Ochrona lokalnej przyrody – ogrody przyjazne pszczołowatym, cz. 2.
W poprzedniej części artykułu omówiono ogólną charakterystykę projektów ogrodów zapewniających miejsca gniazdowania oraz bazę pożytkową dla pszczołowatych przez cały okres wegetacyjny. Przedstawiono również propozycję ogrodu wzorowanego na murawach kserotermicznych oraz w stylu wiejskim wraz z rozpisanymi gatunkami roślin, które pomogą wykreować przestrzeń w danym stylu. Artykuł zawierał również ilustracje będące wizualizacją wszystkich omówionych ogrodów.
Ogród różany zlokalizowany w pobliżu pasieki.
fot.© Milan Motyka
Ogród ziołowo-różany inspirowany ogrodem formalnym
Jest to ogród eklektyczny, przywodzący na myśl ogród formalny. Połączenie róż i roślin łąkowych nawiązuje do ogrodów popularnych w Wielkiej Brytanii, natomiast cztery kwatery z ziołami i roślinami ozdobnymi przypominają wirydarz.
Ogród zaprojektowany jest na planie prostokąta. Ascetyczny kształt jest złagodzony przez odpowiedni dobór barw. Dominują w nim biel oraz różne odcienie różu i fioletu. Kolory te wywołują pogodny, spokojny nastrój; nadają kompozycji lekkości, światła i przestrzeni.
W prezentowanym ogrodzie, podobnie jak w ogrodzie formalnym, najważniejsza jest symetria. Jest to wyraźnie widoczne w prostych liniach ścieżek, równo przystrzyżonych szpalerach roślin czy regularnie rozmieszczonych rabatach.
fot.© Milan Motyka
Rozmieszczenie plam barwnych wzorowane na perspektywie powietrznej tworzy głębię i prowadzi wzrok ku wieńczącej kompozycję drewnianej pergoli z hotelami dla pszczół. Dobór gatunków przedstawiono w tabeli 1.
| ROŚLINY | MIESIĄCE | |||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| I | II | III | IV | V | VI | VII | VIII | IX | X | XI | XII | |
| Krzewy | ||||||||||||
| niskie róże krzaczaste ‘Danica’, ‘Medeo’, ‘Sweet Haze’, ‘Felicitas’ | x | x | x | x | ||||||||
| Rośliny zielne i krzewinki | ||||||||||||
| Cerastium tomentosum (rogownica kutnerowata) | x | x | ||||||||||
| Colchicum autumnale (zimowit jesienny) | x | |||||||||||
| Crocus sieberi ‘Tricolor’ (szafran Siebera) | x | x | ||||||||||
| Crocus vernus ‘Remembrance’, ‘Joanne d’Arc’ (szafran wiosenny) | x | x | ||||||||||
| Erica carnea (wrzosiec czerwony) | x | x | x | x | ||||||||
| Festuca glauca ‘Baluglut’ (kostrzewa sina) | x | x | ||||||||||
| Galanthus nivalis (śnieżyczka przebiśnieg) | x | x | x | x | ||||||||
| Hyacinthus orientalis (hiacynt wschodni) | x | x | ||||||||||
| Hyssopus officinalis (hyzop lekarski) | x | x | x | |||||||||
| Iris xbarbata (grupa Barbata-Nana) (odmiany) (kosaciec bródkowy) | x | |||||||||||
| Lavandula angustifolia ‘Dwarf Blue’ (lawenda wąskolistna) | x | x | x | |||||||||
| mieszanka traw (na trawnik)* | ||||||||||||
| Narcissus poeticus (narcyz wonny) | x | x | ||||||||||
| Origanum majorana (majeranek) | x | x | x | x | ||||||||
| Rosmarinus officinalis (rozmaryn lekarski) | x | x | ||||||||||
| Salvia officinalis (szałwia lekarska) | x | x | x | |||||||||
| Sempervivum arachnoideum ‘Rubin’ (rojnik pajęczynowaty) | x | x | ||||||||||
| Sempervivum tectorum (rojnik murowy) | x | x | x | |||||||||
| Silene acaulis ‘Floribunda’ (lepnica bezłodygowa) | x | x | x | |||||||||
