Styczeń

• Wykonujemy zimowe cięcie drzew owocowych.
• Wysiewamy nasiona pierwiosnki.
• Planujemy działania w ogrodzie.
• Usuwamy nadmiar śniegu z iglaków.
• Kontrolujemy zimowe zabezpieczenia roślin ciepłolubnych.
• Pobielamy wapnem pnie drzew owocowych.
• Usuwamy mumie, czyli zasuszone, lekko gnijące owoce, które utrzymały się na drzewach.
• W przypadku odwilży powinniśmy podlewać rośliny zimozielone.
• Regularnie dokarmiamy ptaki.

W tym miesiącu przydadzą się: sekator dwuręczny i jednoręczny, maść ogrodnicza, fungicyd, rękawice ogrodowe, biała farba emulsyjna lub wapienna, wapno gaszone, nasiona pierwiosnki, gleba ogrodowa, doniczki, ziarno dla ptaków.

Co można robić w ogrodzie w styczniu, kiedy wszystko ciągle śpi, a ziemia jest zamarznięta? Jest ponuro, więc z utęsknieniem czekamy na wiosnę i pierwsze kwiaty.

Jednak ten wyciszony miesiąc ma kilka zalet. Usiadłszy w wygodnym fotelu, można napić się grzanego miodu i poważnie zastanowić, co chce się osiągnąć w ogrodzie Niezależnie, czy wasze ogrody są stare, czy zakładacie je od podstaw, zawsze znajdzie się coś, co można ulepszyć, by były bardziej przyjazne dla ludzi i przyrody.

Poza tym w ładniejsze dni będzie można przyciąć drzewka owocowe – styczeń to idealna pora na ten zabieg – oraz zacząć produkcję roślin ozdobnych.

Cięcie drzew

Wydaje się przerażające. Gdy stajemy z sekatorem naprzeciwko drzewa, czujemy się jak Dawid, który pierwszy raz zobaczył Goliata. Mamy wrażenie, że cięcie rani roślinę i medytujemy nad każdą gałęzią, nie wiedząc, czy przypadkiem akurat ta nie będzie niezbędna jabłoni do przeżycia.

By wykonać cięcie, musimy być wyposażeni w odpowiednie narzędzia. Powinniśmy dostosować wielkość sekatora dwuręcznego (o dwóch długich ramionach) do naszej krzepy, pamiętając, że im dłuższe ramię, tym większa siła cięcia, ale też masa sprzętu. Sekatory tego typu pozwalają na pozbywanie się gałęzi położonych wyżej i głębiej w koronie. Narzędzie powinno być wyposażone w amortyzator redukujący drgania – dzięki temu mniej się zmęczymy.

Sekator ręczny jest mniejszy (operujemy tylko jedną ręką). Umożliwia precyzyjne przycinanie cieńszych pędów.

Zawsze usuwamy wszelkie owoce, które mogą być rezerwuarem chorób.

Cięcie zimowe jest łatwiejsze od letniego, ponieważ drzewo nie ma liści i możemy dokładnie przyjrzeć się koronie. W dodatku stymuluje silny wzrost rośliny. Korektę formowania drzewa przeprowadzamy w lecie, pamiętając o tym, żeby nie usunąć zbyt wielu pędów z liśćmi, ponieważ pogorszy to zimowanie rośliny.

Przed przystąpieniem do cięcia porządnie myjemy sekatory, aby je zdezynfekować.Dobrze je czyścić przed przejściem do kolejnego drzewa, żeby nie przenosić między nimi chorób. Zakładamy też rękawice ogrodowe i wygodne ubranie. Poniżej opisuję, jak należy kolejno postępować.

