Ogrody miododajne, cz. 4. Rabaty inspirowane wilgotnymi łąkami

Łąki wilgotne, bogate w liczne rzadkie, przy tym pięknie kwitnące okazałe rośliny, odznaczają się wyjątkowymi walorami dekoracyjnymi. Są też ważnym, lecz nie zawsze docenianym rezerwuarem pyłku i nektaru.
Teren pokryty mozaiką różnych typów łąk może być wszak źródłem pożytku przez większą część sezonu wegetacyjnego, jeśli tylko odpowiednio zaplanujemy prace pielęgnacyjne. Warto sięgnąć do natury i wprowadzić te rośliny do własnego ogrodu miododajnego.

Kosaciec syberyjski (irys). Fot. Pixabay, Fotomanie

Ogródek czy rabatę bagienną możemy wykonać nawet wtedy, gdy nasza działka leży na dość suchym terenie. Będą one doskonałym miejscem, by zapoznać się z biologią gatunków miododajnych charakterystycznych dla łąk wilgotnych.

Jeśli natomiast w sąsiedztwie naszego ogrodu występują tego typu zbiorowiska, może stać się on elementem lokalnego korytarza ekologicznego.

Co łąki oferują pszczołom?

Na łąkach występuje nawet kilkaset różnych gatunków, z czego znaczna liczba to rośliny dostarczające pszczołom pyłku i nektaru. Pierwszą zaletą tych ugrupowań roślinnych jest więc zróżnicowanie florystyczne. Owady mogą w tym samym okresie pobierać pokarm pochodzący nawet z kilkudziesięciu gatunków, przez co ich pożywienie jest urozmaicone i zbilansowane.

Od lat wiadomo, że pyłek różnych roślin charakteryzuje się odmiennym składem białek i witamin (zbadała to między innymi Anna Maurizio). Pszczoły odżywiające się zróżnicowanym pokarmem mają silniejszy układ odpornościowy, przez co są mniej narażone na choroby i ataki pasożytów.

Różnorodność roślin wiąże się ze zróżnicowaniem budowy ich kwiatów. W zbiorowiskach łąkowych występuje szereg roślin o podobnej konstrukcji kwiatostanów (np. rośliny z rodziny złożonych – mniszek, pępawa i inne), co ułatwia pracę zbieraczkom.

Czercikęs łąkowy. Fot. Pixabay, nidan

Tworzymy własną rabatę

W jaki sposób przygotować grunt?

Rośliny łąk wilgotnych rozwijają się dobrze na glebach bagiennych, a także mokrych lub wilgotnych przesychających, żyznych i średnio żyznych. Z kolei gatunki typowe dla łąk zmiennowilgotnych są przystosowane do zmiennego poziomu wód gruntowych.

Na początku okresu wegetacyjnego powinien on być bardzo wysoki, a rabaty przez pewien czas zalane wodą, natomiast w lecie może on opaść nisko, nawet poza zasięg systemu korzeniowego wielu roślin. Jeśli nasza działka cechuje się unormowanym reżimem wodnym i dysponujemy tylko glebą świeżą bądź suchą, sami możemy przygotować odpowiedni biotop dla wybranych roślin.

W tym celu zakopujemy kawałek wykładziny basenowej lub grubej folii polietylenowej, aby zatrzymywały wodę z opadów. W wykładzinie wykonujemy szereg otworów, przez który część wody będzie mogła odpłynąć. Drenaż ten jest niezbędny, by gleba była dobrze napowietrzona i utrzymywała wilgoć, a przy tym nie była zbyt nawodniona i nieprzepuszczalna.

Zmienność poziomu wody, szczególnie w okresie wiosennym, możemy swobodnie regulować. W tym celu najlepiej jest umieścić w gruncie giętką rurę z otworami, którą będzie można podłączyć do węża ogrodowego. Dobrym miejscem na bagienną rabatę będzie zagłębienie w ogrodzie, w które woda naturalnie spływa, jednakże nie jest to konieczne.

