Ogrody miododajne, cz. 5.
Na granicy światła i cienia – rabaty ziołoroślowe

Skraj lasu tętni życiem. Na styku dwóch odmiennych światów tworzą się wyjątkowe warunki. Sprawiają one, że mogą tu współistnieć ze sobą przedstawiciele różnych grup ekologicznych, a rośliny są wyjątkowo bujne, obficie kwitną i nektarują.
Warto pielęgnować takie miejsca w pobliżu pasieki. Warto też założyć rabaty ziołoroślowe w swoich ogrodach – na granicy światła i cienia.

Bodziszek żałobny. Fot. Maria Janicka

Ekoton jako szczególne miejsce występowania roślin

W ciągu późnej wiosny i latem las dostarcza nie tylko spadzi, lecz również nektaru. Mają w tym swój udział różne typy ziołorośli. Nazwą tą określamy roślinność, której fizjonomia kształtowana jest przez okazałe, barwnie kwitnące byliny.

Występują one wzdłuż rozsłonecznionych ścieżek i potoków, a także w małych lukach wśród drzew czy na wilgotnych polanach. Ziołorośla są reprezentowane przez rozmaite zbiorowiska należące do różnych jednostek roślinności. Klasyfikacja stosowana przez fitosocjologów może nam pomóc w odszukaniu poszczególnych gatunków w okolicy i określeniu warunków, w których najlepiej funkcjonują, a tym samym najlepiej kwitną i nektarują.

Ma to miejsce od czerwca (maja) do września (października).

Z perspektywy ekologii roślin interesujące nas układy roślinne mogą należeć do:

1. Związku Filipendulion, który obejmuje ziołorośla występujące wzdłuż cieków oraz zbiorowiska okrajkowe wilgotnych lasów i zarośli, takich jak łęgi i olszynki. Występują one też w wilgotnych miejscach, które zajęte początkowo pod łąki, są obecnie koszone tylko wyjątkowo. W nawiasach podano porę kwitnienia.

Wiązówka błotna Filipendula ulmaria (VI–VIII(IX)), bodziszek błotny Geranium palustre (VI–IX), kozłek lekarski Valeriana officinalis (VII–VIII), tojeść pospolita Lysimachia vulgaris (VI–VIII(IX)), krwawnica pospolita Lythrum salicaria (VI–IX), mięta długolistna Mentha longifolia (VI–IX), ostrożeń warzywny Cirsium oleraceum (VII–IX(X)).

2. Rzędu Glechometalia, w którym wyróżniamy nitrofilne zbiorowiska bylin na okrajkach i w prześwietleniach świeżych i wilgotnych lasów liściastych (łęgowych, podgórskich zboczowych lasów lipowo-jaworowych oraz wilgotnych postaci grądów i buczyn).

Niektóre z wymienionych roślin rzadko są celowo wykorzystywane w pszczelarstwie, ponieważ występują na niewielkich powierzchniach, w niewielkich ilościach lub na ograniczonym terenie (ziołorośla wysokogórskie) – jednakże pszczoły miodne je odwiedzają. W sprzyjających warunkach rośliny te mogą stanowić istotne źródło pożytku.

Na przykład przedstawiciele rodziny baldaszkowatych (selerowatych) są chętnie oblatywani, gdy tworzą zwarte, kwitnące łany. Potwierdziły to analizy obnóży pyłkowych przeprowadzone na Mierzei Wiślanej przez Zofię Demianowicz i Zofię Warakomską. Na pojedynczych osobnikach lub kępach zaobserwujemy z kolei różnorodne żądłówki i muchówki, zwłaszcza gdy w pobliżu znajdują się inne, atrakcyjne dla pszczół kwiaty. Podobny podział zasobów obserwuje się w przypadku mięty długolistnej.

Rośliny o dłuższych rurkach kwiatowych są często wizytowane przez motyle i trzmiele. Mogą być też odwiedzane zarówno przez rasy pszczół o długich, jak i te o krótszych języczkach, gdy podwyższona wilgotność powietrza skutkuje unoszeniem się nektaru w kwiecie.

Ochrona i użytkowanie ziołorośli a polepszenie bazy pożytkowej

Pielęgnowanie roślin i innych organizmów cennych dla człowieka w ich naturalnym środowisku to praktyka znana od zarania dziejów. Wspomnijmy chociaż o bartnictwie i używanego jako barwnik czerwca polskiego. Być może teraz obserwujemy w przyrodzie rezultaty różnych tego typu działań, w ogóle nie zdając sobie z tego sprawy. Zastosujmy je w przypadku ziołorośli.

Ziołorośla w ogrodach

W przypadku ziołorośli mamy do czynienia z wysokimi bylinami o barwnych kwiatach/kwiatostanach i liściach wykrojonych w interesujące kształty. Bardzo ładnie będą wyglądały jako solitery lub sadzone w pasach i grupach jedno- lub kilkugatunkowych.

Wielogatunkowe, bogate w kolory rabaty wzorowane na kompozycjach spotykanych w naturze, nadadzą ogrodowi naturalistycznego rysu i złagodzą surowe formy. Ciekawym rozwiązaniem są rabaty ziołoroślowe urządzone w pobliżu grupy drzew, na obrzeżach sadu czy w parku.