1. Najpierw wycinamy martwe gałęzie oraz tzw. wilki – intensywnie rosnące w górę pędy wegetatywne.
2. Podczas cięcia unikamy usuwania pędów generatywnych (z pączkami kwiatów), chyba że rosną pionowo (mogą się złamać w późniejszym terminie, pod ciężarem owoców). Wtedy też nie tniemy pędu aż do pnia lub gałęzi, lecz zostawiamy kołeczek czyli tzw. czop.
3. Staramy się tak kształtować drzewo, by między gałęzią a pędem głównym (pniem,przewodnikiem) nie było kąta ostrego.
4. Usuwamy krzyżujące się gałęzie, ponieważ mogą się o siebie ocierać, co prowadzi do zdarcia kory i otwarcia tzw. wrót infekcji, przez które wnikają patogeny. Między schodzącymi się gałęziami mogą się także zakleszczyć owoce.
5. Część długich gałęzi powinniśmy skrócić o połowę, ponieważ bardziej pobudza to drzewo do wzrostu niż całkowite wycięcie pędów.
6. Jeżeli chcemy mieć niskie, silnie rozgałęzione drzewa, możemy przyciąć przewodnik. Przycięcie przewodnika (końcówka głównego pędu rośliny) powoduje szybszy rozwój pędów bocznych i nasilenie fotosyntezy liści (więcej energii trafi do kwiatów i owoców).
7. Po cięciu należy zdezynfekować rany. Możemy wymieszać środek przeciwgrzybowy z pastą sadowniczą. Musimy też wysterylizować sekator (porządnie umyć wodą z detergentem i przetrzeć tkaniną nasączoną alkoholem), aby nie dopuścić do rozprzestrzeniania chorób w sadzie.

Pamiętajmy też o tym, że silniej rosną gałęzie położone wyżej, a słabiej pędy dolne. To informacja przydatna, gdy chcemy ciąć drzewo w określony kształt, np. kuli.

Gutacja.

Planujemy ogród

Zagospodarowanie terenu trzeba dobrze przemyśleć. Raz posadzonego drzewa lepiej nie przesadzać, a przecież po kilku latach urośnie na tyle, że będzie dawało cień i to niekoniecznie w pożądanym miejscu. Ogród ma nam służyć, dlatego najpierw musimy zadać sobie kilka pytań: czego od niego oczekujemy? To miejsce wypoczynku czy źródło warzyw, owoców i ziół? A może jedno i drugie? Kto będzie z niego korzystał: dorośli, dzieci czy osoby starsze? A może powinien być enklawą dla zwierząt?

Dobrze już w zimie zaprojektować ogród, żeby zaplanować działania w sezonie.

Gdy ustalimy główną funkcję ogrodu, musimy dowiedzieć się kilku rzeczy:

1. W jakiej strefie klimatycznej mieszkamy? Nie wszystkie drzewa będą się dobrze rozwijały na północy.
2. Jaka gleba jest na naszej działce? Żyzna czy jałowa? Jakie ma pH? Czy mieszkamy w miejscu słonecznym, czy zacienionym, np. pod lasem? To ważne czynniki, które tak jak warunki klimatyczne determinują wzrost roślin.

Pomocą w projektowaniu ogrodu mogą służyć programy komputerowe, na przykład AutoCad. Warto wtedy pobrać z Google Maps lub z Geoportalu (www.geoportal.gov.pl) zdjęcie satelitarne swojej działki. Wprowadzamy do programu jej wymiary z zachowaniem skali (będzie ważna dla utrzymania odpowiednich proporcji rabat, grządek elementów dekoracyjnych itd.) oraz zaznaczamy kierunki świata (to z kolei da nam informację, gdzie padnie cień rosnących drzew).

Na Geoportalu lub w gminie możemy dowiedzieć się, jakiej klasy gleba znajduje się na działce. Warto też sprawdzić samodzielnie pH ziemi. Jeżeli jest kwaśna (pH poniżej 7), należy dodać następujące ilości wapna:

Wapno możemy wysypać na glebę przed zimą, aby podczas roztopów dostało się wraz z wodą do gruntu. Nic nie stoi na przeszkodzie, by wykonać ten zabieg w styczniu, jeśli tylko zima była bezśnieżna – wiosenne deszcze spłuczą je w ziemię. Jeśli na działce nic nie rośnie i będziemy ją uprawiać od zera, to wapno mieszamy z glebą. Oczywiście jeśli chcemy, to po prostu nasadzamy rośliny kwasolubne.