| Thymus serpyllum (macierzanka piaskowa) | x | x | x | |||||||||
| Thymus vulgaris (tymianek) | x | x | ||||||||||
| Rośliny ciepłych łąk | ||||||||||||
| Achillea millefolium (krwawnik pospolity) | x | x | x | x | x | |||||||
| Arrhenatherum elatius (rajgras wyniosły) | x | x | x | |||||||||
| Briza media (drżączka średnia) | x | x | x | |||||||||
| Campanula glomerata (dzwonek skupiony) | x | x | x | x | x | |||||||
| Centaurea scabiosa (chaber driakiewnik) | x | x | x | |||||||||
| Convolvulus arvensis (powój polny) | x | x | x | x | ||||||||
| Daucus carota (marchew zwyczajna) | x | x | x | x | ||||||||
| Festuca rubra (kostrzewa czerwona) | x | x | ||||||||||
| Galium mollugo (przytulia pospolita) | x | x | x | x | ||||||||
| Knautia arvensis (świerzbnica polna) | x | x | x | |||||||||
| Leucanthemum vulgare (złocień właściwy) | x | x | x | |||||||||
| Origanum vulgare (lebiodka pospolita) | x | x | x | |||||||||
| Pimpinella saxifraga (biedrzeniec mniejszy) | x | x | x | |||||||||
| Poa angustifolia (wiechlina wąskolistna) | x | x | ||||||||||
| Trifolium pratense (koniczyna łąkowa) | x | x | x | x | x | |||||||
| Veronica chamaedrys (przetacznik ożankowy) | x | x | x | x | ||||||||
| mchy (Abietinella abietina, Atrichum undulatum)** jodłówka pospolita, żurawiec falisty) | ||||||||||||
| SUMA | 1 | 2 | 6 | 7 | 10 | 21 | 25 | 21 | 14 | 3 | 0 | 0 |
** Mchy, jako rośliny zarodnikowe, nie wytwarzają kwiatów.
Źródło: opracowanie własne M. Janicka.
[...] - część treści ukryta, w całości dostępna tylko dla zalogowanych e-Prenumeratorów
Wrzosowisko
Fragment wrzosowiska został stworzony w celu podniesienia walorów estetycznych starych zadrzewień w parkach miejskich. Rabaty nie posiadają ostrych granic a teren jest lekko pofałdowany, dzięki czemu otrzymujemy efekt ogrodu naturalistycznego.
Miejsca gniazdowania: mech, pniaki, drewniane słoje z otworami, grube konary, ścięte gałęzie. Materiał gniazdowy: drewno, kamienie, piasek, liście drzew i krzewów.
| ROŚLINY | MIESIĄCE | |||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| I | II | III | IV | V | VI | VII | VIII | IX | X | XI | XII | |
| Drzewa i krzewy | ||||||||||||
| Berberis vulgaris (berberys pospolity) | x | x | ||||||||||
| Cytisus purpureus (szczodrzeniec purpurowy) | x | x | ||||||||||
| Cytisus scoparius (żarnowiec miotlasty) | x | x | ||||||||||
| Quercus robur (dąb szypułkowy) | x | x | ||||||||||
| Ribes uva-crispa 'Invicta' (porzeczka agrest) | x | |||||||||||
| Salix alba (wierzba biała) | x | x | ||||||||||
| Salix caprea (wierzba iwa) | x | x | ||||||||||
| Rośliny zielne i krzewinki | ||||||||||||
| Calluna vulgaris (wrzos pospolity) | x | x | x | |||||||||
| Fragaria vesca (poziomka pospolita) | x | x | ||||||||||
| Trifolium arvense (koniczyna polna) | x | x | x | x | ||||||||
| Vaccinium myrtillus (borówka czarna) | x | x | x | |||||||||
| SUMA | 0 | 0 | 2 | 5 | 6 | 6 | 1 | 2 | 2 | 1 | 0 | 0 |
Ogród dla murarki
Projekt przeznaczony dla murarki ogrodowej można wkomponować w ogród przydomowy. Może on stać się siedliskiem wielu innych gatunków Apoidea. Na płaskim terenie, wśród kwiatów znajduje się efektowna drewniana rzeźba ogrodowa.