Wysoka roślinność typu ziołoroślowego dobrze sprawdzi się w nieco bardziej cienistych zakątkach i mniej uczęszczanych częściach ogrodu oraz jako tło dla niższych roślin. Dobrze rozwija się na glebie żyznej i umiarkowanie wilgotnej (im więcej wilgoci tym lepiej), na dość ciepłych i słonecznych stanowiskach. Rośliny nie powinny być jednak narażone na ostre światło.

Bodziszek błotny Geranium palustre (VI–IX), bodziszek leśny G. sylvaticum (‘Mayflower’, VI–VIII), bodziszek żałobny G. phaeum (V–VII), czosnaczek pospolity Alliaria petiolata (IV–V), jarzmianka większa Astrantia major (‘Milano’, Rubra’, ‘Star of Billion’, ‘Star of Fire’, ‘Venice’, VI–IX), języczka pomarańczowa Ligularia dentata (‘Britt Marie Crawford’, ‘Dark Beauty’, ‘Desdemone’, ‘Midnight Lady’, VIII–IX), języczka Przewalskiego Ligularia przewalskii (VII–VIII), języczka strzelista L. stenocephala (‘The Rocket’, VII–VIII), języczka syberyjska L. sibirica (VII–IX), kozłek lekarski Valeriana officinalis (VII–VIII), krwawnica pospolita Lythrum salicaria (’Blush’, ‘Robert’, ‘Robin’, VI–IX), mięta długolistna Mentha longifolia (VII–IX), modrzyk kaukaski Cicerbita macrophylla, naparstnica purpurowa Digitalis purpurea (V–VI), omieg górski Doronicum austriacum (IV–V), omieg wschodni Doronicum orientale (IV–V), ostróżka wyniosła Delphinium elatum (m.in. ‘Purple Passion’, VI–IX), parzydło leśne Aruncus sylvestris (‘Kneiffii’, V–VIII), podagrycznik pospolity Aegopodium podagraria (VI–VII), rozchodnik karpacki Sedum fabaria (V–IX), rutewka orlikolistna Thalictrum aquilegifolium (‘Album’, ‘Black Stockings’, ‘Nimbus Pink’, ‘Nimbus White’, V–VII), sadziec dęty Eupatorium dubium (‘Baby Joe’, VII–X), sadziec konopiasty E. cannabinum (VII–IX), sadziec plamisty E. maculatum (‘Atropurpureum’, ‘Phantom’, VII–X), sadziec pomarszczony E. rugosum (‘Chocolate’, ‘Lucky Melody’, VIII–X), smotrawa okazała Telekia speciosa (VI–VIII), starzec jajowaty Senecio ovatus (VII–IX), świerząbek orzęsiony Chaerophyllum hirsutum (‘Roseum’, V–VIII), tojeść pospolita Lysimachia vulgaris (VI–VIII(IX)), trybula leśna Anthriscus sylvestris (‘Ravenswing’, V–VIII), wiązówka błotna Filipendula ulmaria (VI–VIII(IX)), wierzbówka kiprzyca Chamaenerion angustifolium (VI–VIII).

Rozchodnik karpacki. Fot. Maria Janicka

Przykłady rabat

Przedstawione kompozycje zostały stworzone tak, by pokazać szerokie spektrum kolorów i form oraz czasu kwitnienia. Bogactwo gatunków i odmian zachęca do projektowania ciekawych połączeń roślinnych i eksperymentowania pod kątem ich przydatności dla pszczół.

1. Rośliny prezentowane na pierwszej rabacie zakwitają już w połowie maja. Delikatne, jakby owłosione, bladoróżowe baldachy świerząbka współgrają z bordowymi kwiatami bodziszka i ciemnymi, niemal fioletowymi liśćmi trybuli. Jej białe kwiatostany rozświetlają kompozycję.

Proponowane rośliny: świerząbek orzęsiony Chaerophyllum hirsutum (gatunek typowy lub odmiana ‘Roseum’ o intensywniejszym kolorze kwiatów, wysokość 60–90 cm), bodziszek żałobny Geranium phaeum (wysokość do 80 cm), trybula leśna Anthriscus sylvestris ‘Ravenswing’ (wysokość około 100 cm).

2. Nieco później pojawiają się kwiaty naparstnicy i jarzmianki. W przypadku tych dwóch roślin mamy wiele możliwości wyboru kolorów i ich odcieni. Barwy form dzikich to różowa (ewentualnie biała) w przypadku naparstnicy i biała w przypadku jarzmianki.

Proponowane pary roślin: naparstnica purpurowa Digitalis purpurea odmiana różowa ‘Virtuoso Red’ (50–100 cm) + jarzmianka większa Astrantia major odmiana biała ‘Rosemarie’ (50–60 cm); naparstnica odmiana biała z plamkami w kolorze złota ‘Virtuoso White’ + jarzmianka odmiana bordowo-biało-zielona ‘Moulin Rouge’.

Ostatnia para jest w odbiorze niezwykle delikatna i eteryczna – naparstnica w formie białej (f. albiflora) + bladoróżowa jarzmianka ’Ruby Cloud’.

Zamów prenumeratę czasopisma "Pasieka"