Ogrody miododajne, cz. 3. Rabaty łąkowe – łąki kośne i ozdobne

Łąka to niezwykle skomplikowana i fascynująca sieć powiązań między różnymi grupami organizmów. Gdy jest bogata w kwiaty, stanowi cenne źródło pożytku dla pszczół i innych owadów. Zbliża się pora sianokosów – w niektórych rejonach odbędą się one już pod koniec maja – dlatego w tym numerze omówimy to ważne dla pszczół siedlisko. Poznamy też inspirowane nim łąki ozdobne.

Należy dostrzegać różnicę między łąkami kośnymi a zbiorowiskami chwastów. Fot. Pixabay, Hans

Krajobraz kulturowy, który powstał w wyniku umiarkowanej antropopresji, cechował się mozaiką siedlisk, wysoką różnorodnością biologiczną oraz obecnością gęstej sieci korytarzy ekologicznych. Ukwiecone miedze i przydroża łączyły ze sobą większe płaty łąk, muraw, pól, sadów i nieużytków.

Oferowały one korzystne warunki rozwoju licznym gatunkom zapylaczy, w tym pszczołom. Wiele nieleśnych zbiorowisk roślinnych stanowiących obfitą bazę pożytkową ukształtowało się dzięki wielowiekowemu tradycyjnemu rolnictwu. Wśród nich są łąki świeże cechujące się nierzadko dużym udziałem kwiatów.

Krajobraz kulturowy do tego stopnia zachwycał artystów i projektantów, że jego elementy zaczęli wprowadzać do ogrodów. Jest to widoczne w założeniach w stylu angielskim. Tak powstały też łąki ozdobne.

Kwieciste łąki kośne a łąki ozdobne

W ekologii zbiorowisk roślinnych wyróżniamy różne typy łąk świeżych, wilgotnych, ciepłolubnych, górskich, ziołorośla i okrajki cechujące się swą własną kombinacją gatunków. Wraz z ugrupowaniami chwastów zbóż (głównie maków i chabrów) i kompozycjami roślin ozdobnych, są traktowane jako „łąki kwietne” i intensywnie obecnie popularyzowane.

Ważne jest więc, by zauważyć istnienie różnic między poszczególnymi zbiorowiskami i kompozycjami ozdobnymi oraz rozumieć, z czego wynikają.

Czymś zupełnie odmiennym są łąki ozdobne (nazywane często kwietnymi) stanowiące rodzaj kompozycji, w której różne gatunki, niekoniecznie łąkowe, a zazwyczaj pochodzące nawet z innych kontynentów, rosną razem w kolorowej mozaice, jak na łące kośnej.

Oba rodzaje łąk możemy zastosować we własnym ogrodzie z pożytkiem dla zapylaczy.

Gdy posiadamy łąkę kośną, warto ją odpowiednio pielęgnować, by utrzymać jej kwiecistość, a nawet powiększyć zasoby nektaru i pyłku.

W jaki sposób pielęgnować kwieciste łąki kośne?

Jest potwierdzone, że stosowanie regularnych zabiegów wzorowanych na tradycyjnych metodach gospodarowania skutkuje wyższą kwiecistością fitocenoz nieleśnych. Ponieważ tego typu roślinność jest dynamiczna, ważne jest dostosowanie sposobów użytkowania do aktualnego składu florystycznego i udziału poszczególnych gatunków w płatach.

Fot. Maria Janicka

Łąki kośne

Zazwyczaj na każdej łące świeżej spotykamy pewną stałą grupę gatunków. Inne pojawiają się w zależności od lokalnych warunków mikroklimatu, historii użytkowania itp.

Na niżu i w niższych położeniach górskich rozprzestrzenione są świeże łąki kośne z zespołu Arrhenatheretum elatioris (łąka rajgrasowa) w różnych podzespołach, wariantach i postaciach (np. typowe, ciepłolubne), natomiast w górach pojawiają się łąka mieczykowo-mietlicowa (Gladiolo-Agrostietum capillaris) i ciepłolubna łąka pienińska (Anthyllido-Trifolietum montani).