Jest ona osłonięta od wiatru przez drzewa i krzewy. Otwory w drewnie są skierowane na południe lub południowy wschód, dzięki czemu promienie słoneczne ogrzewają rano otwory wejściowe. Rodzaj materiału pozwala na zachowanie odpowiedniej temperatury we wnętrzu komórek również nocą.
Miejsca gniazdowania: drewniana rzeźba ogrodowa z nawierconymi otworami. Materiał gniazdowy: drewno, glina, liście drzew i krzewów.
| ROŚLINY | MIESIĄCE | |||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| I | II | III | IV | V | VI | VII | VIII | IX | X | XI | XII | |
| Drzewa i krzewy | ||||||||||||
| Malus domestica (jabłoń domowa) | x | x | ||||||||||
| Prunus domestica ‘Węgierka Zwykła’ (śliwa) | x | x | ||||||||||
| Ribes uva-crispa (porzeczka agrest) | x | |||||||||||
| Salix alba (wierzba biała) | x | x | ||||||||||
| Rośliny zielne i mchy | ||||||||||||
| Ajuga reptans (dąbrówka rozłogowa) | x | |||||||||||
| Anchusa officinalis (farbownik lekarski) | x | x | x | x | x | x | ||||||
| Papaver rhoeas (mak polny) | x | x | x | x | ||||||||
| Primula elatior (pierwiosnek wyniosły) | x | x | x | x | ||||||||
| Pulmonaria saccharata (miodunka pstra) | x | x | ||||||||||
| Pulsatilla sp. (sasanka) | x | x | ||||||||||
| Taraxacum officinale (mniszek pospolity) | x | x | x | |||||||||
| Viola odorata (fiołek wonny) | x | x | x | |||||||||
| mchy (Atrichum undulatum)* (żurawiec falisty) | ||||||||||||
| SUMA | 0 | 0 | 2 | 9 | 10 | 4 | 3 | 2 | 2 | 1 | 0 | 0 |
Źródło: opracowanie własne M. Poszwa.
Zakończenie
Prezentowane kompozycje stanowią swoisty przekrój przez różne style ogrodowe i stanowią próbę holistycznego ujęcia sztuki ogrodowej i zagadnień ochrony przyrody. Pokazuje to, że aby dbać o przyrodę nie musimy się wyrzekać naszych upodobań.
Wrzosowisko.
fot.© Teresa Kobiałka
Bogactwo możliwości doboru roślin i różnorodność kształtów umożliwiają stworzenie spójnej kompozycji z istniejącymi założeniami ogrodowymi. Zaprojektowanie takich wnętrz ogrodowych wprowadza poczucie ładu i harmonii do otoczenia, i dzięki temu podnosi ich walory estetyczne a także zdrowotne.
Podane w pracy wytyczne oraz lista publikacji pozwolą na stworzenie odpowiednich warunków życia pszczołowatym w każdym ogrodzie. Oparte na naukowych podstawach ogrody przyjazne pszczołowatym posiadają również wartość edukacyjną, gdyż stworzenie siedlisk zastępczych wzorowanych na naturalnych siedliskach miejscowej fauny Apoidea wymaga poznania lokalnej przyrody.
Ogrody te mogą stanowić swoiste hodowle ex situ, a przez to służyć ochronie zanikających w Polsce ekosystemów. Może jest to droga do porozumienia i współpracy między miłośnikami przyrody: naukowcami, amatorami, właścicielami ogrodów, a także dziećmi i młodzieżą szkolną.