Takie wilgotne miejsce na pewno poprawi mikroklimat wokół naszego domu.

Mieczyk dachówkowaty. Fot. Pixabay, anialaurman

Gdzie w ogrodzie?

Gatunki łąk rosły w świetlistych lasach, na polankach, w prześwietleniach i lukach powstałych po upadku drzew. Większość z nich dorasta do 100 cm, dlatego pięknie wyglądać będą na klombach założonych pomiędzy luźno rosnącymi drzewami, czy jako dekoracja oczek wodnych lub polanek obramowanych wysoką zielenią, niczym w lesie.

Możemy posadzić je grupami lub w rozproszeniu, kierując się naszymi potrzebami i gustem. Interesujący efekt da stworzenie jednogatunkowego łanu w wilgotnej, mniej uczęszczanej części ogrodu.

Jakie rośliny wybrać?

Oto wykaz gatunków spotykanych na łące wilgotnej, które mogą nas zainteresować. Wiele z nich jest ważnych również dla innych grup owadów. Przykłady takich interakcji zaznaczyłam w odpowiednich miejscach. Nazwy łacińskie podałam dla ułatwienia orientacji w atlasach, kluczach i pracach botanicznych.

Rząd Molinietalia, czyli łąki wilgotne i zmiennowilgotne:

dzięgiel leśny Angelica sylvestris, firletka poszarpana Lychnis flos-cuculi, komonica bagienna Lotus uliginosus, krwawnik kichawiec Achillea ptarmica (odwiedzany przez muchówki), krwiściąg lekarski Sanguisorba officinalis (odwiedzany przez motyle modraszki), mniszek błotny Taraxacum palustre, ostrożeń błotny Cirsium palustre, pełnik europejski Trollius europaeus (zapylany przez śmietki), przytulia bagienna Galium uliginosum, sierpik barwierski Serratula tinctoria, starodub łąkowy Ostericum palustre, szelężnik większy Rhinanthus angustifolius, zimowit jesienny Colchicum autumnale.

Trawy, turzyce i inne:

skrzyp błotny Equisetum palustre, śmiałek darniowy Deschampsia caespitosa, turzyca Hartmana Carex hartmanii.

Rośliny łąk zmiennowilgotnych (związek Molinion):

bukwica zwyczajna Betonica officinalis, czarcikęs łąkowy Succisa pratensis, goryczka wąskolistna Gentiana pneumonanthe, goździk pyszny Dianthus superbus (odwiedzany przez motyle nocne), komonicznik skrzydlastostrąkowy Tetragonolobus maritimus, koniopłoch łąkowy Silaum silaus, kosaciec syberyjski Iris sibirica, mieczyk dachówkowaty Gladiolus imbricatus, okrzyn łąkowy Laserpitium prutenicum, olszewnik kminkolistny Selinum carvifolia, oman wierzbolistny Inula salicina, przytulia północna Galium boreale.

Trawy, turzyce i paprocie:

trzęślica modra Molinia caerulea, turzyca filcowata Carex tomentosa, nasięźrzał pospolity Ophioglossum vulgatum.

Kosaćce syberyjskie (tzw. irysy) są dostępne w sprzedaży w postaci sadzonek korzeniowych, kłączy. Do interesujących kolorystycznie odmian kosaćca syberyjskiego należą fioletowo-niebieskie ‘Pennywhistle’ i ‘Banish Misfortune’ przypominające barwą kosaćca botanicznego.

Będą one ładnie wyglądały w połączeniu z żółto kwitnącym omanem wierzbolistnym. Ciekawie prezentują się też różowawo-bordowe ‘Miss Apple’ i ‘Painted Woman’, liliowo-fioletowy ‘Charming Billy’ oraz ‘Rikuri Sakura’, ‘Contrast in Styles’, ‘Welfenfurstin’, ‘White Amber’ i ‘Paprikash’.