Gatunki łąkowe

Babka lancetowata (Plantago lanceolata), barszcz łąkowy (Heracleum sphondylium), biedrzeniec wielki (Pimpinella major), bodziszek łąkowy (Geranium pratense), brodawnik jesienny (Leontodon autumnalis), brodawnik zwyczajny (Leontodon hispidus subsp. glabratus, Leontodon hispidus subsp. hispidus), chaber łąkowy (Centaurea jacea), dziurawiec czteroboczny (Hypericum maculatum), dziurawiec zwyczajny (Hypericum perforatum), dzwonek rozpierzchły (Campanula patula), firletka poszarpana (Lychnis flos-cuculi), głowienka pospolita (Prunella vulgaris), groszek łąkowy (Lathyrus pratensis), gwiazdnica trawiasta (Stellaria graminea), jaskier ostry (Ranunculus acris), kminek zwyczajny (Carum carvi), komonica zwyczajna (Lotus corniculatus), koniczyna biała (Trifolium repens), koniczyna białoróżowa (Trifolium hybridum), koniczyna drobnogłówkowa (Trifolium dubium), koniczyna łąkowa (Trifolium pratense), koniczyna pogięta (Trifolium medium), kosmatka polna (Luzula campestris), kozibród łąkowy (Tragopogon pratensis), krwawnik pospolity (Achillea millefolium), lucerna sierpowata (Medicago falcata), marchew zwyczajna (Daucus carota), mniszek lekarski (Taraxacum officinale), pępawa dwuletnia (Crepis biennis), pięciornik kurze ziele (Potentilla erecta), przetacznik ożankowy (Veronica chamaedrys), przytulinka wiosenna (Cruciata glabra), stokrotka pospolita (Bellis perennis), świerzbnica polna (Knautia arvensis), tojeść rozesłana (Lysimachia nummularia), wyka drobnokwiatowa (Vicia hirsuta), wyka ptasia (Vicia cracca), złocień właściwy (Leucanthemum vulgare), przywrotnik (Alchemilla sp.), rzeżucha łąkowa (Cardamine pratensis).

Trawy

Drżączka średnia (Briza media), grzebienica pospolita (Cynosurus cristatus), kłosówka wełnista (Holcus lanatus), konietlica łąkowa (Trisetum flavescens), kostrzewa czerwona (Festuca rubra aggr.), kostrzewa łąkowa (Festuca pratensis), kupkówka pospolita (Dactylis glomerata), mietlica pospolita (Agrostis capillaris), owsica omszona (Avenula pubescens), rajgras wyniosły (Arrhenatherum elatius), stokłosa miękka (Bromus hordeaceus), tomka wonna (Anthoxanthum odoratum), tymotka łąkowa (Phleum pratense), wiechlina łąkowa (Poa pratensis), wiechlina zwyczajna (Poa trivialis), wyczyniec łąkowy (Alopecurus pratensis), życica trwała (Lolium perenne).

Rośliny spotykane na ciepłolubnych łąkach

Babka średnia (Plantago media), biedrzeniec mniejszy (Pimpinella saxifraga), chaber driakiewnik (Centaurea scabiosa), cieciorka pstra (Coronilla varia), czyścica storzyszek (Clinopodium vulgare), koniczyna dwukłosowa (Trifolium alpestre), koniczyna pagórkowa (Trifolium montanum), lebiodka pospolita (Origanum vulgare), macierzanka zwyczajna (Thymus pulegioides), pięciornik siedmiolistkowy (Potentilla heptaphylla), poziomka pospolita (Fragaria vesca), poziomka twardawa (Fragaria viridis), przelot pospolity (Anthyllis vulneraria), rzepik pospolity (Agrimonia eupatoria), szałwia łąkowa (Salvia pratensis), szałwia okręgowa (Salvia verticillata), wiązówka bulwkowa (Filipendula vulgaris), wilczomlecz sosnka (Euphorbia cyparissias).

Na łąkach górskich spotykane są liczne gatunki przywrotników (Alchemilla sp. div.), pępawa miękka (Crepis mollis), chabry – austriacki, ostrołuskowy i perukowy (Centaurea phrygia, C. oxylepis, C. pseudophrygia), krokusy (Crocus scepusiensis) i wiele innych.

W starych pracach botanicznych czytamy o niezwykle bogatych w gatunki zbiorowiskach charakterystycznych dla krajobrazu rolniczego. Przyczyną tego bogactwa była intensywna wymiana nasion między siedliskami w czasach, gdy dominowała tradycyjna gospodarka rolna.

Obecnie wiele dróg rozsiewania już nie istnieje, ponieważ sposoby użytkowania ziemi uległy radykalnej zmianie. Można jednak podjąć starania, by przywrócić dawne bogactwo i kwiecistość łąk, tak by mogły stanowić ważną bazę pożytkową dla pszczół.

Warto też przenieść do własnego ogrodu cząstkę tradycji zakładając kwietną łąkę kośną lub nowoczesności – tworząc ozdobne rabaty łąkowe. Wybór należy do nas.

Chętnie służę pomocą w razie trudności w rozpoznawaniu gatunków i typów zbiorowisk.

dr Maria Janicka
Ten adres pocztowy jest chroniony przed spamowaniem. Aby go zobaczyć, konieczne jest włączenie w przeglądarce obsługi JavaScript.

Zamów prenumeratę czasopisma "Pasieka"