewa, krzewy i pnącza, to radzę tego nie robić. Ten zabieg może spowodować obniżenie mrozoodporności roślin. W zimnych miesiącach tniemy najwcześniej w drugiej połowie grudnia, gdy rośliny są w pełnym spoczynku.

Jedyne gałęzie, jakie usuwamy, to te suche, bowiem mogą się wyłamywać w nieodpowiedni sposób, raniąc drzewa.

Wyjątkiem spośród krzewów jest jeżyna bezkolcowa, którą zabezpieczamy podobnie jak róże w październiku, poprzez przycięcie giętkich pędów, przygięcie ich do płytkiego rowka i okrycie słomą bądź włókniną.

Narzędzia ogrodnicze

Listopad to idealny moment, żeby skontrolować, jakie sprzęty trzeba naprawić bądź wymienić. Kosiarki spalinowe powinny mieć sprawdzone świece zapłonowe, ponadto czyścimy filtr powietrza, wymieniamy olej1 oraz ostrzymy ostrza. Co do ostatniej czynności, jeśli nie mamy doświadczenia, to lepiej oddać kosiarkę do specjalnego serwisu. Przy pomocy sprzężonego powietrza usuwamy resztki trawy lub ziemi z najbardziej niedostępnych miejsc. Możemy też użyć szczotki. Sprawdzamy wizualnie, czy elementy kosiarki wyglądają dobrze.

Czas edukacji

Każdy wie, że w miesiącach jesienno-zimowych można odetchnąć i zająć się innymi sprawami, np. nadrobić lekturę książek branżowych. Jeśli jednak chcemy zatroszczyć się poważniej naszym ogrodem albo jeśli po prostu interesuje nas świat roślin, to jest kilka tytułów, z których treścią trzeba się zaznajomić.

Nie przedstawiam pozycji, które często można znaleźć w księgarniach, typu „dużo zdjęć, mało treści”, lecz podręczniki dla profesjonalistów i studentów. Niektóre nie są łatwą lekturą, lecz katalogami gatunków lub odmian o bardzo szczegółowych opisach.

Aneta Sulborska, Rośliny pożytkowe – autorka nie potraktowała tematu po macoszemu i w sposób szczegółowy opisała nie tylko wygląd roślin, stanowisko do uprawy i sposób rozmnażania, lecz również ich zastosowanie tradycyjne oraz przemysłowe, a nawet genezę nazw polskich czy łacińskich. Oczywiście podała również miododajność i pyłkodajność roślin. Gatunki umieszczono w książce według pory kwitnienia, co ułatwia ich rozpoznanie oraz pomaga dobrać rośliny do naszego ogrodu, tak by zapewnić owadom zapylającym stały dostęp do pokarmu. Przy każdym gatunku znajduje się tabela z najważniejszymi informacjami.

O tym, jak dokładnie dobrać odmiany sadownicze, dowiemy się z Pomologii – odmianoznawstwa roślin sadowniczych, wydanej pod redakcją Andrzeja Retmana w 1994 roku (w 2003 pojawił się do niej aneks), która wciąż jest aktualna. Zawiera spis odmian według gatunków. Najobszerniej oczywiście opisane są jabłka, którymi Polska stoi, ale w kolejnych rozdziałach przedstawiono wszystkie gatunki sadownicze dostępne w naszym kraju, przy czym najpierw podano dokładne pochodzenie i charakterystykę gatunku, a później każdej odmiany.

Fizjologia roślin Stanisława Lewaka i Jana Kopcewicza to podręcznik dla studentów zawierający podstawy dotyczące fizjologii roślin. To trudna lektura, z której jednak możemy się dowiedzieć np. dlaczego nie należy podlewać roślin zimną wodą czy jak wyglądają niedobory składników pokarmowych u roślin.

Dendrologia autorstwa Włodzimierza Senety i Jakuba Dolatowskiego – co prawda Aneta Sulborska opisała bardzo dokładnie wymagania roślin miododajnych, ale jeśli macie problemy z oznaczeniem, jakie drzewo, krzew lub pnącze trafiło w Wasze ręce, to w tej książce znajdziecie szczegółowe ryciny i informacje, które rozwieją wątpliwości.

Uprawa ziół Barbary Kołodziej – to póki co jedyna tak obszerna pozycja o tematyce uprawy roślin leczniczych. Autorka podaje dokładne informacje o odmianach, składzie chemicznym i szczegółowym sposobie uprawy najbardziej popularnych ziół.

Warzywnictwo to dział rolnictwa tak obszerny, że bardzo trudno polecić jedną pozycję. Wymaganiami różnią się nie tylko uprawiane gatunki, lecz również ich odmiany, więc np. o samej kapuście powstają spore opracowania. Dlatego jeśli interesuje was jakiś konkretny gatunek, lepiej poszukać książek w wydawnictwach uniwersyteckich (np. Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne) czy tych związanych z branżą (np. Hortpress, Plantpress).

1 - Olej powinniśmy wymieniać po 24 godzinach pracy kosiarki. To kolejny argument, żeby założyć łąkę kwietną, którą kosi się rzadziej i to najlepiej za pomocą klasycznej kosy.

Zamów prenumeratę czasopisma "Pasieka"