Maria Janicka
Uniwersytet Jagielloński
Małgorzata Poszwa
Politechnika Krakowska
Bibliografia
- Banaszak J., Pszczoły i zapylanie roślin, PWRiL, Poznań 1987, s. 255,
- Banaszak J., Michalik S., Fijał J., Kosior A., Wpływ sukcesji zbiorowisk nieleśnych na owady pszczołowate Apoidea rezerwatu leśno-stepowego Skołczanka, [w:] „Prądnik. Prace Muz. Szafera” nr 11-12/1998, s. 223-250,
- Bąk J., Trzmiele (Bombus Latr.) i trzmielce (Psithyrus Lep.) (Hymenoptera, Apoidae) w wybranych fitocenozach Suchedniowsko-Oblęgorskiego Parku Krajobrazowego w Górach Świętokrzyskich, [w:] „Prądnik. Prace Muz. Szafera” nr 13/2002/2003, s. 235-244,
- Celary W., Wpływ antropopresji na faunę dzikich pszczołowatych (Hymenoptera, Apoidea) Wyżyny Krakowsko-Częstochowskiej, [w:] „Prądnik. Prace Muz. Szafera” nr 5/1992, s. 181-190,
- Dylewska M., Gąsienica-Chmiel M., Kosior A., Sumera B., Szafraniec S., Werstak K., Wiśniowski B., Skład gatunkowy i liczebność trzmieli i trzmielców (Bombinae, Apoidea, Hymenoptera) na łąkach w wybranych parkach narodowych oraz kwiecistość łąk w tych parkach w 1998 roku, [w:] „Prądnik. Prace Muz. Szafera” nr 11-12/1998, s. 279-292,
- Dzwonko Z., Loster S., Vegetation differentiation and secondary succession on a limestone Hill in southern Poland, [in:] „J. Veg. Sci.” no. 1/1990, p. 615-622,
- Dzwonko Z., Loster S., Effects of dominant trees and anthropogenic disturbances on species richness and floristic composition of secondary communities in southern Poland, [in:] “J. Appl. Ecol.” no. 34, pp. 861-870,
- Flaga S., Pszczoła murarka ogrodowa, Polski Klub Ekologiczny, Kraków 2002a, s. 39,
- Flaga S., Pszczoły porobnicowate związane z dziedzictwem kulturowym wsi, Polski Klub Ekologiczny, Kraków 2002b, s. 56,
- Janicka M., Rzadkie i interesujące gatunki roślin naczyniowych ostańców wapiennych w otulinie Ojcowskiego Parku Narodowego (Wyżyna Krakowska), [w:] „Fragm. Florist. Geobot. Polon.” nr 18(1)/2011, s. 39-45,
- Janicka M., Brioflora ostańców wapiennych w otulinie Ojcowskiego Parku Narodowego (Wyżyna Krakowska), [w:] „Fragm. Florist. Geobot. Polon.” nr 19(1)/2012, s. 117-123,
- Matuszkiewicz W., Przewodnik do oznaczania zbiorowisk roślinnych Polski, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2008, s. 537,
- Poschlod P., Bonn S., Changing dispersal processes in the central European landscape since the last ice age: an explanation for the actual decrease of plant species richness in different habitats? [in:] “Acta Bot. Neerl.” no. 47(1)/1998, pp. 27-44,
- Poschlod P., Bakker J. P., Kahmen S., Changing land use and its impact on biodiversity, [in:] “Basic Appl. Ecol.” no. 6/2005, pp. 93-98,
- Ruszkowski A., Jabłoński B., Rośliny pokarmowe pszczół, Polski Klub Ekologiczny, Kraków 2000, s. 60,
- Strobel K. J., Róże. Najpiękniejsze i najodporniejsze odmiany. Komponowanie, rozmnażanie, pielęgnacja, Bauer-Weltbild Media, Klub dla Ciebie, Warszawa 2010, s. 310,
- von Orlow M., Hotele dla owadów. 30 projektów do samodzielnego wykonania, Multico Oficyna Wydawnicza, Warszawa 2014, s. 94.