A teraz zastanówcie się, jaki typ ogrodu podoba się wam najbardziej. Obecnie w internecie można znaleźć setki inspiracji. Planując nasadzenia roślin, skupcie się na owadach zapylających.

Planując ogród nie bój się eksperymantować.

Porady w planowaniu ogrodu

1. Warzywnik umieszczamy blisko źródła bieżącej wody. Najdalej od kranu nasadzamy rośliny bardziej odporne na suszę.

2. Wyznaczamy ścieżki komunikacyjne. Nawet jeśli nie będziemy ich niczym wykładać, warto zastanowić się nad takim ich poprowadzeniem, aby pielęgnacja ogrodu była łatwiejsza.

3. Rośliny zielne powinniśmy sadzić w grupach – lepiej wyglądają – chyba że celowo wysiejemy mieszankę, np. łąkę kwietną.

10. Rośliny rozmieszczamy na rabatach od najniższej do najwyższej. Jeśli w tle umieścimy drzewa o zielononiebieskim odcieniu liści, sprawi to, że ogród nabierze głębi (to zasada z malarstwa krajobrazowego, gdzie w tle zwykle stosowano błękit pruski, dzięki czemu obraz stawał się przestrzenny).

11. Nie planujmy miejsca na zabawę (obszernego trawnika, tarasu) pod oknami sypialni. Jednocześnie dobrze, by plac zabaw dla dzieci był widoczny z pomieszczenia, w którym najczęściej przebywamy, np. salonu.

12. Jeśli koniecznie chcemy mieć u siebie płaski, zielony trawnik, zastanówmy się, czy nie założyć pod nim siatki przeciwko kretom. Szczegóły w opisie zadań wykonywanych w kwietniu.

13. Podczas projektowania ogrodu możemy spróbować tak zaplanować warzywnik, żeby przez cały rok znajdowały się na nim rośliny, ale to wyższa szkoła jazdy.

Osobista uwaga, do której nie musicie się stosować: krasnale ogrodowe są bardzo niemodne. „Upiększone” nimi ogrody nazywane są „ogrodami naiwnymi”. To chyba mówi samo za siebie.

Produkcja pierwiosnek

Pierwiosnki to jeden z pierwszych pokarmów pszczół. By ich niezwykle drobne nasiona wykiełkowały, muszą zostać przemrożone (stratyfikacja termiczna, str. 147). Dlatego w styczniu, gdy pojawiają się ujemne temperatury, możemy wsiać je w doniczki. Nasiona uklepujemy w podłożu, nie trzeba ich przykrywać ziemią. Wystawiamy je na kilka dni na zewnątrz, a później wsadzamy do ciepłego pomieszczenia. Zraszamy glebę z nasionami wodą, na doniczkę naciągamy folię, w której robimy dziurki, by ułatwić wymianę gazową. Po 3–4 tygodniach (w lutym) pikujemy pierwiosnki do osobnych doniczek w większych odstępach. Następnie, ok. półtora miesiąca później, przepikowujemy je znowu. Tym razem, dla wygody, najlepiej wsadzić roślinki do multiplatów (wielodoniczek). Wypełniając doniczki i wielodoniczki, uklepujemy glebę, aby nie osiadła za bardzo po podlaniu, ale niezbyt szczelnie, by zbitka nie ograniczała wzrostu korzeni.

W miesiącach zimowych nie zapominamy o dokarmianiu ptaków. Więcej przeczytaciena str. 154.

Zamów prenumeratę czasopisma "Pasieka"