Również inne rośliny łąkowe posiadają odmiany ozdobne. Wśród nich jest ostrożeń łąkowy (‘Atropurpureum’) i kuklik zwisły. Znane są też formy o białych kwiatach, które występują między innymi u czarcikęsa łąkowego, przetacznika długolistnego i sierpika barwierskiego.

Rabata z przetacznikiem. Fot. Pixabay, RitaE

Przykłady doboru roślin

Jak dbać o rabatę i łąkę wilgotną w ogrodzie

W przypadku rabat, na których posadziliśmy wybrane byliny łąkowe, powinniśmy pamiętać przede wszystkim o zapewnieniu odpowiedniego poziomu wilgotności gruntu przez cały sezon. Gatunki występujące naturalnie w łąkach zmiennowilgotnych dobrze przetrzymują okres letniego niedoboru wody.

Natomiast jeśli w swoim ogrodzie założyliśmy rozległe naturalistyczne rabaty wzorowane na układach spotykanych w naturze, bogate w gatunki roślin miododajnych, traw, turzyc i sitów, warto zapoznać się z zasadami gospodarowania na łąkach.

Na ich podstawie można opracować najkorzystniejsze zasady pielęgnacji rabat. Otóż zbiorowiska wilgotne wymagają przynajmniej jednokrotnego koszenia w ciągu roku, na początku lata. Z kolei ugrupowania łąk zmiennowilgotnych wykształciły się w warunkach specyficznego sposobu użytkowania, którego celem było pozyskanie nie paszy, lecz ściółki dla bydła.

Do ich prawidłowego rozwoju niezbędne jest zatem stosowanie późnego pokosu (zwykle we wrześniu lub na początku października) przynajmniej raz na dwa lata oraz brak nawożenia. Należy więc pamiętać, by zwieźć zebrane siano.

Ciągłość pożytku

Jeśli zakładamy własną rabatę łąkową, a mamy możliwość pielęgnowania łąk istniejących w okolicy, warto to uczynić w celu wzbogacenia bazy pokarmowej i poprawy drożności dróg przemieszczania się pszczół. Tak na przykład łąki świeże przeznaczone na pożytki (rabaty omawiane w „Pasiece” nr 3/2019) w najcieplejszych rejonach możemy kosić już od końca maja.

Nieco później kosimy łąki wilgotne. Zabiegi te warto wykonywać naprzemiennie, wybierając niewielkie płaty i tworząc mozaikę roślin w różnych stadiach rozkwitu. Umożliwi to optymalny rozwój roślinności dla celów pszczelarskich i naprzemienne kwitnienie, a tym samym – ciągłość pożytku.

Przy sprzyjającej pogodzie rośliny mogą odrosnąć i zakwitnąć ponownie po miesiącu. Tak na przykład kwitnący ostrożeń warzywny możemy spotkać jeszcze na początku października. Należy unikać jednoczesnego koszenia rozległych terenów kwiecistych łąk, ponieważ pozbawia to pokarmu owady na dużym obszarze.

Zakładasz rabatę – chronisz przyrodę

Dzięki stosowaniu zasad tradycyjnego rolnictwa i zachowaniu elementów z nim związanych, wszelkie układy ekologiczne lepiej funkcjonują. Potwierdzają to badania Józefa Banaszaka, Rosemary Hill i wielu innych autorów.

Łąki wilgotne zanikają w Polsce, a nasze ogrody mogą być ostatnim miejscem w okolicy, gdzie będziemy podziwiać typowe dla tych zbiorowisk kolorowo kwitnące byliny. Warto poznać te ugrupowania roślin również dlatego, że są uważane za reliktowe, a wyjątkowa procedura użytkowania będąca dziełem doświadczenia wielu pokoleń jest elementem tradycji i dziedzictwa niematerialnego godnego zachowania.

dr Maria Janicka
Ten adres pocztowy jest chroniony przed spamowaniem. Aby go zobaczyć, konieczne jest włączenie w przeglądarce obsługi JavaScript.

Zamów prenumeratę czasopisma "Pasieka"